(روزنامه اعتماد ـ 1395/01/22 ـ شماره 3499 ـ صفحه 9)
او و دفترش از تقريبا ٤٠ سال پيش، شركت‌هاي فرضي و ناشناسي را كه فقط روي كاغذ وجود دارند مي‌فروشند. اكثر آنها هم براي پنهان كردن هويت صاحبان واقعي شركت‌ها، مديران فرضي دارند. موساك فونسكا يكي از بزرگ‌ترين ارايهدهنده اينگونه خدمات در دنياست. حال اين شركت در كانون اسناد پاناما قرار دارد؛ پروژه‌اي كه در روزنامه زوددويچه آغاز شد.
بيش از يك سال پيش، حدود 2/6 ترابايت از اطلاعات داخلي موساك فونسكا به اين نشريه داده شد. طي دوازده ماه گذشته، ۴۰۰ خبرنگار از بيش از ۸۰ كشور و ۱۱۰ رسانه تحقيق مي‌كردند. نام بردن از قابل‌تامل‌ترين موارد، كار مشكلي است. آيا اين ردي است كه ظاهرا به ولاديمير پوتين و اشخاص بسيار نزديك او مي‌رسد و بالغ بر صدها ميليون دلار مي‌شود؟ آيا اينها شركت‌هاي فرضي نخست‌وزير ايرلند و دو تن از وزيران او هستند؟ آيا عملكرد مديران فاسد فيفاست يا شركتي كه فقط روي كاغذ موجوديت دارد و متعلق به فوق ستاره بارسلونا، ليونل مسي است؟
ولي در اينجا فقط موضوع مشتريان نيست. بر اساس اسناد، نتيجه‌گيري مي‌شود كه موساك فونسكا كه به‌اختصار موسفون ناميده مي‌شود، احتمالا در مواردي قانون را رعايت نكرده است. در موارد زيادي ديده مي‌شود كه ظاهرا با حمايت موسفون، تحريم‌ها زير پا گذاشته شده. اين را مي‌توان در بيش از يازده ميليون سند ويكي‌ليكس ديد كه فقط حاوي بيش از پنج ميليون ايميل است. با اين افشاگري، موساك فونسكا مهم‌ترين امتياز خود يعني رازداري مطلق را از دست داد.
مسافت بين فرودگاه و منطقه اقتصادي شهر، حركت بين قطب‌هاي مخالفي است كه شهر را تحت تاثير خود قرار داده‌اند. چند صد متر دورتر از زاغه‌ها، نماي برج‌هايي سر به فلك برافراشته كه زير نور آفتاب مي‌درخشند. دفتر موساك فونسكا، ساختماني شيشه‌اي سه طبقه و در مقايسه با آن برج‌هاي مدرن، تقريبا دمده به نظر مي‌رسد.
در ورودي كه نگهبانان از آن محافظت مي‌كنند و پذيرش ساختمان، ليستي از افرادي نامطلوب وجود دارد. اين را از ايميل‌ها دريافته‌ايم. خبرنگاران هم جزو دسته افراد نامطلوب هستند. حتي روزنامه زوددويچه هم موفق به گرفتن وقتي براي مصاحبه با يورگن موساك نمي‌شود. يكي از سخنگوها مي‌گويد كه شريك‌هاي دفتر اصولا مصاحبه نمي‌كنند. يورگن موساك از طريق ايميل به سوالاتي پاسخ مي‌دهد كه در نامهاي مطرح و به آدرس شخصي او ارسال شده است. مي‌گويد كه مهلت پاسخگويي كوتاه بوده است. به او توضيح داده مي‌شود كه مي‌تواند وقت بيشتري داشته باشد. ديگر جواب نمي‌دهد. دفتر موساك فونسكا حدود ۵۰ پرسش دقيق را در مورد فعاليت‌ها بي‌جواب مي‌گذارد. فقط يك بيانيه با اظهاراتي عمومي صادر مي‌كند و توضيح مي‌دهد كه موساك فونسكا همواره