(روزنامه اطلاعات ـ 1395/08/04 ـ شماره 26568 ـ صفحه 12)
به گزارش ايراس به نقل ايرنا، همکاري‌هاي راهبردي دو جانبه و منطقه اي ايران و روسيه در دولت يازدهم در هشت ديدار دکتر حسن روحاني و ولاديمير پوتين روساي جمهوري دو کشور پايه گذاري و پيگيري شد که سه مذاکرات آن در آذر و مهر 94 به ترتيب در تهران و نيويورک و تازه ترين نشست سران نيز در باکو پايتخت جمهوري آذربايجان در فاصله هفته دولت از سال گذشته تا امسال برگزار شد.از سوي ديگر، نقطه عطف روابط دو کشور سال 94 انجام شد که نشست صميمانه رئيس جمهوري روسيه با حضرت آيت الله العظمي خامنه اي مقام معظم رهبري در دوم آذر ماه تاثيرهاي مثبت زيادي بر شتاب بخشي روند توسعه روابط دو کشور بر جا گذاشت.
روابط دوجانبه
روحاني و پوتين در نشست باکو، محورهاي زيادي را براي توسعه همکاري‌ها تعيين کردند که مشارکت در ساخت راهگذر شمال- جنوب از روسيه به جمهوري آذربايجان و ايران در قالب حلقه وصل گذرگاه بين قاره اي هلسينکي-بمبئي يکي از مهمترين موارد است، زيرا با 7200 کيلومتر طول، شمال اروپا را به جنوب آسيا پيوند مي‌دهد و سپس شاخه هاي آن سراسر دو قاره را زير پوشش مي‌گيرد.
پوتين پيش از آغاز اين ديدار تاکيد کرد که تهران و مسکو براي رسيدن به بالاترين سطح روابط برنامه ريزي کرده اند و رشد 70درصدي در ارزش همکاري هاي اقتصادي نشان مي دهد، هنوز هم زمينه هاي بيشتري براي ارتقاي آن وجود دارد.افزون بر ديدارهاي سران در مدت مورد بررسي بين دو هفته دولت از سال 94 تا 95، وزيران دو کشور بويژه در حوزه هاي نفتي، دفاعي و همکاري هاي اقتصادي بيش از 20 ديدار و مذاکرات برگزار کرده اند . برنامه هاي کاري فشرده سردار حسين دهقان وزير دفاع ايران در دو سفر به مسکو، مذاکرات کاري با سرگئي شويگو همتاي خود و ديدار با پوتين رئيس جمهوري روسيه در پايان سال 94 و چندين ميزباني از وزير دفاع اين کشور در تهران،افزون بر دستاوردهاي مختلف در همکاري هاي دفاعي، سبب شد پرونده تنش‌ساز اس 300 که از سال 2007 تا 2015 بر روابط دو کشور سايه افکنده بود، حل و اين سامانه به صورت کامل تحويل شود. از سوي ديگر، محمود واعظي وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات و رئيس ايراني کميسيون مشترک همکاري هاي اقتصادي دو کشور نيز براي توسعه روابط برنامه پرکاري داشت و نشست ها و مذاکرات متعددي را در تهران و مسکو برگزار کرد.
برگزاري نشست کميسيون مشترک اقتصادي دو کشور در پائيز سال گذشته با حضور حدود 150 مقام و کارشناس عضو دو هيات در مسکو به رياست مشترک واعظي و الکساندر نوواک وزير انرژي روسيه، تصويب طرح ها و برنامه هاي 40 ميليارد دلاري در حوزه هاي مختلف از جمله نيروگاه اتمي و بخار، علمي و فناوري، ريلي، نفتي و ... توانست افزايش روابط دو کشور را شتاب بيشتري ببخشد. همچنين سفر واعظي به روسيه در راس يک هيات و مذاکره با پنج وزير اين کشور در حوزه هاي مختلف از جمله ارتباطات، انرژي، کشاورزي و صنعت نيز سبب شد تا دستورهاي کار زيادي براي نشست آتي کميسيون مشترک اقتصادي در تهران تدارک ديده شود.
