(روزنامه جوان – 1395/08/22 – شماره 4956 – صفحه 6)
معضل قديمي
شوراي امنيت سازمان ملل پنج عضو دائم و 15 عضو غير دائم دارد و اعضاي دائم اين شورا از حق وتو برخوردارند. آخرين بار ساختار شوراي امنيت در سال 1965 با افزايش 11 عضو آن به 15 عضو دچار تحول شد. البته در آن زمان تعداد اعضاي دائم شوراي امنيت كه حق وتوي تصميمات اين ارگان را دارند، تغييري پيدا نكرد. اعضاي دائم شوراي امنيت شامل امريكا، روسيه، چين، انگليس و فرانسه مي‌شود. در واقع شوراي امنيت سازمان ملل متحد از 71 سال پيش تاكنون كه به اصطلاح براي دفاع از صلح و امنيت جهاني تشكيل شده با وجود تغييرات عمده‌اي كه طي اين مدت در جهان حاصل شده تغيير و تحولي به خود نديده و ساختار آن اصلاح نشده است؛ البته به جز چند تغيير ساده كه از جمله آنها مي‌توان از افزايش تعداد اعضاي انتخابي از شش كشور به 10 كشور و اختصاص كرسي دائم و داراي حق وتو شوروي بعد از فروپاشي به روسيه نام برد.
اين در حالي است كه مسئله اصلاحات در نحوه كاركرد شوراي امنيت و نيز اختيارات اعضاي دائم اين شورا هنوز از مهم‌ترين معضلات فرا روي سازمان ملل به عنوان بزرگ‌ترين سازمان بين‌المللي است. مسلماً اصلاح ساختار كنوني سازمان ملل كه در واقع ميراث به جا مانده از دوره جنگ سرد است و با واقعيات و ساختار جهان كنوني انطباق ندارد، از بيشترين اهميت در برهه كنوني كه شاهد تغيير ساختار نظام بين‌المللي به سوي چند قطبي شدن هستيم، برخوردار است. به ويژه مسئله حق وتو كه سال 1945 همزمان با تشكيل سازمان ملل به پنج كشور پيروز جنگ دوم جهاني داده شد، اكنون به يكي از دلايل اصلي محدوديت قدرت و تصميم‌گيري تمامي اعضاي سازمان ملل تبديل شده است. زيرا در بسياري از موارد دارندگان اين امتياز به ويژه امريكا تصميم‌ها و مصوباتي را كه به صلاح جامعه جهاني است ولي با آن مخالف مي‌باشند، رد مي‌كنند.
انتقادات متفاوت
ماهيت انتقادها از ساختار و عملكرد سازمان ملل از سوي كشورهاي عضو كاملاً متفاوت است. كشورهاي بزرگ و پيشرفته به‌خصوص امريكا انتقادشان به سازمان ملل به لحاظ تأثير‌گذاري كشورهاي كوچك است كه داراي حق رأي مساوي هستند. در واقع امريكا خواهان وجود سازمان ملل به‌صورتي است كه در راستاي خواسته‌ها و اهداف حركت كند و لذا هيچ‌گونه اقدام و موضع‌گيري مستقل او را (كه به ويژه از سوي كشورهاي عضو جنبش غيرمتعهدها دنبال مي‌شود) بر‌نمي‌تابد. اما در مقابل اعضاي عادي سازمان ملل به ويژه آنها كه خواهان ايفاي نقش جدي‌تري در شوراي امنيت هستند، به نظام اين سازمان به ويژه از لحاظ داشتن حق وتوي قدرت‌هاي پنج‌گانه انتقاد دارند و خواهان باز‌تعريف ساختار اين سازمان به ويژه شوراي امنيت به عنوان ركن اجرايي و امنيتي آن هستند.