قوانين را رعايت مي‌كند. اتفاقي نيست كه كار دفتر «آلماني»، درست در پاناما مي‌گيرد. در هيچ‌يك از كشورهاي جهان به اندازه پاناما شركت‌هاي ارايهدهنده خدمات آف‌شور نيست. كشوري كه بين كاستاريكا و كلمبيا و درست در نقطه‌اي قرار دارد كه امريكا به امريكاي لاتين متصل مي‌شود. اينجا در منطقه حاره، قلب دنياي آف‌شور مي‌تپد. يورگن موساك در ۱۹۴۸ و هزاران كيلومتر دورتر در فورت به دنيا مي‌آيد. مادرش، فروشنده و پدرش، مهندس مكانيك است. خانواده او در اوايل دهه شصت، آلمان را به مقصد پاناما ترك مي‌كند. يورگن موساك در آنجا به مدرسه مي‌رود و بعد هم در رشته حقوق تحصيل مي‌كند. پس از فارغ‌التحصيل شدن، در دفترهاي وكالت در پاناما و لندن كار مي‌كند. سپس در ۱۹۷۷ در شهر پاناما دفتر خود را به نام دفتر وكالت يورگن موساك تاسيس مي‌كند. در اين دوران، حكومت ديكتاتوري نظامي به رهبري ژنرال عمر توريخوس، برقرار است كه در ۱۹۸۳ مانوئل نوريگا ( ديكتاتور پانامايي متولد ۱۹۳۴ كه از ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۹ بر اين كشور حكومت كرد) جانشين او مي‌شود. با اين احوال تجارت دفتر حقوقي موساك كه تخصصش شركت‌هاي فرضي است كه فقط روي كاغذ موجوديت دارند، ادامه مي‌يابد. پاناما در دوران حكومت نوريگا - كه نامش در ليست حقوقي چندين قاچاقچي مواد مخدر بود - مبدل به مركز بانك‌هاي كارتل‌هاي كلمبيايي مي‌شود. درست به اين دليل كه در آنجا مي‌توان به‌دور از نظارت عمومي، با اطمينان تجارت‌هاي خود را انجام داد. دست‌كم يكي از روساي قاچاق مواد مخدر در اين زمان، مردي مكزيكي به نام كارو كويينترو از مشتريان موساك بوده است. در ۱۹۸۵ كويينترو دستور داد يك مامور مخفي امريكايي را به گروگان بگيرند، شكنجه دهند و به قتل برسانند. به همين دليل امريكايي‌ها شديدا در جست‌وجوي او بودند. در آوريل ۱۹۸۵ دستگير شد. چند روز قبل از آن از طريق يك واسطه در دفتر موساك، شركتي تاسيس كرد و دارايي كويينترو از جمله يك ويلا در كاستاريكا به آن شركت منتقل شد. يورگن موساك هم مدير آف‌شور آن بود.
يورگن موساك در يك مكاتبه الكترونيكي داخلي كه موضوعش ويلاي مذكور است مي‌نويسد:
يورگن موساك، ۲۱ مارس ۲۰۰۵، ساعت ١٢:٢٨
پابلو اسكوبار در مقايسه با آر. كارو كويينترو يك نوزاد بود. تمايل ندارم از آن دسته افرادي باشم كه وقتي از زندان بيرون مي‌آيد، به ملاقات‌شان مي‌رود.
به‌مرور زمان «آلماني» در پاناما به شهرت خاصي مي‌رسد. مي‌گويند كه در مورد مشتريان خود چندان مشكل‌پسند نيست. صريح، تندخو و قاطع است. حرفهاي گنده نمي‌زند، ولي تصميم‌هاي فوري مي‌گيرد. بهتر است كه طرف آدم باشد، وگرنه جريان ناخوشايند مي‌شود. كسي كه اين را تعريف مي‌كند، هر دو مورد را تجربه كرده است.
