كمتر از 24 ساعت بعد از كودتاي نافرجام در تركيه، مشخص شد كه چرا اردوغان كودتا را «موهبتي الهي» توصيف كرده است. منابع رسمي در تركيه مي‌گويند دولت اين كشور، بيش از ۶ هزار نفر را به خاطر ارتباط با كودتا دستگير كرده است. نگراني‌هاي بين‌المللي از موج دستگيري‌ها رو به افزايش است. پوتين در تماس تلفني از رئيس‌جمهور تركيه خواسته كه اقدامات منافي قانون انجام ندهد و رئيس‌جمهور فرانسه هم گفته كه پيش‌بيني مي‌كند در پس كودتاي نافرجام اخير در تركيه يك دوران سركوب در اين كشور وجود داشته باشد.
به گزارش «جوان»، وزارت دادگستري تركيه ديروز اعلام كرد تاكنون ۶هزار نفر از عاملان و مرتبطين با كودتاي نافرجام را دستگير كرده كه بين دستگير‌شدگان، فرمانده كل پايگاه هوايي اينجرليك هم وجود دارد. خبرگزاري «دوغان» گزارش كرده به جز نظامياني كه در ساعات اوليه كودتا دستگير شدند، 11 نظامي ديگر نيز دستگير شده‌اند. منابع رسمي تركيه مي‌گويند كه تاكنون 2هزار و 700 قاضي از پست خود بركنار و 188 اخطاريه نيز براي اعضاي دادگاه عالي تركيه صادر شده است. دولت تركيه مدت‌هاست مي‌گويد جريان فتح‌الله گولن كه اردوغان او را متهم رديف اول كودتاي جمعه شب مي‌داند، حاميان زيادي در دستگاه قضايي تركيه دارد. اردوغان سوار بر موج فضاي پس از كودتا، ديروز از مردم تركيه خواست تمام اين هفته را در خيابان‌ها بمانند. وي در جمع تجمع‌كنندگان مخالف كودتا، در حالي كه آنان شعار «ما اعدام مي‌خواهيم» سر مي‌دادند، گفت: « ما در يك دموكراسي نمي‌توانيم درخواست مردم را ناديده بگيريم. اين حق شماست.»
مجموع اين شرايط، نگراني‌ها را از اقدامات دولت تركيه در فضاي بعد از كودتا تشديد كرده است. كاخ كرملين اعلام كرد كه ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهوري روسيه با اردوغان تماسي تلفني گرفته و ضمن ابراز اميدواري درباره بازگشت ثبات و نظم به تركيه، از او خواسته كه اقدامات منافي قانون اساسي انجام ندهد. فرانسوا اولاند، رئيس‌جمهور فرانسه هم پيش‌بيني كرده كه تركيه در شرايط بعد از كودتا دوراني نسبتاً آرام داشته باشد ولي تأكيد كرده كه احتمالاً در اين دوران سركوب‌هايي صورت خواهد گرفت. همين پيش‌بيني باعث شده كه «ژان مارك آيرو» وزير خارجه فرانسه هشدار دهد شكست كودتا به اردوغان اجازه نمي‌دهد دست به پاكسازي بزند.
آنگلا مركل، صدر اعظم آلمان در موضع‌گيري مشابه تأكيد كرده كه برخورد با عاملان اين حادثه تراژيك بايد براساس قانون باشد و مارتين شولتز، رئيس پارلمان اتحاديه اروپا مصراً از دولت تركيه خواسته از اين فرصت براي نقض قانون دموكراتيك و محدود كردن آزادي‌هاي بيان و حقوق اساسي مردم استفاده نكند؛ موضعي كه فدريكا موگريني، رئيس سياست خارجه اتحاديه اروپا نيز با ادبياتي متفاوت آن را تكرار كرده و خواستار خويشتنداري پليس و نيروهاي امنيتي در برابر كودتاچيان و ممانعت از وقوع تلفات بيشتر شده است.
كودتاي آمريكايي؟
بعد از سخنان روز شنبه اردوغان كه فتح‌الله گولن، رهبر مذهبي مخالف حزب عدالت و توسعه مستقر در پنسيلوانيا را به هدايت كودتا متهم كرده و گفته بود كودتا از آمريكا هدايت مي‌شود، وزير كار تركيه نيز آمريكا را به دست داشتن در كودتا متهم كرد. «سليمان سويلو» ديروز با اشاره به حضور فتح‌الله گولن در آمريكا و آنچه او بي‌توجهي واشنگتن به هشدارهاي آنكارا خواند، گفت: كاخ سفيد از كودتا در تركيه پشتيباني كرده است. سويلو گفت: «آمريكا از كودتا پشتيباني كرده است. او (گولن) ماه‌هاست كه از آنجا چندين مجله را اداره مي‌كند.» وي افزود: «ماه‌هاست كه داريم در مورد فتح‌الله گولن به ايالات متحده پيام مي‌دهيم. ايالات متحده بايد فتح‌الله گولن را (به تركيه) مسترد كند.»