دستاوردها
مجموعه نتايج اين ديدارها و مذاکرات در سطوح مختلف سبب شد، روابط اقتصادي ايران و روسيه که يخ زده ترين دوره آن مربوط به سال 1392 پيش از آغاز کار دولت يازدهم بود، از سال 1393 دگرگون شود و بيشترين تغييرات مثبت نيز بين سال 94تا 95 شکل گرفته است.
نوواک وزير انرژي روسيه با اعلام رشد 69 درصدي در ارزش حجم مبادلات بازرگاني دو کشور در شش ماهه نخست سال 2016 نسبت به مدت مشابه سال پيش از آن گفت، اين افزايش در حالي صورت گرفته که ارزش روابط اقتصادي روسيه با برخي کشورها حتي چين در مدت مورد بررسي کاهش يافته است.ايران و روسيه پايين ترين سطح روابط تجاري را زمان پايان کار دولت دهم در سال 1392 با سقوط از 4 ميليارد دلار به کمي بيش از يک ميليارد دلار تجربه کردند. در چارچوب برنامه دولت يازدهم براي تحرک بخشي به روابط اقتصادي ايران و روسيه براساس آمارهاي انتشار يافته، سال 2014 ارزش مبادلات به حدود يک ميليارد و 700 ميليون دلار افزايش يافت، سال 2015 نيز شاهد حدود 30 درصد رشد بود و براساس اعلام جديد وزير انرژي روسيه در شش ماهه گذشته نسبت به مدت مشابه سال 2015 افزايش 69 درصدي ثبت شده است.
وزير انرژي روسيه در جريان سفر مرداد ماه واعظي به مسکو در برنامه گشايش پايگاه اطلاع رساني اقتصادي سفارت جمهوري اسلامي که با هدف افزايش همکاري‌ها راه‌اندازي شد، گفت: برنامه هاي کاري سفارت ايران در مسکو و پيگيري مداوم مذاکراتي و عملياتي سبب شده است، همکاري ها دگرگون شود. نوواک همچنين در ديدار با محمدرضا نعمت زاده وزير صنعت، معدن و تجارت و مهدي سنايي سفير ايران در حاشيه نشست بين المللي اقتصادي سن پترزبورگ که دو ماه پيش برگزار شد، گفت: مجموعه برنامه هاي دو سال گذشته براي توسعه روابط با پيگيري هاي فراگير سفير و سفارت ايران در فدراسيون روسيه و برنامه هاي دو کشور در حال نتيجه دادن است که انتظار داريم در مراحل و زمان هاي بعدي شتاب بيشتري بگيرد. نعمت زاده وزير صنعت نيز با تاکيد بر راهبردي بودن همکاري هاي ايران و روسيه در بخش هاي مختلف از جمله اقتصادي گفت: تهران در تمامي ابعاد از توسعه روابط با مسکو استقبال مي کند. وي با اشاره به اعلام نوواک مبني بر افزايش ارزش روابط اقتصادي اظهارداشت: حرکت خوب کنوني زمينه رشد بيشتري دارد که بخش هاي مختلف بايد از آن بهره بگيرند تا سطح همکاري هاي اقتصادي از حد کنوني فراتر رود.سنايي سفير ايران در مسکو نيز با اشاره به حرکت انجام گرفته در توسعه روابط از آغاز کار دولت يازدهم، گفت: مجموعه زيادي از اسناد، قراردادها، توافق و تفاهم بين دو دولت و بخش هاي خصوصي دو کشور امضا شده است که ظرفيت بسياري براي افزايش هر چه بيشتر ارزش مبادلات اقتصادي ايجاد کرده است.
سفير ايران افزود: تهران و مسکو با نگاه راهبردي به روابط، تحرک زيادي در همکاري‌هاي اقتصادي و صنعتي ايجاد کرده‌اند و اکنون فرصت پيش رو براي رشد مناسبات در تمامي بخش ها فراهم شده است که بخش هاي خصوصي بايد از آن بهره بگيرند.
