جنگ بی‌سرانجام در سوریه

(روزنامه ايران ـ 1396/01/15 ـ شماره 6462 ـ صفحه 13)

در روز 9 فوریه بود که یک فرمانده کماندو سوری که ضد دولت کشورش فعالیت می‌کند، در یک پیام کوتاه ویدئویی از مخالفان بشار اسد خواست یکپارچه‌تر عمل کنند. این به ظاهر واقعه‌ای تازه نبود، زیرا مخالفان اسد سال‌هاست که از این روش استفاده می‌کنند ولی آنچه نقطه تفاوت را ترسیم می‌کرد، این بود که فرد خواستار وحدت در آن پیام ویدئویی کسی نبود بجز هاشم الشیخ. این مرد ‌زاده شهر حلب سوریه در سال 2005 به خاطر عقاید سیاسی و مبارزه‌جویی‌هایش با بشار اسد از سوی دولت او بازداشت و زندانی شد و فقط در سال 2011 هنگام شدت گرفتن فعالیت‌های ضد دولتی در سوریه از حبس آزاد شد تا گروه‌های مبارز دلایلی برای خاموشی و کم کردن فعالیت‌های خود داشته باشند. البته ماجرا بر عکس شد و از آن پس آتش حرکات تروریست‌ها و نیروهای اخلالگر بیشتر و امنیت مردم سوریه که توسط دولت بشار اسد تأمین می‌شد، فزون‌تر دستخوش زیاده خواهی‌های نیروهای مخالف شده است.

خلق نهادی تازه

هرچه بود در پیام ویدئویی مورد بحث، هاشم الشیخ خلق یک نهاد قدرتمند ولی تندرو جدید به نام «حیات تحریر الشام» (HTS) را اعلام و ادعا کرد که خواسته و هدف این نهاد آزادسازی سوریه از دیکتاتوری حاکم بر این کشور است.

یکی از سازمان‌های اصلی که به کمیته جدید مورد بحث پیوست نورالدین الزنکی بود که به تندروی معروف بوده است و زمانی «سیا» هم از آن حمایت و آن را سازمانی خطیر و انتحاری توصیف می‌کرد. در ماه جولای سال پیش و در فاصله 5 ماه قبل از سقوط حلب و بازگشت این شهر به قیمومیت دولت اسد، فیلم دیگری روی خطوط اینترنتی سوریه به گردش افتاد که در آن اعضای «HTS» در حال قطع کردن سر عبدالله تاییر مشاهده می‌شوند و گناه این پسرک 13 ساله این بود که برای حفظ دولت اسد کوشیده و جنگیده بود.

مورد توجه مردم

مهم‌تر از آن پیوند خوردن نسبی «فتح الشام» (همان جبهه النصره سابق) به «HTS» بود. جبهه فاتح‌الشام (JFS) با توجه به اینکه بیشتر از نیروهای محلی و آشنا شکل می‌گرفت و فساد تشکیلاتی در آن رؤیت نمی‌شد، توجه و حمایت مردم را جلب کرده ‌بود. هدف تمامی آنها متمرکز کردن تلاش‌ها در راستای برکناری اسد بود. این در حالی بود که مردم سوریه از داعش نفرت داشتند و دارند و چون داعش در سال‌های اخیر تبدیل به جبهه اصلی مبارزه‌کننده با دولت شده، پایه‌های مبارزه فوق و استدلال گروه‌های مخالف اسد نزد مردم زیر سؤال رفته و از نظر آنها نمی‌توان این نهادها را موجه شمرد. در عین حال تأسیس «حیات تحریم الشام» نوعی کودتا و اقدام تقویت‌کننده القاعده در راه نبرد با دولت دمشق برشمرده شده است.

هاشم الشیخ اعلام کرده که «HTS» یک سازمان فراگیر و اداره‌کننده مبارزات علیه اسد نیست ولی حاصل اینگونه ادغام‌ها این است که به هر یک از سازمان‌های شراکت‌کننده نیروی بیشتری می‌بخشد. در عین حال هر چقدر هم که این نیروها و سازمان‌ها می‌کوشند چهره‌ای موجه به خود ببخشند، فقط حالت و تصویری همچون القاعده از آنها ساطع می‌شود و نمی‌توان و نباید نگاهی متفاوت به آنها داشت.

تقسیم به دو شعبه

شرایط و جایگاه هاشم‌الشیخ توجه و تمرکز‌ها را بر اختلافات داخلی در احرارالشام نیز فزونی می‌بخشد. شیخ یکی از اعضای مؤسس احرارالشام بود تا اینکه ماه پیش از آن جدا شد. در پی آن احرارالشام به دو شعبه تقسیم شده است. یکی از آنها اصولگراتر و سرسخت‌تر است و اعتقاد دارد که از مانیفست گروه به هیچ وجه نباید تخطی کرد و دیگری واحدی است که می‌گوید هرچند مبارزه در راه اهداف گروه ضروری است اما می‌توان «به‌روز» شد و با سایرین تعامل کرد. چالش‌های پیش روی هر دو شعبه فوق فراوان است، بخصوص که «HTS» که پیشتر وصف آن آمد، موضع تندتری را در قبال مخالفان بشار اسد در پیش گرفته است. ماه پیش یک گروه میانه رو به نام «فاستقم» که تحت حمایت امریکا قرار دارد توضیح داد که چرا به‌رغم تفاوت اصول کاری و روش‌های مبارزاتی‌اش با احرارالشام به این گروه تندرو پیوسته است و آن توضیح، ساده و اندک و با این مضمون بود؛ چاره‌ای جز این نداریم وگرنه القاعده همه ما را خواهد خورد.

اتفاق نظری که از بین رفت

با این حال مشکل فعلی تمام این گروه‌ها اختلاف سلیقه‌های بنیادی یا سطحی است که با یکدیگر دارند و هیچ‌یک به طور صد‌درصد با گروه‌های دیگر یکی و هم‌اندیشه نیستند و اینکه چرا ستیز دهه جاری در دمشق و سایر شهرهای عمده سوریه تبدیل به یک رویارویی بی‌پایان و جنگ بی‌سرانجام شده، همین مسأله است. در ابتدا گروه‌های مخالف در یک نکته و نقطه اتفاق نظر داشتند و آن، لزوم برکناری بشار اسد و به کارگیری تمامی نیروها در این راستا بود اما مدتی است که در این زمینه نیز بین این گروه‌ها اختلاف افتاده و بعضی از آنها می‌گویند بشار اسد می‌تواند نقطه وسط پرگار معادلات سوریه باقی بماند. دلیل اصلی ثمرندادن تلاش‌های این نهادها و ابقای اسد و قدرت گرفتن مجدد او پس‌از بی‌ثباتی‌های ابتدای این دهه نیز همین امر است و همین‌طور حمایت حساب شده دولت‌های ایران و روسیه از تلاش‌هایی که در سوریه برای برچیدن بساط گروه‌های تروریستی صورت پذیرفته است. گروه‌هایی که حالا منشورهای مبارزاتی و دکترین‌های پرطمطراق‌شان هم برای مردم سوریه کسالت بار شده و هم روش‌های تند مبارزه‌جویی‌شان که کم از بربرها نیست، ناظران را به رعب واداشته است.

‌منبع: Newstatesman

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6462/13/178163/0

ش.د9600073