(روزنامه جوان – 1395/01/19 – شماره 4782 – صفحه 8)
تكليف‌مان با خودمان مشخص نيست
دكتر سودابه شهرياري در مورد قياس كلي ميان ازدواج‌هاي برپايه سنت و مدرنيته مي‌گويد: ما ايراني‌ها مردماني هستيم كه در حال عبور از سنت و رسيدن به مدرنيته هستيم. در حقيقت در بخش‌هاي مختلف زندگي‌مان ما در حال گذر از سنت و رسيدن به مدرنيته هستيم. در هر بخش از زندگي‌مان هم ميزان تغيير متفاوت است و دقيقاً همين نكته آسيب‌زننده است. ما ايراني‌ها در بسياري از رفتارهاي اجتماعي، مناسبتي و حتي ديني‌مان هنوز سنت‌ها را ترجيح مي‌دهيم اما در مقابل مردمي هستيم كه دوست داريم مدرن زندگي كردن را بيش از گذشته وارد زندگي‌مان كنيم.
اين‌روزها روزهاي بلاتكليفي ماست. اين بلاتكليفي در مقوله ازدواج بسيار پررنگ‌تر و آسيب‌رسان‌تر است چون ما نه تنها درگير تفاوت‌هاي فكري و سلايق دو يا چند نسل هستيم بلكه درگيري‌هاي سنتي و مدرنيته در درون خودمان هم به همه اين تفاوت‌ها دامن مي‌زند و آتش‌بيار معركه تفاوت‌ها شده است.
اگرچه چند سالي است كه رفتارها و تقليدهاي به اصطلاح مدرنيته در بين مردم ايران رسوخ پيدا كرده اما آنچه طبيعي و مشهود است اينكه هميشه رفتارهاي نشأت گرفته از سنت پررنگ‌تر و قوي‌تر از مدرنيته بوده است. نمونه اين موضوع در قضيه ازدواج كاملاً قابل لمس و ديدني است.
حتي با وجود روي كارآمدن چند نسل پشت سر هم با سلايق و معيارهاي متفاوت اما باز هم اكثر مردم جامعه ما ازدواج سنتي را بهتر از ازدواج مدرن مي‌دانند. هنوز خواسته يا ناخواسته بعضي از رسم و رسوم ازدواج سنتي در نزديك‌ترين ازدواج‌ها ديده مي‌شود. هنوز هم رسانه‌هاي شنيداري، ديداري، مكتوب و مجازي تلاش مي‌كنند كه ازدواج سنتي را سبكي از ازدواج با كمترين ريسك‌پذيري و آسيب معرفي كنند.
افراط و تفريط جواب نمي‌دهد
چند وقتي بود كه در فضاي مجازي طنز تصويري دست به دست مي‌شد كه در قاب اول نشان مي‌داد يك قوم و فاميل با هم براي خواستگاري از يك دختر خانم چادر به سر راهي منزلي شده‌اند و داماد آخر از همه قرار دارد اما در قاب دوم كه مربوط به حال و احوال اين روزها بود دختر خانمي دست آقا پسري را گرفته بود و به مادر و پدرش مي‌گفت امير شوهرمه!
رفتار درست و سبك صحيح چيزي است كه در شوري شور سنت‌هايي كه دلزدگي مي‌آورد و در بي‌پروايي مدرنيته ديده نمي‌شود. همه اينها را گفتم تا به اولين تفاوت‌هاي آشكار در اين دو نوع سبك ازدواج برسم «حضور و مشاركت اساسي خانواده‌ها».
اگر يك نگاه اجمالي و سرسري هم به وصلت‌هاي دور و بري‌هايتان در يك يا دو نسل قبل بيندازيد متوجه مي‌شويد كه تا همين چند سال پيش معمول بود كه دو طرف از يك فاميل با هم وصلت مي‌كردند مثلاً خواهرزاده‌ها، برادرزاده‌ها يا حتي فاميل‌هاي درجه دو. يكي از دلايل عيني‌ام براي اثبات نقش پررنگ خانواده‌ها در ازدواج سنتي بالابودن ميزان ازدواج‌هاي درون‌فاميلي در دهه‌هاي گذشته است.