برجام
روسيه به عنوان يکي از پنج عضو دائمي شوراي امنيت سازمان ملل با امتياز وتو و همچنين عضو گروه 1+5 در مذاکرات مربوط به فعاليت هاي صلح آميز هسته اي ايران، نقشي تاثيرگذار و حمايتي از جمهوري اسلامي در رسيدن به توافق برجام داشت. راهبرد همکاري هاي دو کشور در اين حوزه در ديدارهاي سران و همچنين وزيران خارجه دو کشور تدوين و اجرايي شد که در جريان مذاکرات فشرده هسته اي تاثير زيادي در رسيدن به توافق نهايي گذاشت.همکاري هاي اجرايي و فني دو کشور در اين زمينه از جمله تغيير کاربري سايت فردو، برنامه انتقال اورانيوم غني شده و فروش آب سنگين ايران و همچنين پشتيباني از مواضع جمهوري اسلامي براي واداشتن آمريکا در اجراي برخي تعهدهاي معطل مانده اين کشور در قالب برجام سبب شده است، همگرايي هاي تهران و مسکو در اين حوزه مستحکم تر شود.
همکاري‌ها و همگرايي‌هاي منطقه‌اي
روسيه و ايران در عرصه همکاري‌ها و همگرايي هاي منطقه اي بر خلاف خواست کشورهاي غربي-عربي حامي گروه هاي تروريستي ضد سوري بويژه آمريکا و عربستان، توانستند قطار بحران سوريه را به ريل مذاکرات سياسي بازگردانند . همگرايي‌هاي موفق ضد تروريستي مسکو و تهران در منطقه سبب جذب فعالانه دمشق و بغداد و اکنون در تازه ترين تحول آنکارا شده است که بر خلاف پنج سال همراهي با سياست‌هاي ضد سوري، بينالي ييلدريم نخست وزير ترکيه از تمامي کشورهاي قدرتمند جهان خواسته است تا صفحه جديدي از روابط با سوريه و دولت بشار اسد بگشايند.مسکو و تهران توانستند در چارچوب اجراي تصميم هاي مذاکرات دکتر روحاني و پوتين سران دو کشور و همچنين دکتر محمدجواد ظريف و سرگئي لاوروف وزيران خارجه ايران و روسيه بويژه در 12 ماه گذشته، راهبرد آشتي ملي در سوريه را به تنها گزينه ممکن براي حل بحران سوريه مبدل کنند.
افق پيش رو
همکاري هاي منطقه اي ايران و روسيه بر اولويت پيشبرد راهبرد حل سياسي بحران سوريه، پايان دادن به تجاوز و بمباران هاي 18ماهه سعودي ها و ائتلاف عربي وابسته استوار است.
در حوزه هاي بين المللي نيز مسکو و تهران همگرايي و اشتراک مواضع در مسائل مختلف را در دستور کار قرار داده اند که نخستين اولويت آن منع قدرت هاي خارجي از مداخله در امور داخلي کشورهاي ديگر به بهانه حفظ حقوق بشر و اشاعه دموکراسي است که پيامدهاي آن سبب شده است، افغانستان، عراق، سوريه، يمن و ليبي در بحران هاي سخت گرفتار شوند.
از سوي ديگر، ايران و روسيه با اتکا به راهبرد مورد تاکيد سران دو کشور در توسعه روابط دو جانبه بيش از گذشته ارتقاي همکاري هاي اقتصادي را در اولويت قرار داده‌اند.دو کشور براساس راهبرد اتکا به هم براي تامين نيازها، درصدد استفاده از مزيت‌ها و توليدات در ايران و روسيه هستند تا همزمان با کاهش هزينه تمام شده به دليل هم مرز بودن، زمينه ارتباط بيشتر بخش هاي خصوصي نيز فراهم شود.تهران و مسکو انتظار دارند با توجه به نقشه راه توسعه روابط که در برگيرنده 40 ميليارد دلار همکاري اقتصادي و صنعتي و همچنين بازرگاني است، ارزش مبادلات ايران و روسيه در آينده اي نزديک به سالانه 10 ميليار دلار برسد که شامل بخش هاي مختلفي از جمله بهره برداري از توانمندي اقتصادي حوزه درياي خزر مي شود.
موضوعات دردناک از مناسبات ايران و روسيه کنار گذاشته شده است
موضوعات دردناک از مناسبات ايران و روسيه کنار گذاشته شده است و طرفين ديگر از اين مسائل نگراني ندارند. اين بخشي از اظهارات «لوان جاگاريان» سفير روسيه در ايران بود که در نشست علمي موسسه مطالعات ايران و اوراسيا (ايراس) بيان شد .
