(روزنامه اطلاعات – 1396/05/31 – شماره 26799 – صفحه 12)
ولاديمير پوتين زماني که در ماه دسامبر گذشته تصميم گرفت اقدام آمريکا در اخراج ديپلمات‌هاي روس و تصرف دو ساختمان ديپلماتيک روسيه در خاک آمريکا را تلافي نکند در واقع شاخه گلي براي ترامپ فرستاد. اما به نظر مي‌رسد با تصميم اخير مسکو براي کاهش شديد شمار ديپلمات‌هاي آمريکايي در روسيه، ماه عسل اين دو نيز به پايان رسيده است. به گزارش ايسنا، به نقل از خبرگزاري رويترز، تصميم اخير روسيه در تلافي تحريم‌هاي آمريکا با اخراج صدها ديپلمات آمريکايي و تصرف دو ساختمان متعلق به آمريکا در بهترين حالت نشان مي‌دهد که مسکو اکنون قابليت ترامپ براي بهتر کردن روابط دو طرف را کم دانسته و اين مي‌تواند آغاز سير نزولي جديدي در روابط آمريکا و روسيه باشد.
روسيه بعد از آن اين اقدام را انجام داد که سناي آمريکا با تصويب تحريم‌هاي جديدي عليه روسيه، ايران و کره شمالي، در عين حال اين پيام را داد که نمي‌تواند به ترامپ در موضعش نسبت به روسيه اعتماد کند و لايحه جديد تحريمها عليه مسکو را در حالي تصويب کرده که دست ترامپ را در صورتي که بخواهد آنها را کاهش دهد، بسته است. در همين رابطه،کاخ سفيد در بيانيه‌اي اعلام کرد که ترامپ درباره تغييراتي در اين قانون مذاکره و اکنون آن را امضا کرده است. اندرو ويس، يک کارشناس سابق شوراي امنيت ملي آمريکا در حوزه روسيه گفت: روس‌ها در حالي که تمايل دارند از نزديک شدن ترامپ به پوتين و اين احساس ساده‌لوحانه مبني بر امکان تعامل با کسي مثل پوتين بهره‌برداري کنند، اکنون درمي‌يابند که عملکرد دلقک‌مآبانه ترامپ موجب شده که او واقعا کار سختي در عملي کردن چيزهايي که روسيه مي‌خواهد، داشته باشد.
در صدر فهرست خواسته‌هاي روسيه، کاهش تحريم‌هاي آمريکا بود که به بهانه انضمام شبه جزيره کريمه از اوکراين به روسيه و جنگ در شرق اوکراين اعمال شدند. اين کار سناي آمريکا اکنون ديگر به کلي اين خواسته را غيرممکن مي‌سازد. يک خواسته تقريبا ناشدني ديگر روسيه نيز به رسميت شناخته شدن ادعاي روسيه نسبت به کريمه از سوي آمريکا بود. ويس که اکنون در انديشکده کارنگي مشغول است، گفت: عملکرد ترامپ موجب شد هيچکس در مسکو ديگر اين احساس را نداشته باشد که او کسي است که مي‌تواند خواسته‌هاي آنها را برآورده کند. در عين حال تمايل سابق ترامپ که قبلا در کمپين انتخاباتي سال 2016 براي بهبود روابط دو کشور اعلام کرده بود تحت تاثير يافته‌هاي آژانس اطلاعاتي آمريکا مبني بر مداخله روسيه به نفع وي در انتخابات قرار گرفت.
به راه افتادن يک تحقيقات فدرال در ارتباط با اين پرونده و چندين تحقيقات ديگر کنگره در خصوص امکان تباني کمپين ترامپ با روسيه کار را براي وي به منظور باز کردن فصل جديدي در روابط با پوتين دشوار ساخته است. لايحه اخير تحريم‌هاي جديد در سنا با 98 راي موافق در مقابل دو راي مخالف تصويب شد و قبل از آن نيز با 419 راي موافق در قبال سه راي مخالف در مجلس نمايندگان گرفته بود و اين وضعيت يا ترامپ را وادار مي‌کند که موضعي سرسختانه در قبال مسکو در پيش بگيرد و يا با وتوي اين قانون هم حزبي‌هايش را عليه خود قرار دهد. اين حمايت بزرگ کنگره از تحريمها موجب مي‌شود که هرگونه وتوي ترامپ نيز به آساني لغو شود.