در بهار ۱۹۸۶ موساك با رامون فونسكا شريك مي‌شود و شركت موساك فونسكا به وجود مي‌آيد. رامون فونسكا كه ۶۴ سال دارد، امروز در پاناما يك مهره مهم سياسي است. او مشاور چندين رييس‌جمهور است و قائم‌مقام مدير حزب دولتي پانامنيستا است. در ضمن سمتي هم در كابينه خوان كارلوس والرا، سياستمدار پانامايي متولد ۱۹۶۳ كه از ۲۰۱۴ رييس‌جمهور اين كشور است رييس‌جمهور فعلي پاناما دارد. در اواسط ماه مارس سال جاري، روزنامه زوددويچه از رامون فونسكا هم در مورد اين اتهامات سوال كرد. فونسكا هم به سوالات پاسخ نداد، ولي چند روز بعد توضيح داد كه سمت‌هاي خود را به عنوان مقام مشاور رييس‌جمهور و قائم‌مقامي در حزب دولت، فعلا كنار مي‌گذارد. فونسكا كه در مقام نويسنده هم جايزه برده است، در توييتر خود نوشت كه اين كار را براي «دفاع از شركت و آبروي خود» انجام مي‌دهد. بخش كامنت‌هاي وب‌سايت‌هاي پانامايي پر شد از كلمات خشم‌آلودي كه طرفداران او خطاب به مخالفان تجارت‌هاي ظاهرا پاك آف‌شور فونسكا مي‌نوشتند. فونسكا در موضع‌گيري‌هاي رسمي خود بارها توضيح داده است كه شركت آنها مستقيم با مشتريان نهايي كار نمي‌كند، بلكه فقط با واسطه‌ها؛ يعني بانك‌ها يا مسوولان دارايي‌ها. واقعا هم موسفون براي مشتريان نهايي يك ايميل ناشناس با نامهاي مستعاري چون «ويني‌پو»، «هري پاتر» يا «مبارز» درست مي‌كند. بعد در شكل رسمي اينگونه ديده مي‌شود:
از طرف شركت موسفون به ويني‌پو، چهارشنبه ۳۰ آوريل ۲۰۰۸
آقاي محترم، ما به ملاقات خود با هري پاتر و مكالمه تلفني دو روز پيش، استناد مي‌كنيم.
آيا اين يك نام عادي براي مشتري است؟
واقعا هم درباره «شركت مرد آلماني» شنيده مي‌شود كه قواعد و قانون‌هاي كار حقوقي را چنان كه ادعا مي‌كند، با سختگيري عملي نمي‌كند؛ بنابراين تعجبي نيست كه نام موساك فونسكا در طي سال‌هاي اخير دايم در جنجال‌ها شنيده مي‌شود. اصول كاري موساك فونسكا بسيار ساده است: اكثر اوقات فرد مي‌تواند با ۱۰۰۰ دلار، صاحب يك شركت شود. موسفون در مقابل يك مبلغ اضافه هم مديري فرضي براي آن تعيين مي‌كند و به اين ترتيب صاحب اصلي شركت را پنهان مي‌كند. شركت، از بيرون مثل يك جعبه سياه است كه كسي نمي‌بيند درونش چيست.
به طور كلي شركت‌هاي آف‌شور، غيرقانوني نيستند. حتي تجارت‌هايي وجود دارند كه در آنها استفاده از شركت‌هاي آف‌شور، انتخابي منطقي به نظر مي‌رسد اما اگر كسي نگاهي به اسناد پاناما بيندازد، خيلي زود متوجه مي‌شود كه در اكثر موارد، بيشتر پاي يك موضوع در بين است: پنهان كردن صاحب واقعي يك شركت.
اين اسناد ثابت مي‌كنند كه صنعت جهاني آف‌شور در تركيب با بانك‌هاي بزرگ، دفاتر وكالت و قيم‌هاي دارايي‌ها، با رازداري كامل، اموال سياستمداران، مديران فيفا، كلاهبرداران، قاچاقچيان مواد مخدر و همچنين ميلياردرها و ستارگان مشهور فوتبال و سينما را اداره مي‌كند.
ايگور آنگليني، رييس واحد اطلاعات مالي اويروپول توضيح مي‌دهد كه اين شركت‌هاي فرضي همچنين نقش مهمي در فعاليت‌هاي پولشويي در ابعاد وسيع بازي مي‌كنند. همين نكته در فساد مالي هم صادق است؛ يعني شركت‌هاي آف‌شور اكثرا براي انتقال رشوه مورد استفاده قرار مي‌گيرند. موسفون در تقريبا ۴۰ سال فعاليت خود، صدها هزار از اين شركت‌ها در پاناما، جزاير ويرجين بريتانيا يا در ديگر بهشت‌هاي مالياتي، تاسيس كرده، خريده و اداره كرده است. نمايندگي‌ها و شركت‌هاي شريك موساك فونسكا در تمام دنيا پخش شده‌اند. دنياي تجارت‌هاي آف‌شور، دنيايي خاص با روش مخصوص خود است. در اسناد پاناما، مدارك مختلفي وجود دارند كه جزئيات تجارت با شركت‌هاي فرضي را فاش مي‌كنند. از مجموعه اين ميليون‌ها فايل و سند، تصويري جالب به وجود مي‌آيد.