كافي است در اين زمينه نگاهي به حضور وصلت‌ها و ازدواج‌هاي اطرافتان بيندازيد. مثلاً مرور كنيد در زمان ازدواج خاله يا دايي بزرگ‌تر چطور عروس يا داماد انتخاب مي‌شد. قطعاً واسطه اوليه خانواده‌ها بودند و دختر و پسر بعد از مراوده خانواده‌ها با هم آشنا مي‌شدند. در حقيقت در سنت خانواده و بزرگترها مرحله فيلتر اول بود. چون همه مي‌دانستند كه بزرگترها بهتر از هركس ديگري مي‌توانند از چهره خواستگار متوجه شخصيتش بشوند اما در مقابل در وصلت‌هاي امروز متأسفانه خانواده و بزرگترها جزو آخرين كساني هستند كه با عضو جديد آشنا مي‌شوند.
در سبك ازدواج سنتي مرسوم بود در خانواده‌ها كه معمولاً مادر پيشقراول بود واسطه بودند براي معرفي و بيان ويژگي‌هاي مهم خواستگارها به دختر. بعد از معارفه اين دختر بود كه بايد همسر آينده خود را از بين خواستگاران انتخاب مي‌كرد و رضايتش را براي تدارك مراسم خواستگاري ابراز مي‌كرد.
البته ناگفته نماند كه در اكثر موارد پاي يك واسطه هميشگي مثل فاميل، همسايه، دوست يا آشنا در ميان بود كه حامل پيغام‌ها و پاسخ‌ها از خانواده‌اي به خانواده ديگر بود. در زمينه حضور خانواده‌ها در ازدواج مدرن بايد بگويم كه اگر هم شكل سنتي خواستگاري رفتن و پسنديدن و پسنديده شدن وجود داشته باشد صرفاً نوعي تشريفات و به قولي احترام گذاشتن به نظر بزرگ‌ترهاست.
در ازدواج مدرن دختر و پسر قبل از مراسم تشريفاتي خواستگاري همديگر را ديده‌اند، حرف‌هاي خودشان را به هم زده‌اند و با ترتيب دادن مراسم خواستگاري فقط مي‌خواهند به اين آشنايي شكل رسمي بدهند. براي همين است كه از مهم‌ترين تفاوت‌هاي ميان دو نوع سبك ازدواج حضور پررنگ و ابتدايي خانواده‌هاست. نبايد فراموش كرد كه عشق رمانتيك پيش از ازدواج در ازدواج سنتي بسيار كم اما اين نوع علاقه در ازدواج مدرن خيلي پررنگ است.
من ايمان دارم يكي از دلايل مهمي كه اين روزها باعث شده ازدواج، دوستي و آشنايي مدرن بيش از سنتي در كشور ما شكل بگيرد ورود و استفاده از وسايل نوين ارتباطي در بين جوان‌ها است. اگر تا ديروز يك جوان بايد صبر مي‌كرد تا مادر پسر او را ببيند انتخاب كند و براي خواستگاري پيشقدم شود اين روزها وسايل ارتباطي نوظهور مثل اينترنت توانسته نوع جديدي از رابطه پيش از ازدواج را تعريف كند و رسانه‌هاي جمعي هم توقعات مدرن از سبك زندگي و ازدواج را ترويج مي‌دهند. طبيعي است جوانان به عنوان قشر تأثيرپذير جامعه جزو اولين پيروان اين سبك ازدواج جديد هستند.
طرحي نو در‌اندازيم
شايد بد نباشد براي يك‌بار هم كه شده به اين سؤال ذهني‌مان كه «واقعاً مزيت‌هاي ازدواج سنتي در مقايسه با ازدواج مدرن چيست؟» پاسخي معقول، منطقي و مشهود بدهيم چراكه بايد بپذيريم هر سال نسل جديدي وارد مرحله حساس ازدواج مي‌شوند كه از ما اين سؤال را مي‌پرسند و انتظار دارند جوابي مناسب دريافت كنند. پس اين فرصت غنيمتي است براي يك مقايسه عقلاني بين سبك مدرن و سنتي ازدواج. ما نمي‌توانيم در مقابل اين همه سرعت مدرن شدن نسل جديد و تمايلشان به آزاد رفتار كردن ژست خشك سنتي بگيريم. اينجاست كه ما بايد سنت را در انعطاف طوري با مدرنيته هماهنگ كنيم كه نسل‌مان مدرن زده نشوند و درست رفتار كنند و در عين حال از بخش‌هاي مثبت شيوه سنتي هم بهره‌مند شوند.
http://www.javanonline.ir/fa/news/777657
ش.د9505021