ويس گفت: کاهش شديد محبوبيت ترامپ در داخل، تمايل او براي سرخورده کردن همپيمانانش در ناتو نظير آلمان و ناتواني او براي تصويب قوانيني در داخل همگي اين احساس را در نزد روس‌ها به وجود آورده که او مشغول تضعيف آمريکا است. ويس تاکيد کرد: از نظر مسکو لازم نيست که ترامپ را از مسيري که در پيش گرفته خارج کند چراکه اين يک مسير خودتخريبي براي آمريکا و يک مسير بد براي جايگاه بين‌المللي آمريکا است. همه اينها يک پيروزي بزرگ براي کرملين است. روسيه به آمريکا تا يکم سپتامبر وقت داد تا شمار کارمندان ديپلماتيکش در اين کشور را به 455 نفر کاهش دهد. اين معادل همان ديپلمات‌هاي روسي باقي مانده در آمريکا بعد از اخراج 35 تن از اين ديپلمات‌ها از سوي آمريکا در ماه دسامبر به دليل اتهام مداخله هکرهاي روسيه در انتخابات آمريکا بوده است.
همچنين مسکو گفته که يک ساختمان مورد استفاده ديپلمات‌هاي آمريکايي در مسکو و يک ساختمان ديپلماتيک ديگر آمريکا را تصرف مي‌کند.برخي مقام‌هاي سابق گفتند: روسيه مي‌تواند اقدامات ديگري مثل کمک به نيروهاي مورد حمايتش در شرق اوکراين يا محدود کردن عمليات هوايي آمريکا در سوريه انجام دهد اما عده‌اي نيز گفتند هرگونه واکنشي بي سر و صدا خواهد بود. يک مقام سابق گفت: روسيه مي‌تواند تحريم‌هاي متقابل اقتصادي عليه آمريکا اعمال کند و تاکيد کرد که از نظر او تلافي‌جويي در اوکراين و سوريه از جانب مسکو احتمال کمتري دارد چون که منجر به پاسخ متقابل آمريکا خواهد شد. مايکل مک فاول، سفير آمريکا در روسيه از 2002 تا 2014 گفت: از نظر او روسيه هنوز به دنبال تشديد تنش با آمريکا نيست چون پوتين با استناد به تمايل ترامپ براي روابط بهتر با مسکو به دنبال نوعي سازش با رئيس‌جمهوري آمريکا است.
تنش ميان آمريکا و روسيه ابعاد جديدي پيدا مي‌کند
صادق ملکي کارشناس و تحليلگر ارشد سياسي در گفتگو با خبرگزاري خبرآنلاين تحريم‌هاي آمريکا عليه روسيه و نوع واکنش روسيه به اين تحريمها را مورد بررسي قرار داد. مجلس نمايندگان آمريکا طرح مربوط به اعمال تحريم‌هاي جديد عليه روسيه، ايران و کره شمالي را با اکثريت بسيار بالايي يعني 419 راي موافق تصويب کرد. اين طرح بيش از دو سوم آراي موافق مجلس نمايندگان آمريکا را به خود اختصاص داد. هر چند اميد مي رفت که با روي کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئيس جمهوري جديد آمريکا، فضاي جديدي در روابط واشنگتن و مسکو پديد آيد، اما وارد آمدن اتهامات جدي به ترامپ و تيم وي در زمينه مداخله روس‌ها به نفع وي در انتخابات رياست جمهوري 2016 آمريکا، باعث افزايش حساسيت‌ها درباره اين مساله شد.اين مسئله چه روندي را مي تواند در روابط آينده بين آمريکا و روسيه داشته باشد؟ بدون شک روسيه نمي تواند از کنار اين موضوع به سادگي بگذرد و احتمالا برنامه‌هايي براي مقابله با تحريم‌هاي آمريکا دارد. در اين باره خبرگزاري خبرآنلاين با صادق ملکي کارشناس و تحليلگر ارشد سياسي گفت و گو کرده است که از نظر مي گذرانيد.
* ارزيابي شما در مورد فضاي آمريکا پس از راي مجلس نمايندگان آمريکا به تحريم‌هاي روسيه چيست؟ آيا اين تحريمها فضاي دوگانه‌اي را بين کنگره و ترامپ بوجود آورده است يا ترامپ مجبور است اين تحريمها را تاييد کند؟
** فضاي روابط واشنگتن-مسکو بعد از جنگ سرد کمتر شاهد اين چنين فضاسازي بوده است. الحاق کريمه،حمايت از بشار اسد و مداخله در انتخابات رياست جمهوري آمريکا از جمله دلايل اين تحريمها عليه روسيه اعلام شده است. با توجه به تصويب قاطع تحريمها توسط کنگره و مجلس سناي آمريکا به نظر مي رسد ترامپ نيز آن را امضا نمايد. البته ترامپ با توجه به نگرش نسبت به روسيه در تنگنا قرار گرفته است و بايد تکليف خود را با اين مصوبه کنگره مشخص کند.