جاگاريان در سخنان خود، بر اين نکته تاکيد کرد که چالش هايي نظير به پايان رساندن نيروگاه اتمي بوشهر و تحويل سامانه دفاعي اس 300 اکنون ديگر مشکلي در راه توسعه روابط مسکو و تهران محسوب نمي‌شود . سفير روسيه در تهران در ادامه افزود: اطمينان بين مقامات ايران و روسيه بر سر مسائل مختلفي نظير سوريه در سطح بالايي وجود دارد و طرفين نه تنها از طريق وزارت امور خارجه بلکه با شيوه هاي ديگري نيز در ارتباط هستند. ترديدي نيست که تحولات منطقه اي و بين المللي طي چند سال گذشته موجب شده است تا زمينه براي گسترش روابط سياسي - امنيتي و اقتصادي بين ايران و روسيه فراهم شود. اين امر تا جايي پيش رفته است که برخي تحليلگران و حتي تصميم گيران ايراني را به اين باور رسانيده است که منافع و تهديدات مشترک سبب شده اند تا دو کشور براي نخستين بار نوعي از همکاري استراتژيک را تجربه نمايند. البته در کنار اين مطلب؛ تحليلگران ديگري نيز هستند که معتقدند زمينه هاي گسترش مناسبات دو کشور کماکان با محدوديت هاي قابل توجهي مواجه است.
اين مسائل باعث شد تا موسسه مطالعات ايران و اوراسيا (ايراس)، از لوان جاگاريان، سفير فدراسيون روسيه در تهران به منظور ايراد سخنراني در نشست علمي اين موسسه و پاسخ دهي به برخي از پرسش ها در خصوص چشم انداز روابط ايران و روسيه دعوت کند.جاگاريان در سخنان خود، بر اين نکته تاکيد کرد که چالش هايي نظير به پايان رساندن نيروگاه اتمي بوشهر و تحويل سامانه دفاعي اس 300 اکنون ديگر مشکلي در راه توسعه روابط مسکو و تهران محسوب نمي شود و به عبارت ديگر، موضوعات دردناک از مناسبات ايران و روسيه کنار گذاشته شده است . سفير روسيه در تهران در ادامه افزود، اطمينان بين مقامات ايران و روسيه بر سر مسائل مختلفي نظير سوريه در سطح بالايي وجود دارد و طرفين نه تنها از طريق وزارت امور خارجه بلکه با شيوه هاي ديگري نيز در ارتباط هستند.
سفير روسيه در ايران اين نکته را نيز يادآور شد که مقامات نظامي ايران و روسيه نيز ارتباط نزديکي با يکديگر دارند. به گفته جاگاريان، در جريان بحران روسيه، نياز به انعطاف پذيري قابل انکار نيست و طرفين صاحب نفوذ در سوريه اعم از روسيه و آمريکا بايد با انعطاف بيشتر به سمتي بروند که سبب‌ساز حل مناقشه شود. جاگاراين با بيان اين که رهبران ايران و روسيه در دورانِ جديدِ روابط خود، بر روي مناسبات دو کشور تمرکز مي‌کنند، اعلام کرد: در جديدترين رويداد رخ داده در مناسبات دو کشور نيز، مراسم کلنگ‌زني واحدهاي 2 و 3 نيروگاه بوشهر برگزار شده است و چنين رويدادهايي، مناسبات رو به جلويي را بين دو کشور نويد مي دهد. سفير ايران در روسيه اين نکته را مورد تاکيد قرار داد که توافق اخير صورت گرفته در زمينه نيروگاه بوشهر حاصل مذاکراتي بوده است که اخيرا بين ولاديمير پوتين و حسن روحاني در باکو انجام شده بود. وي با مثبت ارزيابي کردن چشم انداز روابط ايران و روسيه در تمامي زمينه ها تاکيد کرد که اکنون و با تسهيل شرايط صدور ويزا براي دانشجويان و تجار، اين اميدواري وجود دارد که روز به روز شاهد پيشرفت در روابط تهران-مسکو باشيم. سفير روسيه در عين حال که مبادلات اقتصادي بين ايران و روسيه را بسيار پايين تر از انتظار طرفين ارزيابي کرد، گفت: با اقدامات صورت گرفته از جمله زيرساخت هاي انجام شده ترديد نيست که اين مهم نيز به زودي عملي خواهد شد و تهران و مسکو به سطح بالايي از مبادلات اقتصادي دست خواهند يافت.