در واقع ساختار فعلي شوراي امنيت به عنوان ركن اصلي سازمان ملل كه وظيفه حفظ صلح و امنيت بين‌المللي را بر عهده دارد، با انتقادات بسياري از كشورها روبه‌رو شده‌است و تركيب فعلي آن به‌خصوص اعضاي دائم اين شورا، مطلوب اكثر كشورهاي جهان نيست. به همين دليل بسياري از كشورها به ويژه برخي كشورهاي پيشرفته صنعتي مانند آلمان و ژاپن، اقتصادهاي نوظهور مانند برزيل، هند و آفريقاي جنوبي، خواهان تجديدنظر در اين ساختار و ايجاد شالوده‌اي نوين با توجه به واقعيات جهان كنوني هستند.
بيشترين تغييراتي كه در خصوص شوراي امنيت مورد توجه كشورها واقع شده، اصلاح آيين كار آن، حذف حق وتو و افزايش تعداد اعضاي دائم است. مسئله تجديدنظر در ساختار شوراي امنيت به ويژه بعد از ناتواني آشكار اين شورا در جلوگيري از حمله به عراق در دوران زمامداري جورج بوش در سال 2003 مطرح شد. در آن هنگام به‌رغم مخالفت صريح بسياري از كشورهاي عضو سازمان ملل و نيز برخي از اعضاي دائم آن به ويژه روسيه و چين با حمله به عراق، اما دولت امريكا با بي‌توجهي تمام به ساز و كارهاي قانوني صلح و امنيت بين‌المللي به ويژه شوراي امنيت حمله خونيني را به عراق انجام داد كه حاصل آن ده‌ها هزار كشته و ميلياردها دلار خسارات اقتصادي بود.
درخواست‌هاي متفاوت
اكنون تأكيد اصلي در زمينه اصلاح ساختار شوراي امنيت سازمان ملل متوجه افزايش تعداد اعضاي دائمي اين شورا است. به ويژه با توجه به ساختار فعلي شوراي امنيت، برخي قاره‌ها و مناطق جهان هيچ عضو دائمي‌اي در شوراي امنيت ندارند؛ به عنوان مثال قاره آفريقا با 53 كشور هيچ عضو دائمي در شوراي امنيت ندارد. آسيا و اقيانوسيه با 56 كشور فقط يك عضو دائم (چين) در شوراي امنيت دارد. اروپا با 48 كشور داراي سه عضو دائم داراي حق وتو در شوراي امنيت است. امريكا نيز به عنوان نماينده قاره امريكا در اين شورا حضور دائم دارد و اين نيز موجبات سوء‌استفاده امريكا را فراهم كرده است. كشورهاي اسلامي نيز با جمعيتي بيش از يك ميليارد و 700 ميليون نفر جمعيت فاقد كرسي دائم در شوراي امنيت هستند كه در اين خصوص بارها درخواست خود را درباره اختصاص يك كرسي به اين كشورها در شوراي امنيت سازمان ملل يادآور شده‌اند.
اين در حالي است كه با تشكيل گروه 20 كه متشكل از كشورهاي پيشرفته و در حال ظهور اقتصادي است، بسياري از كشورهاي اين گروه مانند ژاپن، آفريقاي جنوبي، برزيل و آلمان خواهان تغيير ساختار شوراي امنيت هستند. اين كشورها معتقدند كه با تغيير ساختار قدرت در سطح بين‌المللي و اهميت روزافزون برخي كشورها در صحنه اقتصاد و سياست بين‌المللي، بايد اين تغييرات در سطح سازمان ملل و به ويژه شوراي امنيت نيز به اجرا در آمده و شمار اعضاي دائم شوراي امنيت تغيير يابد. از جمله سران هند و برزيل در نشست كشورهاي عضو گروه بريكس در ژوئيه 2015 خواهان اصلاح ساختار سازمان ملل و شوراي امنيت اين سازمان شدند. هم‌چنين با توجه به استفاده ابزاري اعضاي دائم شوراي امنيت به ويژه امريكا از حق وتو، بسياري از كشورهاي خواهان تغييرات اساسي در شوراي امنيت، در عين حال خواستار تغيير شرايط موجود در زمينه استفاده از حق وتو هستند. به عنوان مثال امريكا كه در واقع متحد استراتژيك اسرائيل است تاكنون بيش از 30 بار اقدام به استفاده از حق وتو كرده است.
http://www.javanonline.ir/fa/news/822084/
ش.د9505013