(روزنامه وقايع اتفاقيه – 1396/02/26 – شماره 406 – صفحه 5)
با سخت‌ترشدن رابطه چين با کره شمالي، روسيه تمرکز خود را بر شبه‌جزيره کره افزايش داده و آماده است تا روابط خود را با همسايه جدافتاده قوي‌تر کند. پکن قصد دارد فشار را بر کره‌شمالي در مورد برنامه تسليحات اتمي افزايش دهد و روسيه منتظر است تا از اين درگيري‌ها منفعت کسب کند. تعميق روابط کرملين و دخالت در کره‌شمالي مي‌تواند براي آنها ابزاري ديگر براي رويارويي گسترده‌تر با غرب فراهم کند. روسيه نمي‌تواند به طورکلی جاي چين را بگيرد اما قادر است اعمال فشار چين بر کره‌شمالي را محدود کند.
کره شمالي و چين با وجود مرز کوتاه 17 کيلومتري، سابقه‌اي طولاني در روابط نزديک دارند. بعد از تقسيم شبه‌جزيره کره در جنگ جهاني دوم توسط اتحاد جماهير شوروي و ايالات‌متحده آمريکا، تلاش براي الحاق آنها در اواخر سال‌هاي 1940 شکست خورد و اين شبه‌جزيره به ميدان جنگ نيابتي ايالات‌متحده و کمونيست تبديل شد. شوروي به ساخته‌شدن نيروي نظامي و امنيتي در قسمت شمالي کمک کرد و از ايجاد يک حکومت باثبات اطمينان حاصل کرد. تجهيزات نظامي دوران اتحاد جماهير شوروي هنوز هم در کره‌شمالي مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
مدل شخصيتي و رهبري استالين براي ايجاد ساختار کره‌شمالي مورد استفاده قرار گرفت. اين مدل تا به امروز تحت رهبري کيم جونگ اون باقي مانده است. اين ميراث در کنار اين واقعيت که ولاديمير پوتين، خود هنوز از قدرت مردمي مشابهي برخوردار است، يکي از دلايلي است که کرميلين را به حضور در پيونگ‌يانگ ترغيب مي‌کند.
در کنار ميراث ايدئولوژيک، کره‌شمالي و شوروي روابط اقتصادي قوي و نزديکي داشتند. اتحاد جماهير شوروي، يک شريک اقتصادي کليدي براي کره‌شمالي در دوران جنگ سرد بود و نيمي از تجارت خارجي کره‌شمالي در دهه 1970 و 1980 را به خود اختصاص داده بود. علاوه‌براين در دوران اتحاد جماهير شوري، کالا، اعتبارات و کمک‌هاي فني به کره‌شمالي ارائه مي‌شد. با پروژه‌هاي مشترک بين دو کشور، 70 درصد از برق، 50 درصد از کود شيميايي و 40 درصد از فلزات آهني مورد استفاده در اقتصاد کره‌شمالي تأمين مي‌شد. کره‌شمالي به‌عنوان بخشي از پرداخت بدهي‌هاي خود، زندانيان پيونگ‌يانگ را براي کار به سيبري ارسال مي‌کرد.
پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، تجارت ميان روسيه و کره‌شمالي فروريخت و همه پروژه‌هاي مشترک متوقف شد. در دهه 90 ميلادي با فرورفتن مسکو در طوفاني از مسائل اقتصادي و مالي، سيل جريان تجارت و اعتباراتي که از شوروي به سمت کره‌شمالي جاري بود، خشک شد. 25 سال پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، سهم روسيه از تجارت خارجي کره‌شمالي به يک درصد کاهش يافت. اين خلأ توسط چين با حدود 90 درصد از تجارت خارجي کره‌شمالي پر شد.
هنگامي که پوتين در سال 2000 به قدرت رسيد، او ارزش استراتژيک حفظ روابط مناسب با کره‌شمالي را درک کرد. او کره‌شمالي را عاملي براي دستکاري در منطقه و اعمال فشار بر کشورهاي ديگر مي‌ديد. با اينکه چين نمي‌خواهد شاهد بي‌ثباتي در کره‌شمالي باشد اما منافع روسيه در اين است که کره‌شمالي را حائلي ميان غرب، کره‌جنوبي و ژاپن ببيند.
دولت پوتين از آزمايش سلاح‌هاي هسته‌اي و برنامه موشک‌هاي بالستيک کره‌شمالي انتقاد کرده است. روسيه در مذاکرات شش‌جانبه خلع سلاح هسته‌اي همراه با چين، ايالات متحده، ژاپن، کره‌جنوبي و کره‌شمالي شرکت کرده است. در سال 2014، روسيه به تحريم‌هاي غرب عليه کره‌شمالي در پاسخ به ادامه آزمايش‌هاي هسته‌اي پيوست. بااين‌حال، نه چين و نه روسيه، روابط اقتصادي يا نظامي خود را با کره‌شمالي قطع نکرده و موارد نقص تحريم‌ها را پنهان کرده‌اند. هر دو دولت نيز درباره تحريم‌هاي گسترده‌تر در قبال کره‌شمالي، مداخله نظامي يا تغيير رژيم در کره‌شمالي در موضع بي‌طرفي قرار مي‌گيرند.
