(روزنامه جمهوري اسلامي – 1395/07/15 – شماره 10707 – صفحه 12)
اخباری که این روزها از تحولات سوریه منتشر می‌شود گویای افزایش سطح خشونت در این کشور بحران زده است. همزمان، تقابل مواضع روسیه و آمریکا به عنوان بازیگران جهانی میدان سوریه شدت یافته و دورنمای برقرار صلح و پایان مصائب انسانی این کشور را تیره‌تر ساخته است.
2 هفته پس از پایان آتش بس سوریه، تنش و جدال لفظی میان مسکو و واشنگتن در زمینه تحولات این کشور به طور کم سابقه‌ای فزونی یافته است.
مقام‌های وزارت امور خارجه آمریکا می‌گویند به مسکو هشدار داده‌اند که در صورت ادامه بمباران حلب، مذاکرات دوجانبه با روسیه، در مورد بحران سوریه را متوقف خواهند کرد. به گفته مقام‌های واشنگتن، «جان کری» وزیر امور خارجه در گفت وگویی تلفنی با «سرگئی لاوروف» همتای روس خود مراتب اعتراض کشورش را به روسیه اعلام کرده است. در برابر، مقام‌های روسیه به این پاسخ اکتفا کردند که بمباران مواضع تروریستها در حلب متوقف نخواهد شد.
در این ارتباط، «جان کربی» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا خطاب به مقام‌های روسی گفت: صلاح در این است که روسیه خشونت در سوریه را متوقف کند زیرا تندروها ممکن است از خلاء ایجاد شده برای حمله به منافع روسیه و چه بسا شهرهای این کشور استفاده کند؛ گفته‌هایی که «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه آن را نابخردانه خواند و به معنای حمایت صریح از تروریسم دانست.
روشن است این تقابل مواضع روسیه و آمریکا چشم انداز برقراری آتش بس، پیگیری مذاکرات صلح و دستیابی به راهکار سیاسی حل بحران سوریه را به شدت تیره کرده و خطر شعله ورتر آتش جنگ را افزایش داده است. در واقع همین بی‌اعتمادی و اختلاف نظر حاکم بر روابط روسیه و آمریکا زمینه ساز شکست آتش بس شد. با تمدید نشدن آتش بسی شکننده که از شامگاه بیست و دوم شهریورماه با توافق روسیه و آمریکا اجرایی شده بود، شعله‌های جنگ بار دیگر و با شدت بیشتر زبانه کشید.
نیروهای ارتش سوریه با پشتیبانی هوایی روسیه حمله‌های گسترده‌ای را علیه مواضع تروریستها در حلب آغاز و حلقه محاصره آنها را تنگ‌تر کردند؛ شهری که به گفته برخی، پایتخت دوم سوریه است و تسلط بر آن در مسیر شکست کامل تروریستها و مخالفان بسیار سرنوشت ساز است.
طی 67 ماهی که از بحران سوریه می‌گذرد، بارها در پی گفت وگوهای طولانی، توافق برای آتش بس صورت گرفته اما هربار با آتش افروزی مجدد و پایبند نبودن به توافق، آتش بس بی‌ثمر مانده و هر یک از طرف‌ها دیگری را به نقض آتش بس محکوم کرده‌اند.
حدود هفت ماه پیش، آتش بس دیگری با توافق روسیه و آمریکا اجرا شد اما به دلیل از سرگیری خشونت‌ها، آتش بس پیشین نیز بدون هیچ دستاوردی شکست خورد. وجود ابهام‌هایی در توافق‌های آتش بس و نکته‌هایی که خواسته یا ناخواسته مسکوت نگاه داشته می‌شود، اسباب ضربه خوردن توافق و بی‌ثمر شدن آن را به وجود می‌آورد. از مهم‌ترین مسایلی که در ناکام ماندن هر گونه آتش بس موثر بوده مستثنا شدن گروه‌های تروریستی داعش و جبهه النصره است. بر اساس توافق صورت گرفته میان آمریکا و روسیه حمله به پایگاه‌های این 2 گروه مشروع شناخته و مقرر شد دسته‌هایی هم که با این 2 گروه تروریستی در ارتباط هستند مورد هدف قرار گیرند.
