مدارا با عربستان ضرورت اقتصادی

(روزنامه آفتاب يزد – 1395/06/25 – شماره 4711 – صفحه 13)

درب آسان باز شوی قوطی (احتمالاً برای مصرف در قوطی رانی) و دستگاهی برای کار کردن روی خمیر کاغذ از جمله دو قلم کالایی بودند که بر اساس اعلام رسمی گمرک تا قبل از قطع کامل روابط تجاری نه چندان پرحجم ایران و عربستان از آن کشور به ایران صادر می شد. ممنوعیت فروش سس مایونز عربستانی با نام «گلوریا» و پسوند جالب «سید داوود» از دیگر جنبه‌های قطع روابط اقتصادی دو کشور بود. بعید به نظر می‌رسد که ایران در زمینه تامین درب قوطی آسان باز شو یا سس مایونز دچار مشکل شده باشد! حجم روابط تجاری ایران و عربستان عدد نه چندان قابل توجه 158 میلیون دلار را دربرمی‌گرفت، اما واقعیت این است تنش فاجعه بار دو کشور ، تبعات اقتصادی به مراتب گسترده تری به همراه داشته است.

همسایگان ناگزیر

کشورها بر اساس حکم تاریخ همجوارند نه انتخاب ملت هایشان. «جنگ سرد جهان اسلام» صفتی است که اولین بار نشریه اشپیگل برای توصیف روابط دو کشور ایران و عربستان به کار برد. این دو کشور حداقل در سه کشور عراق، یمن و سوریه درگیر جنگی نیابتی هستند. موضوع منا و عملکرد وحشتناک خاندان سلطنتی عربستان بر وخامت روابط دو کشور افزود. اما تمام اینها حقیقتی تاریخی را نمی تواند پاک کند، این دو کشور همسایه هستند .نمی توان عربستان را با چنگک کند و به فاصله دور منتقل کرد، عربستان کشوری به شدت سنتی با جامعه ای رشد نیافته به لحاظ سیاسی و پارامترهای مدنی است. انتظار خیزشی اجتماعی برای تغییر ناگهانی حکومت در آینده‌ای نزدیک بعید به نظر می رسد. هر دو کشور ایران و عربستان به لحاظ تعریف سیاسی در اشل قدرت‌های منطقه‌ای قرار می‌گیرند. عربستان بر کشورهای حاشیه خلیج فارس یعنی همسایگان جنوبی ایران نفوذ قابل توجهی دارد. تمام این واقعیات لزوم اگر نه بازنگری در سیاست ها لااقل تفکر و تدبر مجدد در آنها را در فضای علمی کشور گوشزد می کند.

ابوطالب یزدی

این شخص مردی سالخورده از اهالی اردکان بود. او 63 سال پیش هنگامی که برای مناسک حج به عربستان رفته بود، در هوای گرم آن کشور به دلیل بیماری و خرابی مزاج در نزدیکی کعبه دچار حالت تهوع شد و استفراغ کرد. مقامات عربستان او را اعدام کردند. جرم او «ملوس» یا آلوده کردن حرم خانه خدا اعلام شد. روابط دو کشور مملو از موارد اینچنینی است. دو کشور هرگز روابط مطلوبی نداشته‌اند. تا قبل از انقلاب به خاطر رابطه با آمریکا نوعی آستانه تحمل برای دو دولت تعریف شده بود، اما رفتار طرف عربستان حالتی از عصبانیت نهان را از تفرعن ملی گرایانه شاه و نگاه تحقیرآمیز او را در مناسبات منطقه ای در خود مستتر داشت. پس از انقلاب و قطع رابطه با آمریکا و وقوع جنگ تحمیلی، رفتار عربستان نشان می‌داد که این کشور قائل به فرصتی تاریخی برای عرض اندام در برابر ایران است. روابط دو کشور پس از سالها کشمکش در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی می رفت تا به نوعی پختگی برسد، دیدار رئیس جمهور وقت با پادشاه عربستان و مذاکرات فشرده دو طرف حاکی از تمایل طرف عربستانی برای تغییر مثبت در روابط فی مابین بود. این پالس‌های مثبت تا زمان انتخاب حسن روحانی به ریاست جمهوری ادامه داشت. پادشاه عربستان اولین کسی بود که انتخابش را تبریک گفت و در پیامش آرزو کرد که روابط دو کشور توسعه و بهبود یابد .