* چه روندي بعد از تاييد اين تحريمها مي تواند بين دو کشور بوجود بيايد؟
** از جمله اولويت‌هاي ترامپ، ترميم روابط واشنگتن - مسکو بود که با تصويب و اعمال اين تحريمها روابط روسيه و آمريکا نه تنها از اين هدف دور مي شود بلکه بيش از گذشته دچار آسيب خواهد شد. اعلام محدوديت در کادر شاغل در سفارت آمريکا در مسکو شروع اين روند است که مي تواند در آينده ابعاد جديدتر و بيشتري را در بر بگيرد. روسيه در گذشته در جريان اخراج ديپلمات‌هاي خود از آمريکا در دوره اوباما خويشتنداري به خرج داد ولي اين موضوع نمي‌تواند ادامه داشته باشد.
* آيا تنش بين روسيه و آمريکا و متعاقب آن بين اروپا و آمريکا متصور است؟
** مرزهاي آمريکا از روسيه دور است در حالي که روسيه هم‌مرز اروپاست. نوع ملاحظات اروپا و آمريکا در مورد روسيه در بخش مهمي همجنس اروپا نيست. روسيه مهمترين تامين کننده نيازهاي گازي اروپاست. هر گونه بحران و ناامني در روابط غرب و روسيه مي‌تواند اول اروپا را تحت تاثير قرار دهد. نوع مراودات و روابط اروپا با روسيه متفاوت با روابط آمريکا با روسيه است لذا احتمال اينکه اروپا از تحريمها حمايت نکرده و يا با آن همراهي کامل ننمايد را بايد مدنظر داشت. بطور کلي آمريکاي ترامپ از اروپا دور شده است اما اين دوري به معناي دوري در امور راهبردي نيست.
* پوتين چه سياستي را در مقابل آمريکا مي تواند داشته باشد با توجه به اينکه اين تحريمها مي‌تواند مشکلات زيادي را براي اين کشور به‌وجود بياورد؟
** پاسخ روسيه در سوريه يا اوکراين را مي توان مد نظر داشت اما اينکه روسيه بتواند پاسخي به اندازه رفتار آمريکا با اين کشور دهد دور از ذهن است. آمريکا قدرت هژمون غالب است و در سرمايه و تکنولوژي حرف اول را مي زند. جذب اين سرمايه و تکنولوژي از اهداف روسيه است و اين نياز روابطي غيرمتوازن ميان دو کشور ايجاد کرده و از قدرت مانور و تلافي روسيه مي کاهد.
توجه داشته باشيد بعد از ورود آمريکا به معادلات جهاني، واشنگتن همواره نياز به دشمن داشته و با وجود آنکه جهان از فضاي جنگ سرد فاصله گرفته اما آمريکا همچنان به روسيه به عنوان رقيب و در شرايط خاص بعنوان دشمن مي نگرد. 17 ميليون کيلومتر مربع وسعت جغرافيايي و قابليت‌هاي خاص ناشي از اين جغرافيا و منابع وسيع، روسيه را براي آمريکا رقيبي قابل تعريف کرده است. بهانه‌هاي حقوق بشري آمريکا در خصوص روسيه بيشتر يک فريب است، براي آمريکا اولويت‌ها امنيتي و تامين منافع حرف اول را در تعيين سياست‌هاي خارجي که روسيه را هم شامل مي شود مي زند و از هر چيزي مهم تر است.
از طرفي، رئيس جمهوري آمريکا ضمن امضاي لايحه تحريم‌هاي روسيه با الصاق بيانيه‌اي رسمي ناخرسندي خود را از اين لايحه ابراز کرد تا دل همتاي روس خود را به دست آورد.دونالد ترامپ بعد از شش روز تاخير سرانجام لايحه‌اي شامل مجموعه تحريم‌هايي عليه روسيه، کره شمالي و ايران را امضا کرد و با الصاق بيانيه‌اي رسمي ناخرسندي خود را در مورد بندهاي گنجانده شده در اين لايحه که اختيارات او را در دخالت‌هاي احتمالي آينده محدود مي کند، ابراز کرد. حالا اين سئوال مطرح مي‌شود که آيا چنين اعتراضي در سرنوشت اين قانون امضا شده تاثيري خواهد گذاشت؟ که با توجه به سوابق اين گونه اعتراضات از سوي ساير روساي جمهوري آمريکا، اين موضوع غير محتمل به نظر مي‌رسد.