سفير روسيه در تهران در رابطه با نگراني موجود در ايران در خصوص توافق احتمالي بين روسيه و آمريکا در موضوع سوريه عنوان کرد، هماهنگي هاي ايران و روسيه بر سر سوريه آنچنان بالا است که ما در تهران هفته‌اي يک بار با وزارت امور خارجه ايران مسائل موربط به سوريه را مورد بحث و ارزيابي قرار مي دهيم. جاگاريان معتقد است مسکو آخرين نظران و ديدگاه هاي خود را در زمينه سوريه به مقامات ايراني منتقل مي کند.سفير روسيه درتهران در خصوص فرصت‌ها و محدوديت‌هاي روابط استراتژيکي بين تهران و مسکو نيز گفت: خوش بيني بالايي نسبت به روابط ايران و روسيه وجود دارد و طرفين در اين زمينه تمامي کوشش خود را به کار مي بندند.
وي در زمينه پرسش هاي اخير به وجود آمده در زمينه استفاده روسيه از پايگاه نوژه نيز تصريح کرد، روسيه هيچگاه در ايران خواهان پاياگاه نظامي نبوده و نيست چرا که به خوبي از قانون اساسي ايران آگاهي دارد و به آن احترام مي گذارد. از طرفي،مرتضي شجاع در ايراس نوشت: ايران در طي سال هاي اخير، به خريد تسليحات پيشرفته از روسيه علاقمند بوده است. طرف روس نيز مايل به چنين امري است؛ با اين حال، فراز و فرودهايي نيز در اين تعامل نيز به چشم مي آيد . نوسان در روابط تسليحاتي ايران و روسيه عموماً به واسطه فشارهاي آمريکا و يا پيشنهادهايي بود که به مسکو عرضه شد. البته تشديد تنش ميان روسيه و غرب بر سر بحران اوکراين و تحولات در پي آن، فضاي جديدي را براي ارتقاء اين گونه همکاري ها پديد آورد. با اين حال به نظر مي رسد که محدوديت‌هاي ناشي از قطعنامه 2231، همچنان آمريکا را در موقعيت تأثير گذاري بر اين روابط قرار داده است . چند ماه پس ازپيروزي انقلاب اسلامي، ايران تحت تحريم‌هاي تسليحاتي آمريکا قرار گرفته است.
تا سال 2010 تحريم‌ها عمدتاً از سوي کشورهاي غربي بالاخص آمريکا اعمال شد، اما در اين سال کشورهاي غربي موفق شدند تا در قالب قطعنامه 1929 که در واقع مربوط به موضوع هسته اي ايران بوده، کشورهاي عضو سازمان ملل را از انتقال تسليحات به ايران منع کنند. اين مورد البته بيش از هر چيز به مراودات تسليحاتي ايران و روسيه آسيب جدي وارد مي کرد. چراکه طي سال‌هاي اخير روسيه مهمترين منبع تأمين کننده ايران بوده است.تحريم تسليحاتي ايران از سوي آمريکا دلائل عديده اي داشته است. مشي سياست خارجي ايران يکي از اين دلائل بوده است. از ديدگاه آمريکا ايران کشوري انقلابي است و براي صدور انقلاب خود تلاش مي کند. همينطور از آنجا که احتمال برخورد نظامي ميان آمريکا و ايران وجود دارد، لذا آمريکا تلاش مي کند با تضعيف قدرت نظامي ايران هزينه هاي خود را در برخوردها تا حد ممکن بکاهد. حمايت از متحدان منطقه اي نيز يکي ديگر از دلائل آمريکا در تلاش براي تضعيف نيروي نظامي ايران است.
در واقع امر پتانسيل هاي طبيعي قدرت متحدان آمريکا به اندازه ايران نيست و لذا آمريکا تلاش دارد تا با محدود کردن قابليت‌هاي تسليحاتي ايران موضع متحدان خود را به اصطلاح تقويت کند. ادامه دارد...
ش.د9502443