جان كري روز شنبه گفته بود كه آمريكا از تركيه درخواستي براي بازگرداندن گولن دريافت نكرده ولي ديروز از دولت تركيه خواست به متهم كردن آمريكا پايان دهد. كري به اردوغان گفته كه حاضر است براي روشن شدن نقش آمريكا در كودتاي جمعه شب، كمك كند ولي گفته كه سخن گفتن آشكار درباره نقش آمريكا اشتباه است و به روابط دو طرف لطمه مي‌زند. اردوغان خطاب به آمريكا گفته است: « من به آمريكايي‌ها مي‌گويم، يا او (گولن) را اعدام كنيد يا اينكه وي را كه در يك خانه 40 هزار متري در پنسيلوانيا زندگي مي‌كند، تحويل ما بدهيد.»
استقبال مصر، ترديد عربستان
«عبدالفتاح السيسي» تنها رئيس‌جمهوري است كه علناً از كودتا در تركيه حمايت كرده و گفته كه اردوغان تركيه را به كشور صادر‌كننده تروريسم تبديل كرد. رئيس‌جمهور مصر كه خاطره حمايت‌هاي اردوغان از محمد مرسي در زمان كودتاي ارتش مصر عليه او، هنوز در ذهنش زنده است، از رئيس‌جمهور تركيه خواست در سياست‌هاي خود تجديدنظر كند. السيسي در حساب توئيتر خود نوشت: «كودتاي ارتش تركيه عليه اردوغان در نتيجه سياست‌هاي شكست خورده وي در منطقه بوده است.» وي همچنين گفت: «رئيس‌جمهور تركيه مسئول آغاز جنگ داخلي در تركيه و بي‌ثباتي و ناامني در منطقه است.»
همچنين شنبه شب اعتراض مصر به بندهايي از بيانيه شوراي امنيت در محكوميت كودتاي نافرجام در اين كشور منجر شد كه شوراي امنيت در صدور بيانيه ناموفق باشد. خبرگزاري «ايتارتاس» گزارش داد: شوراي امنيت در صدور بيانيه‌اي در محكوميت كودتاي ناكام روز جمعه گذشته در تركيه ناموفق بود زيرا مصر به برخي جملات اين بيانيه اعتراض داشته ولي وزارت خارجه مصر با صدور بيانيه‌اي اتهام‌هاي وارد را رد و تأكيد كرد كه اعتراض ديگران به پيشنهاد مصر غيرطبيعي است زيرا قاهره خواستار ايجاد تعديل ناچيزي در متن بيانيه شده بود و اين تعديل به اصل مفهوم بيانيه آسيبي وارد نمي‌كرد. وزير خارجه عربستان هم در واكنشي ديرهنگام به كودتاي نافرجام بامداد شنبه گذشته در تركيه اعلام كرد كشورش روابط حسنه‌اي با آنكارا دارد و اطمينان دارد كه تركيه از عهده مقابله با اين بحران بر‌مي‌آيد.
«عادل الجبير» وزير خارجه عربستان در گفت‌وگو با شبكه خبري «سي ان ان» در پاسخ به سؤال خبرنگار مبني بر اينكه آيا او نسبت به تلاش براي كودتاي نظامي در تركيه نگران است يا اين مسئله بر مبارزه با داعش در عراق تأثير خواهد گذاشت، گفت: نه اصلاً، من مطمئن هستم دولت تركيه مي‌تواند ثبات را به كشور بازگرداند. ممكن است اين مسئله مقداري زمانبر باشد اما مي‌دانم كه دولت تركيه توان مقابله با اين بحران را دارد. خبرنگار در سؤال ديگري به اين نكته اشاره كرد كه عربستان در طول چند سال گذشته روابط چندان خوبي با تركيه نداشته كه الجبير اعلام كرد دو كشور روابط حسنه و گسترده‌اي دارند.
اين در حالي است كه حدس و گمان‌ها درباره نقش عربستان از كودتاي مصر رو به افزايش است. فعالان عربي نسبت به نحوه پوشش اخبار تركيه توسط شبكه سعودي «العربيه» اعتقاد مشابهي دارند و از اينكه اين شبكه رسمي عربستان سعودي در نحوه پوشش اخبار كودتاي نظامي ناكام تركيه غرض‌ورزانه رفتار كرده، به شدت ناراحت هستند. اين فعالان بر اين باورند كه پوشش اخبار كودتاي تركيه از شبكه‌هاي العربيه و اسكاي‌نيوز كه هر دو از امارات پخش مي‌شوند، به شكل گسترده‌اي كودتا را تبليغ و ترويج كرد و مديران و مجريان اين دو شبكه اخبار را به گونه‌اي ارائه كردند كه نشان مي‌داد كودتا پيروز شده است.
ناظران مي‌گويند شبكه‌هاي العربيه و اسكاي‌نيوز براي انتشار اخبار دروغين خود كه به منابع غربي نسبت مي‌دادند، از يكديگر سبقت مي‌گرفتند كه بارزترين اين اخبار، خبر درخواست پناهندگي اردوغان از آلمان بود. وبگاه عربي 21 مي‌نويسد: پس از شكست كودتاي نظامي اين دو شبكه نحوه پوشش اخبار كودتا را تغيير دادند و به نظر مي‌رسيد كه شبكه رسانه‌اي ديگري هستند.
http://javanonline.ir/fa/news/798073
ش.د9501246