براي مثال، برخي از مديران فرضي كه توسط موساك فونسكا براي شركت‌ها تعيين شده‌اند، مديريت صدها يا هزاران شركت را برعهده دارند. اين اشخاص، اسناد يا قراردادهاي سفيدي را امضا مي‌كنند. احتمالا خود نمي‌دانند كه بعدها چه اتفاقي براي امضاي آنها و اين اسناد خواهد افتاد. بر اساس درخواست‌هاي پنهان مشتريان موسفون، متن‌هاي مناسبي براي اين اسناد نوشته مي‌شود. چند هفته پيش تعداد زيادي از كارمندان برزيلي دفتر موسفون بازداشت موقت شدند. ظاهرا در جريان لاوا – جاتو ( به معناي پاك‌كننده اثر انگشت) دست داشته‌اند كه بزرگ‌ترين جنجال فساد در امريكاي لاتين بود. چندين ميلياردر دلاري در كانال‌هاي تاريك ناپديد شده بودند. يك خانم كارمند، اسناد را از پليس پنهان و بعد نابود كرده بود. يك دادستان برزيلي ادعا كرد، مداركي وجود دارد كه موساك فونسكا يك كارخانه عظيم پولشويي است.
بر اساس اطلاعاتي كه به روزنامه زوددويچه رسيده، از مدت‌ها پيش تحقيقات درباره مسوولان موساك فونسكا آغاز شده است. مدتي پيش، ماموران آلماني اطلاعات داخلي و خصوصي مربوط به موساك فونسكا را از يك افشاگر خريده‌اند. اين اسناد البته فقط شامل بخش كوچكي از اسناد پاناما مي‌شود، ولي براي دريافت اجازه بازرسي در كومرتس بانك و تفتيش خانه صدها مشتري نهايي و بانكدارها كفايت مي‌كند. درنهايت كومرتس بانك پذيرفت كه ۱۷ ميليون يورو براي توقف تحقيقات بپردازد.
تشخيص نهايي كار مشكلي نيست. پس از افشا در بيش از ۸۰ كشور، تحقيقات ديگري وجود خواهند داشت.
يكي از افرادي كه احتمالا شامل اين تحقيقات خواهند شد، كريستف سولينگر سوييسي است. اين فرد ۵۷ ساله، از سال‌ها پيش، سومين شريك اين دفتر وكالت است، ولي مدتي بيش تا حد زيادي از شركت كنار كشيد. او كه حدود ۱۵ سال با موساك فونسكا همكاري مي‌كرد، دليل خود را اينگونه ذكر كرد كه با اين نوع «تجارت آف‌شور احساس نزديكي» نمي‌كند.
اگر كسي در اين روزها در كافه‌ها و دفاتر اداري پاناما با افرادي از حوزه اقتصاد، با وكلا، رقبا و شركاي تجاري سابق موساك فونسكا صحبت كند، متوجه مي‌شود كه بسياري از آنها اين موضوع را كاملا تاييد مي‌كنند. به اين حوزه كاري افتخار مي‌كنند و اين احساس را دارند كه به عنوان يك كشور بسيار كوچك، دستاوردهاي زيادي داشته‌اند. پس تكليف اين چه مي‌شود كه پاناما در سراسر دنيا به بهشت مالياتي مشهور است، هميشه در ليست سياه اتحاديه اروپا قرار دارد و به‌تازگي از ليست خاكستري سازمان همكار و اقتصادي توسعه خط خورده است؟ تمام اينها را به حساب حسادت و رشك كشورهاي ديگر مي‌گذارند. طبقه ممتاز پانامايي، جامعه‌اي بسته و گره خورده را تشكيل مي‌دهند.
يورگن موساك هم در اين جامعه يك مرجع است. البته او - برخلاف رامون فونسكا – رسما در انظار عمومي ظاهر نمي‌شود، ولي از نشانه‌هاي قدرت لذت مي‌برد. او سال‌هاي متمادي عضو «شوراي ملي ارتباطات خارجي» دولت پاناما بود. عضو معتبر كلوپ روتاري١ و اتحاديه‌هاي مختلف است، يك هليكوپتر و چندين اتومبيل مجلل دارد. تجارت آف‌شور براي افرادي چون او بسيار پرسود است. بديهي است كه يورگن موساك مشهور به «آلماني»، يك ميليونر است.