ترامپ از ابتداي حضورش در کاخ سفيد به دلائلي که هنوز مشخص نشده است، تمايل نداشت که روابط واشنگتن و کرملين تيره شود و کوشيد مسير نزديکي بيشتر ميان دو کشور را مهيا کند. البته همين تمايل مايه شايعات و جنجال‌هاي زيادي حول و حوش مسئله انتخابات آمريکا و احتمال تباني او با سران روسيه به منظور پيروزي در انتخابات کشورش شده است. در چنين فضايي ترامپ در گيرودار آمادگي طرح تحريم‌هاي تازه واشنگتن عليه ايران با چالشي تازه در رابطه تحريم‌هاي روسيه روبرو شد که به نظر مي رسد قانونگذاران آمريکايي به عنوان وجه‌المعامله‌اي به لايحه اوليه تحريم‌هاي ايران افزودند تا دولت ترامپ را که مصرانه در اعمال تحريم‌هاي تازه عليه ايران تلاش مي کرد، وادار به موافقت با تحريم‌هاي روسيه کنند.
از طرفي همين قانونگذاران با آگاهي از احتمال ايستادگي ترامپ مقابل تحريم‌هاي روسيه به تمهيد تازه‌اي روي آوردند و با گنجاندن بندهايي در اين لايحه جلو هر گونه دخالت احتمالي رئيس جمهوري آمريکا در سرنوشت اين تحريمها اعم از لغو و يا تخفيف آنها را گرفتند و همين بندها دليل اصلي دست به دست کردن و تاخير ترامپ در امضاي لايحه مذکور شد. اما با افزوده شدن جنجال‌هاي تازه‌اي به سيلاب جنجال‌هاي مربوط به پرونده روسيه که اين بار پاي خود او را به عنوان ناقض قوانين کشور بطور جدي‌تري به ميان آورد، ترامپ پافشاري بيشتر در اين مسير را به صلاح خود نديد و جام شوکران تحريمها عليه کرملين را سرکشيد ولي با الصاق بيانيه اعتراضي، ناخرسندي رسمي خود را از اين رويکرد قانونگذاران آمريکايي اعلام کرد.
الصاق بيانيه اعتراضي نسبت به يک لايحه در تاريخ اين کشور بي سابقه نبوده است اما تاکنون جز اين که اين ناخرسندي را در تاريخچه لوايح اين کشور به ثبت برساند، تاثيري در سرنوشت اينگونه لوايح نداشته است.ترامپ در بيانيه ياد شده نوشته است که گرچه با اعمال تدابير تند براي جلوگيري از آنچه که او اقدامات ثبات زدايانه ايران، کره شمالي و روسيه خوانده، موافق است اما اين لايحه از نظر او نواقص برجسته‌اي دارد و کنگره کشورش در تلاش شتابزده خود براي گذراندن اين لايحه بندهايي را در آن گنجانده که با قانون اساسي اين کشور مغايرت دارد. به نظر مي‌رسد که رئيس‌جمهوري آمريکا با استفاده از اتهام نقض قانون اساسي اين کشور که اتهامي جدي محسوب مي شود به اين اميد بسته است که در صورت امکان و لزوم در آينده بطور قانوني در اين تحريمها تغييراتي دهد و يا بطور کامل آنها را لغو کند.
نکته مهم اين است که در قانون اساسي آمريکا هيچ اشاره‌اي به اين که وقتي رييس‌جمهوري لايحه‌اي را امضا مي کند، ولو در صورت مخالفت با بندهايي از آن، در آينده مي تواند آنها را غير قانوني بخواند يا نه؟ نشده است و درنتيجه به نظر نمي‌رسد که ترامپ از چنين امکان و اختياري در آينده برخوردار شود. به اين ترتيب تنها ثمره‌اي که چنين اعتراضي براي ترامپ در برخواهد داشت، اين است که تلويحا به همتاي روس خود بفهماند که چنين رويکردي خواست او نبوده و تصميمي است که قانونگذاران کشورش به او تحميل کرده‌اند.
ش.د9603129