نکته این جا است که در عمل امکان تفکیک موقعیت تروریستها از دیگر گروه‌های مسلح بسیار دشوار است. از این رو آمریکا، روسیه و نیروهای دولتی سوریه را متهم می‌کند که به بهانه حمله به مواضع گروه‌های تروریستی، موقعیت دیگر گروه‌های مخالف را هدف قرار می‌دهند.
مساله بعدی به وضعیت و موقعیت میدانی طرف‌های درگیر در بحران سوریه بر می‌گردد. دولت سوریه از حدود یک سال پیش تاکنون با حمایت هوایی روسیه توانسته است کفه ترازوی تحولات میدانی را به نفع خود سنگین کند و شهرهای مهمی همچون حمص و حماه را در اختیار بگیرد. حال که سرنوشت سازترین مرحله نبرد حلب فرا رسیده و پیروزی‌هایی نیز برای نیروهای دولتی در آزادسازی شهرک‌های حومه آن حاصل آمده است، دمشق ترجیح می‌دهد که با ادامه پیشروی‌ها کار را یکسره و سر مار را قطع کند. در صورت تسلط دولت دمشق بر حلب، مخالفان دیگر هیچ منطقه بزرگ و مهمی را در اختیار نخواهند داشت. به همین خاطر دولت سوریه معتقد است مطرح شدن دوباره موضوع آتش بس در ماه شهریور تنها برای تجدید قوا و تجهیز دوباره تروریستها بوده است.
در مقابل، مخالفان دولت سوریه نیز به حلب به عنوان تنها پایگاه باقی مانده خود نگاه می‌کنند و در صدد حفظ آن به هر نحو ممکن هستند، پس با خرید زمان تغییر تحولات میدانی به نفع خود را دنبال می‌کنند تا بتوانند در مذاکرات و فرآیند سیاسی امتیاز بگیرند. البته نمی‌توان انکار کرد آتش بس در عین حال که فضایی برای تنفس مخالفان دولت ایجاد می‌کند، فرصتی هر چند کوتاه را برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم حلب فراهم می‌سازد.
شکی نیست که نتیجه افزایش درگیری‌های خونین در حلب بین نیروهای دولتی و مخالفان، افزایش تلفات غیر نظامیان است. اوضاع انسانی در حلب بسیار وخیم گزارش می‌شود. طی روزهای اخیر صدها نفر از مردم کشته و زخمی شده‌اند و بر اساس گزارش‌های رسیده دسترسی به امکانات رفاهی اولیه مانند آب، غذا و دارو در برخی از مناطق این شهر در حد صفر است.
بیش از پنج سال از بحران سوریه می‌گذرد. بر اساس آمار نهاد‌های بین المللی، این جنگ بین 300 هزار تا نیم میلیون کشته بر جای گذاشته است و نیمی از جمعیت سوریه آواره شده‌اند. نگاهی به این سال‌ها نشان می‌دهد که دمیدن در آتش جنگ تنها اوضاع را وخیم‌تر می‌کند. در برابر، راه حل بحران سوریه از طریق مذاکره و در سایه آتش بسی قوی و بدون ابهام به دست می‌آید.
حال باید منتظر ماند و دید که آیا وخامت اوضاع انسانی در سوریه قدرت‌های بزرگ را به سمت تلاش برای دستیابی به یک آتش بس دیگر سوق می‌دهد یا جدال لفظی این روزهای روسیه و آمریکا وضعیت را دشوارتر می‌سازد؟
منبع: گروه پژوهش و تحلیل خبری، ایرنا
http://jomhourieslami.net/?newsid=108841
ش.د9502286