اگر كسي در خيابان‌هاي منطقه اعيان‌نشين آلتوس دگلف گردش كند كه در آن يورگن موساك پشت يك ديوار بلند، در ويلايي شيك زندگي مي‌كند، احساس مي‌كند كه اين مكان كاملا در شأن اجتماعي او است. اتومبيل‌هاي شاسي‌بلند بزرگ و ليموزين‌هاي گران‌قيمت مقابل خانه‌ها پارك شده‌اند. دوربين‌هاي مداربسته از كنج ديوارهاي خانه‌ها، همه را تحت‌نظر دارند و نگهبانان ماموريت دارند جلوي مزاحمان را بگيرند. دو رييس‌جمهور سابق در نزديكي خانه او زندگي مي‌كنند. مانوئل نوريگاي ديكتاتور هم در دهه هشتاد در اينجا سكونت داشت.
وافن اساس٢، سي‌آي‌اي٣، باند٤
زماني كه يورگن موساك تا حد يك تاجر موفق ترفيع مي‌يابد، ديگر مدت‌هاست كه خانواده‌اش در آلماني زندگي مي‌كنند. ظاهرا والدين، خواهر و برادر او اوايل دهه هفتاد به آلمان بازگشته‌اند. برادرش در اين بين كنسول افتخاري جمهوري پاناما در ويسبادن است. والدينش مجددا به مونيخ نقل‌مكان مي‌كنند. جايي كه پدرش، ارهارد موساك، بلافاصله بعد از جنگ دوم جهاني، توسط نيروهاي امريكايي زنداني شده بود. موساك، يك مامور وافن اساس در جنگ به عنوان اساس روتن‌فورر ( بالاترين درجه در گروه‌هاي نظامي اساس) در يك هنگ توتن‌كوپف ( بخشي از گردان حفاظتي اساس ) خدمت كرده بود. البته اين تمام ماجرا نيست. درخواست اطلاعات روزنامه زوددويچه از باند (آژانس اطلاعات فدرال) در باره ارهارد موساك، بدون هيچ اطلاعاتي برمي‌گردد. مي‌گويند البته مداركي در آنجا موجود است، ولي اينها مي‌توانند «وضعيت آلمان فدرال يا يكي از كشورهاي آن» را به خطر بيندازند. چه رويداد شگفتي كه پسر اين مرد با تمام طرف‌ها معامله مي‌كند! در اسناد درزكرده، ماموران سيا و همچنين همكاران باند، قاچاقچيان اسلحه، دلال‌هاي مواد مخدر يا كمك‌كنندگان به رژيم كره شمالي هم به چشم مي‌خورد. شكست آگاهانه تحريم‌ها مي‌تواند براي يورگن موساك مبدل به يك مشكل شود، زيرا آن «آلماني» هنوز شهروند آلمان است. اگر واقعا به دور زدن تحريم‌هاي سازمان ملل كمك كرده باشد، چندين سال زندان او را تهديد مي‌كند. البته در چنين روزهايي، اين تنها مشكل او به‌حساب نمي‌آيد.
پاورقي
١- Rotarier-Club
يك كلوپ بين‌المللي است كه هدف عنوان‌شده‌اش در كنار هم آوردن رهبران حرفهاي و تجاري، براي فراهم آوردن خدمت انسان‌دوستانه، تشويق معيارهاي عالي اخلاقي و كمك به ايجاد صلح در دنياست. اين گروه سكولار داراي
۳۴ هزار كلوپ در دنيا و 1/2 ميليون عضو است. به اعضاي آن روتارين گفته مي‌شود.
٢- Waffen SS گردان حفاظتي حزب نازي‌ها و يكي از شاخه‌هاي نظامي آلمان در جنگ دوم جهاني
٣- CIA يا سيا، سازمان اطلاعات برون‌مرزي غيرنظامي دولت امريكا
٤- (BND (Bundesnachrichtendienst
آژانس اطلاعات فدرال، سرويس اطلاعات و امنيت برون‌مرزي آلمان
٭منبع : Suddeutsche Zeitung
زود دويچه سايتونگ
http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=40721
ش.د9504423