فرجام نخستین دوره وزارت دکتر محمدجواد ظریف فرصتی است تا صاحبنظران و کارشناسان کشور به ارزیابی و نقد منصفانه عملکرد ایشان در عرصه مهم دیپلماسی و سیاست خارجی پرداخته و از این طریق به تنویر افکار عمومی کمک کنند. سیر نزولی وضعیت اقتصادی کشور با رشد اقتصادی منفی، کاهش صادرات و بویژه صادرات نفت که قرار بود با کاهش سیستماتیک و منظم درنهایت در یک دوره زمانی محدود به صفر برسد، کاهش سرمایه‌گذاری و افزایش بیکاری، تورم افسار گسیخته، کاهش حجم و افزایش هزینه تجارت خارجی و... در کنار محدودیت‌های ایجاد شده در زمینه روابط سیاسی درسطح منطقه و جهان عمدتاً بدلیل تحریم‌های کم نظیر و هوشمندانه بین‌المللی به ابتکار برخی از کشورهای غرب در موضوع هسته‌ای، که با صدور 6 قطعنامه تحریمی تحت فصل هفتم منشور ملل متحد و تحریم‌های یکجانبه قدرت‌های جهانی بویژه امریکا و اتحادیه اروپا شکل گرفته بود، از مشخصه‌های آن دوران و طبیعتاً توجیه‌گر صحت انتخاب رویکرد جدید بود. دستورکار عمده و اساسی دستگاه سیاست خارجی در دوره کنونی را می‌توان در موضوع های ذیل خلاصه کرد:
- پایبندی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان لنگرگاه ثبات به صلح و ثبات در منطقه پر آشوب خاورمیانه
- همسویی با تلاش‌ها برای حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی کشورها در منطقه
- مخالفت با هرگونه دگرگونی در نظام‌های سیاسی از طریق مداخلات خارجی
- اعتقاد به حق تعیین سرنوشت ملت‌ها و ارزیابی به کارگیری زور به‌عنوان نقطه مقابل مردمسالاری
- مخالفت و ستیز با هرگونه زورگویی، سلطه و تجاوز مخصوصاً تعرض نظامی
- ارزیابی آرامش و ثبات در مناطق پیرامونی به‌عنوان یک ضرورت همه جانبه برای جمهوری اسلامی ایران
- تـلاش همه‌جانبه برای پایان دادن به ناآرامی‌ها، برادرکشی‌ها، خشونت‌های فرقه‌ای و قبیله‌ای و بی‌عدالتی‌ها در هر نقطه از جهان به‌عنوان یک درخواست قطعی و مشترک همه ملت‌ها در جامعه جهانی
- تلاش برای تقویت امنیت ملی پیرامونی از طریق ایجاد اعتماد متقابل بهتر و بیشتر بین ایران و کشورهای منطقه و جهان
- تنش‌زدایی، ایجاد اعتماد متقابل و تعامل سازنده به‌عنوان مسیر حرکت کشور، نفی جنگ طلبی و تلاش برای مهار جنگ طلبان و جنگ‌افروزان
- مردود دانستن کارآیی تحریم و تهدید به جنگ علیه ملت ایران و تأکید بر گفت‌و‌گو از جایگاه برابر، اعتماد‌سازی متقابل، احترام دوجانبه، تنش‌زدایی و کاستن از خصومت‌ها به‌عنوان تنها راه تعامل با ایران
- اعلام تعامل سازنده براساس احترام متقابل و منافع مشترک و برابر به‌عنوان مبنای روابط با سایر کشورها و حرکت در جهت بهبود و ارتقای روابط براساس و متناسب با رفتار طرف‌های مقابل.
طبعاً اجرای سیاست خارجی جدید بویژه در شرایط به غایت ملتهب و سیاسی شده علیه ایران در آن مقطع و تسلط تفکر و منطق زور، تحمیل و قدرت نظامی بر ذهنیت بخش مهم رهبران کشورهای مخاصم و رقیب از یکسو و محیط پیرامونی بحران‌زده با حضور محسوس و نامحسوس کشورها و قدرت‌های فرامنطقه‌ای در کنار رویکردهای صحیح نیازمند دستگاه دیپلماسی فعال و برخوردار از اعتماد بنفس و قدرت خلاقیت بود.
برخی از دستاوردهای دستگاه دیپلماسی کشور در دوره اخیر در عرصه سیاست خارجی را می‌توان به شرح ذیل مورد اشاره قرار داد:
- تفاهم اجماعی با قدرت های بزرگ جهانی بر سر مسأله مهم صلح و امنیت بین‌المللی در خاورمیانه یعنی موضوع هسته‌ای و متعهد ساختن آنها به این روند
- حل و فصل پرونده هسته‌ای از طریق حصول توافق با پنج کشور عضو شورای امنیت و آلمان (1+5) در پس مذاکرات طولانی(قریب به سه سال) و با حذف شش قطعنامه تحریمی شورای امنیت ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل برای نخستین بار در تاریخ این شورا
- غیر امنیتی ساختن جایگاه و موقعیت ایران در تعاملات بین‌المللی
- پیشبرد دیپلماسی فعال برای مقابله و خنثی‌سازی دسیسه‌ها و توطئه‌های برخی از قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای
- ارائه چهره فعال، صلح طلب و مسالمت‌جو از کشور در عرصه بین‌المللی و افکار عمومی جهانی بویژه از طریق ارائه ابتکار «جهان علیه خشونت و تروریسم» از سوی آقای دکتر روحانی که در چارچوب قطعنامه‌ای در مجمع عمومی سازمان ملل به تأیید و پذیرش جهانی رسید
- مبارزه با فرقه گرایی و تحرکات افراط گرایانه بویژه در کشورهای منطقه و حمایت از دولت‌های قانونی برای فائق آمدن بر مشکلات امنیتی مرتبط
- حفظ و ترمیم روابط با کشورهای دیگر در چارچوب احترام متقابل و منافع‌مشترک
- پیگیری و پیشبرد سیاست همزیستی و همکاری مثبت با کشورهای همسایه
- حضور فعال در مجامع بین‌المللی و مشارکت در روند حفظ و تقویت صلح، امنیت جهانی و توسعه پایدار
- تلاش برای بازکردن مسیر بازگشت هر چه سریع تر نظام بانکی کشور به عرصه تعاملات مالی بین‌المللی، اگرچه هنوز به علت بدعهدی و کارشکنی دولت امریکا به نقطه مطلوب نرسیده است
- استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی از جمله انتقال تکنولوژی و سرمایه در جهت توسعه زیر ساخت‌ها و امکانات صنعتی‌کشور
- ایجاد فضای جدید و مناسب برای باز کردن مسیر حذف تحریم‌های اقتصادی، مالی، صنعتی، انرژی، حمل‌و نقل و...