پس از اعمال تحريم‌هاي غرب عليه روسيه به علت مداخله در اوکراين و الحاق کريمه به خاک خود، موضع مسکو در قبال کره‌شمالي تغيير کرده است. روسيه به آرامي و بي‌سروصدا، زمينه تقويت روابط خود را با کره‌شمالي را فراهم کرد تا درنتيجه نيازش به اهرم فشار سياسي قدرتمندتري دربرابر جهان را برآورده کند. موقعيت در حال تغيير مسکو، بارها توسط پيونگ‌يانگ و خبرگزاري مرکزي اين کشور، ستايش و از روسيه به‌عنوان کشوري دوست که مي‌تواند جايگزين چين شود، ياد شده است. اين نشان مي‌دهد که پيونگ‌يانگ از افزايش حمايت روسيه، آن‌هم در زماني که مسکو به‌دنبال نفوذ سياسي بيشتري است، استقبال مي‌کند.
مشخصا سابقه طولاني روابط دو کشور در کنار شکست کنوني روابط ميان غرب و روسيه، محيطي مناسب براي برقراري مجدد روابط نزديک و در کنار هم قرارگرفتن مسکو و پيونگ‌يانگ فراهم کرده است. در چندسال گذشته، روسيه دخالت خود را در مناطق مختلف استراتژيک کره‌شمالي افزايش داده است. مسکو به‌عنوان شريک جزئي اما بسيار مهم پيونگ‌يانگ از موقعيت بسيار خوبي برخوردار است.
مسکو در سال 2014، عملا مشکل بدهي کلان کره‌شمالي در دوران شوروي را حل کرد. با بخشيده‌شدن 90 درصد از اين بدهي 11 ميليارد دلاري، قرار شد مابقي طي 20 سال و بدون بهره پرداخت شود. در همان سال کره‌شمالي مشکل دريافت ويزاي ورود به اين کشور را براي مديران رده‌بالاي روسي حل کرد. سال پس از آن، شوراي کسب‌وکار بين دو کشور تعيين شد. تجارت مستقيم ميان روسيه و کره‌شمالي همچنان محدود است؛ حدود صد ميليون دلار، درحالي‌که تجارت خارجي کره‌شمالي 7,6 ميليارد دلار است. اگرچه بايد با اين اعداد محافظه‌کارانه‌تر برخورد کرد، زيرا يک‌سوم از صادرات چين به کره‌شمالي، کالاهايي به‌ويژه سوخت است که منشأ آنها به روسيه برمي‌گردد. علاوه بر اين، روسيه ميليون‌ها دلار کمک غذايي ازجمله نيمي از غلات اين کشور را در سال‌هاي اخير فراهم کرده است.
بزرگ‌ترين پروژه روسيه در کره شمالي، ايجاد زيرساخت‌هاي حمل‌و‌نقل در دو طرف مرز دو کشور براي افزايش تجارت در آينده است. در سال 2013، روسيه تنها خط راه‌آهن مستقيم براي اتصال دو کشور را با اضافه‌کردن پل‌ها، تونل‌ها و تجهيرات مدرن تکميل کرد. به‌دليل نبود هيچ جاده‌اي مرزي بين دو کشور، کار ارتقاي خط راه‌آهن و ايجاد ترمينال حمل‌و‌نقل دريايي در بندر راجين کره‌شمالي در سال 2014 شتاب گرفت. شرکت‌هاي روسي با بهبود پرشتاب بندر، توانستند در سال 2014، صد هزار تن زغال‌سنگ را از روسيه به کره‌شمالي حمل کنند. در سال 2015، خط راه‌آهن روسيه به کره‌شمالي، 1,5 ميليون تن زغال‌سنگ را تزانزيت کرد. علاوه براين، روسيه در اين فکر است که بتواند خط لوله گاز طبيعي را از طريق کره‌شمالي به کره‌جنوبي برساند. براي اين منظور و همچين براي گسترش خط راه‌آهن، کارگران کره‌شمالي مي‌توانند آموزش تخصص‌هاي فني را از روس‌ها فرا بگيرند.
باتوجه به موقعيت چين دربرابر کره‌شمالي، مانور روسيه مي‌تواند به کاهش فشارهاي چين دربرابر پيونگ‌يانگ منجر شود که نقض اهداف پکن تلقي مي‌شود. بااين‌حال، روسيه مايل است تا اين گزينه را فعال نگه دارد تا با مشکلات ناشي از اتهام دخالت در انتخابات غرب، درگيري‌ها در سوريه و اوکراين و افزايش نارضايتي‌هاي داخلي مقابله کند. تأثير بالقوه کره شمالي، اهرمي است که قدرت چانه‌زني را براي روسيه در مناطق ديگر فراهم مي‌کند. اگرچه روسيه به تنهايي نمي‌تواند مشکل کره‌شمالي را حل کند اما مي‌تواند از پيونگ‌يانگ براي برهم‌زدن تلاش‌هاي غرب سود ببرد.
منبع: استراتفور، مترجم: روزبه آرش
http://vaghayedaily.ir/fa/News/64600
ش.د9600245