باید با عربستان مدارا کنیم

این جمله را نه یک تکنوکرات اقتصادی قائل به توسعه اقتصادی و سیاسی فراگیر که سردار رحیم صفوی، نظامی پرسابقه در روزهای اخیر بر زبان راند. او در سخنرانی خود ضمن توجه به تبیین استراتژی‌های کلان، گفت: «پیشنهاد من این است که ما باید روابطمان را با کشورهای عمان، کویت، حتی قطر بیشتر و در رابطه با سعودی ها مدارا کنیم. ما به هیچ وجه نباید به سمت تنش سعودی ها حرکت کنیم.» دکتر رحیم صفوی، مشاور و دستیار عالی مقام معظم رهبری است . واقعیت این است که مقامات کشور نمی توانند در برابر اقدامات نامعقول عربستان بی تفاوت باشند و در صورت لزوم واکنش تند نشان ندهند، اما این نافی این حقیقت نیست که مسئولان تمام جوانب و راهبردهای بلندمدت را در نظر می‌گیرند. ایران کشوری مهم در منطقه است که تعقل نهادینه در سیاستش قابلیت استفاده از راهبرد «خشم و لبخند» را برای رام کردن همسایه سرکش و سیاست مداران بعضاً جوان و ناپخته اش دارد. دیگر ابعاد اقتصادی سخنرانی سردار نیز در نوع خود مهم بود.

او در این سخنرانی همچنین اشاره کرد: «..... چینی‌ها در پاکستان سرمایه گذاری کلانی کردند. بندر «گوادر» را دارند توسعه می‌دهند. پاکستانی‌ها سلاح اتمی و تکنولوژی ساخت تانک را از چین گرفته‌اند.» وی در ادامه و در مهم‌ترین بخش سخنرانی‌اش با اشاره به عربستان گفت: «صلح و امنیت و قدرت برتر خلیج فارس از آن ماست، این را آمریکایی ها هم می دانند. ما در این منطقه 2020 کیلومتر از خلیج گواتر تا دهانه فاو ساحل داریم. تمام جمعیت آن شش کشور عربی شورای همکاری خلیج فارس را با هم جمع کنیم نصف جمعیت ایران هم نخواهد شد. ما یک جمعیت 80 میلیونی داریم، همچنین یک تمدن وتاریخ چند هزار ساله داریم. عربستانی‌ها 1932 به استقلال رسیدند. کویت 1961، قطر، بحرین و امارات 1971 به استقلال رسیدند. یعنی صد سال از عمر تشکیل کشور در اینها نمی‌گذرد.» این گفته‌ها مبین این مسئله است که ایران می‌تواند با تکیه بر توان بالای خود و برتری های مختلفش در برابر ناپختگی‌های همسایه عربستانی مدیریت رابطه دو کشور را در دست بگیرد و از آن به نفع خود بهره برداری کند.

همیشه پای عربستان در میان است

این مدیریت روابط و لزوم تغییر معقولانه آن یک دلیل بسیار مشخص دارد؛ اقتصاد. با توجه به تلاش بسیار گسترده کشور برای جذب سرمایه گذاری کلان خارجی ، نشر هر روزه اخبار در رسانه های جهان مبنی بر تنش گسترده میان دو قدرت منطقه ای و برخی تحلیل های اغراق آمیز که احتمال جنگ گسترده رودررو را میان دو کشور تبلیغ می‌کند، می‌تواند یک عامل بازدارنده جدی در برابر سرمایه «ترسو» باشد. تلاش دیوانه وار دستگاه دیپلماسی عربستان که از ترس قدرت گیری بیشتر ایران برای جلوگیری از موفقیت اقتصادی ایران در تکاپو است را نیز باید مدنظر قرار داد. در روزهای اخیر خانواده بنیانگذار شرکت «ایدمیتسو کوسان» ژاپن، سومین پالایش کننده بزرگ نفت در ژاپن، با توافق شرکت «شوا شل» با ایران مخالفت کرده است. دلیل مخالفت، ارتباط و لابی با سعودی‌هاست، این نمونه‌ای گم در میان تلاش و زهر ریزی دیپلماتیک این کشور است. تلاش برای جلوگیری از پیوستن ایران به FATF، طرح کاهش قیمت نفت و فریز نفتی، هشدارهای مکرر به کشورهای منطقه همچون امارات برای جلوگیری از توسعه روابط اقتصادی با ایران، عقد 15 قرارداد مهم با چین با نیت تاثیرگذاری بر روابط اقتصادی این کشور با ایران ، تلاش برای شکست اهداف تجاری برجام از نمونه های مهمتر این توطئه های اقتصادی است. زهر عربستان را باید گرفت.

گمانه‌زنی‌های مثبت

شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر در روزهای اخیر با حسن روحانی ریاست جمهوری ایران تماس تلفنی گرفت ، او ضمن تبریک عید قربان خواستار گسترش همکاری های منطقه ای شد. قطر شریک عربستان در منطقه است و امیر قطر نیز همچون پدر علاقه مند است تا از طریق میانجیگری و لابی کردن نقش کشورش را پررنگ کند. برخی گمانه‌زنی‌ها بر این است که این تماس تلفنی در راستای کاهش تنش میان دو کشور ایران و عربستان صورت گرفته است.

http://aftabeyazd.ir/?newsid=49774

ش.د9501970