- تسهیل تعاملات و همکاری‌ها در زمینه اکتشاف، بهره برداری و فروش نفت و گاز و محصولات مرتبط
- مشارکت در بازگشت جایگاه کشور بموقعیت پیش از تحریم‌ها در بخش تولید و بخصوص صادرات نفت با رسیدن به سطح تولید 4 میلیون بشکه و صدور 5/2 میلیون بشکه در روز
- شناساندن ظرفیت‌ها وامکانات در بخش گردشگری و تسهیل بخش‌های ذیربط برای جذب گردشگر
- تسهیل و تسریع در اجرای توافق‌های مربوط به نیازهای کشور در بخش دفاعی.
حل و فصل پرونده هسته‌ای و به موازات آن پیگیری سایر محورهای دستورکار سیاست خارجی کشور در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی و بخصوص روابط با همسایگان موضوع فعالیت تیم جدید دستگاه دیپلماسی در دوره چهار سال گذشته بود.
همان گونه که اشاره شد دستگاه دیپلماسی کشور در یک تلاش پیگیر و طاقت‌فرسا و با بهره گیری از ظرفیت‌های ملی در کنار تجربیات و توانمندی‌های حرف های مدیران خود در عرصه سیاست خارجی، مانع مهم و اصلی توسعه اقتصادی و روابط خارجی کشور را با لغو یکباره همه قطعنامه‌های تحریمی هسته‌ای سازمان ملل از پیش پای ملت ایران بردارد. ضمن اینکه دستاوردها و حقوق ملت در بخش هسته‌ای را، که در یک دوره نسبتاً طولانی و توسط دانشمندان بومی کشور ایجاد شده بود، حفظ و مورد شناسایی بین‌المللی قرار دهد.
هر چند حل و فصل کامل پرونده هسته‌ای بدلیل ماهیت و ساختار پیچیده تحریم‌ها، فقدان حسن نیت لازم در طرف‌های خارجی و بویژه امریکا در اجرای تعهدات خویش در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، سنگ‌اندازی و تلاش منفی برخی از کشورها و قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، که با فهم نادرست واقعیت‌ها، کماکان منافع خود را در بحرانی نگه داشتن وضعیت منطقه و استمرار فضای ایران هراسی، اسلام هراسی و شیعه‌هراسی می‌بینند، همچنان دچار چالش‌هایی است، ولی تردیدی نیست که توفیق های به‌دست آمده در عرصه بین‌المللی قابل توجه بوده است.
در واقع برای نخستین بار در تاریخ معاصر روابط بین‌الملل یک کشور تحت تحریم ذیل قطعنامه فصل هفتم منشور ملل متحد توانست در سایه وحدت و عزم ملی، هماهنگی و وحدت نظر رهبران و مسئولان و با تکیه بر توانمندی‌ها، مبانی، ارزش‌ها و اصول ثابت خود، قدرت‌های بزرگ جهانی را وادار به صرف‌نظر کردن از توسل به زور و کاربرد اهرم نظامی و تن دادن به توافقی متوازن و در چارچوب برد- برد نماید.
از حصول توافق بـا شش قدرت بـزرگ جهانی درخصوص پرونده هسته‌ای تنها یکسال می‌گذرد و بسیار طبیعی است که در مورد چنین پرونده‌ای با پیچیدگی‌های معمول و ذهنیت‌ها و روندهای بنا حق ساخته شده در یک دوره بیش از 10 سال و برای بازگرداندن شرایط به وضعیت عادی نیاز به زمانی به مراتب طولانی‌تر و مهم‌تر از آن تلاش و پیگیری به مراتب جدی‌تر در زمینه‌های اجرای توافق‌ها از سوی طرفین و بویژه از طرف مقامات و مسئولان ذیربط کشورمان دارد.
امروز باز ضرورت دارد در یک اجماع و اتحاد و وحدت جامع ملت و دولت، یکصدا و یکدل بر دستاوردهای به دست آمده پای فشارند. امروز بخشی از جریانات افراطی در ایالات متحده امریکا در پی یافتن بهانه‌ای برای ملغی کردن توافق‌ها هستند و از جایی که توافق به دست آمده یک توافق چند جانبه و بین‌المللی است، می‌کوشند در یک کنش و واکنش و تحت مکانیسم‌های پیچیده ، آرزوهای شیطانی خود را به دست طرف ایرانی و گرفتن بهانه‌های مورد نیاز به انجام رسانند. در بحبوبه انتخابات و تمرکز کشور به این امر خطیر ملت، دولت و همه را هوشمندی و هشیاری بسیار نیاز خواهد بود. مکاران هوشمندانه در کمین‌هستند. هشیار باید بود.
http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/181572
ش.د9600673