(روزنامه آسمان آبي ـ 1396/06/29 ـ شماره 68 ـ صفحه 13)
سال گذشته و در جریان همه‌پرسی تعیین سرنوشت بریتانیا در اتحادیه اروپا، «راشاتودی» و «اسپوتنیک» فضای رسانه‌ای گسترده‌ای را در اختیار حامیان خروج بریتانیا از این اتحادیه قرار دادند و درصدر آن‌ها، نایجل فاراژ، رهبر حزب ملی‌گرای بریتانیا قرار داشت. پس از برگزاری همه‌پرسی که با رأی بریتانیایی‌ها به خروج از اتحادیه اروپا همراه بود، یک کمیته پارلمانی در لندن گزارشی را درباره تلاش کشورهای خارجی برای مداخله در این همه‌پرسی منتشر کرد. براساس این گزارش، چین و روسیه «به درکی از روان‌شناسی جمعی رسیدند و با سوءاستفاده از افراد مختلف به‌عنوان نوعی جنگ‌افزار سایبری» قصد دارند بر افکار عمومی مطابق خواسته و منافع خود تأثیر‌گذار باشند.
مداخله در فرانسه
زمانی‌که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در ماه می در کاخ الیزه با امانوئل ماکرون، همتای فرانسوی خود، دیدار کرد، ماکرون در کنفرانس خبری مشترک به همین موضوع اشاره کرد. رئیس‌جمهوری فرانسه با اشاره مستقیم به ابزارهای جنگ رسانه‌ای روسیه در حضور پوتین گفت: «راشاتودی و اسپوتنیک که ابزار نفوذ و تأثیرگذاری مسکو به شمار می‌آیند، بارها اخباری دروغ درباره من و کارزار انتخاباتی‌ام منتشر کردند.»
ماکرون به موضوع درستی اشاره کرده بود و جهتگیری بخش فرانسوی‌زبان «راشاتودی» به‌سود رقبای ماکرون بود. در جریان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه، این شبکه نه صحبتی از پرونده‌های قضایی فرانسوا فیون (سیاستمدار نزدیک به روسیه) کرد و نه تجمعات مخالفان او را پوشش داد. پس از آن‌که فیون در دور اول رقابت‌های انتخاباتی حذف شد، روس‌ها به حمایت از مارین لوپن، رهبر افراط‌گرای جبهه ملی فرانسه و رقیب ماکرون پرداختند. رسانه‌های حکومتی روسیه هیچ اشاره‌ای به پرونده‌های لوپن و رسوایی‌های سیاسی و مالی او نکردند و در عوض، بیانیه‌ها و اطلاعیه‌های مطبوعاتی جبهه ملی را به‌طور منظم پخش می‌کردند. لوپن که از حامیان روسیه و پوتین به شمار می‌آید، حدود یک‌ماه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه، راهی روسیه شد و با پوتین دیدار کرد؛ دیداری که اعتراض‌های زیادی را در فرانسه و دیگر کشورهای اروپا برانگیخت. ازسوی‌دیگر، این شبکه به‌تمسخر برنامه‌های لیبرالی ماکرون و حزب «به‌پیش» پرداخت.
بزرگ‌ترین عملیات
وقتی موضوع آمریکا و انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته این کشور به میان می‌آید، آن‌چه روسیه در اروپا یا دیگر نقاط جهان انجام داده است رنگ می‌بازد. در ابتدای ماه ژانویه و دو هفته قبل از آغاز به کار رسمی دونالد ترامپ، مقام‌های امنیتی و اطلاعاتی آمریکا بخشی از گزارشی طبقه‌بندی‌شده را که با مشارکت سیا، اف‌بی‌آی و آژانس امنیت ملی تهیه شده بود منتشر کردند. این گزارش عنوان «ارزیابی برنامه‌ها و اهداف مداخله روسیه در انتخابات اخیر آمریکا» را بر خود داشت. مایکل ویکرز، یکی از مقام‌های اطلاعاتی سابق پنتاگون، در ماه ژوئن و در مصاحبه‌ای با «ان‌بی‌سی»، اقدامات روسیه در انتخابات 2016 را «معادل سیاسی حادثه یازده سپتامبر 2001» قلمداد کرد. براساس گزارش مقام‌های اطلاعاتی آمریکا، «ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، شخصا دستور مداخله و تأثیرگذاری در انتخابات سال 2016 آمریکا را صادر کرد. اهداف روسیه برای این اقدامات، کاهش اعتماد عمومی به روند دموکراتیک موجود در آمریکا و ضربه‌زدن به هیلاری کلینتون و کارزار انتخاباتی او بود. پوتین و حکومت روسیه مسیر را برای ریاست‌جمهوری ترامپ هموار کردند.» نفوذ به سیستم‌های حزب دموکرات، نفوذ به سیستم‌های رأی‌گیری و سرقت چندین گیگابایت اطلاعات ارزشمند از ایمیل‌ها و دیگر اسناد کمیته ملی حزب دموکرات و کارزار هیلاری کلینتون تنها بخشی از عملیات هکر‌های مرتبط با حکومت روسیه بود. بخش مهم این عملیات که در معرض دید عموم قرار داشت و کمتر کسی به آن دقت می‌کرد، رویکرد شبکه‌ها و رسانه‌های روسی بود. در این بخش، «راشا تودی» و «اسپوتنیک» مهم‌ترین وظیفه را بر دوش داشتند. آن‌ها با دعوت از افرادی مشخص تلاش کردند کارآمدی دموکراسی آمریکایی را زیر سوال ببرند و از هیلاری کلینتون چهره نماینده سیستم ناکارآمد موجود ترسیم کنند. حکومت روسیه توانست به آن‌چه می‌خواست در انتخابات آمریکا دست یابد و بزرگ‌ترین بحران سیاسی پس از دوران جنگ سرد، واشنگتن را درگیر پرونده مداخله روسیه و ارتباط پنهانی ترامپ و کرملین کرده است.
ماموریت پوتین به رسانه‌ها
اقدامات ابزارهای رسانه‌های حکومت روسیه در اروپا و آمریکا نسخه به‌روزشده اقداماتی بود که پیش از آن در اوکراین و گرجستان انجام شده بود. ولایمیر پوتین در سال 2008 رسانه‌های روسی را مسئول جبران عقب‌ماندگی روسیه در برابر غرب کرده و خواستار آن شده بود که «نه‌تنها سیاستمداران و دیپلمات‌ها بلکه شهروندان عادی سراسر جهان نیز صدای ما و شما را بشنوند.» چهار سال قبل از آن و با وقوع انقلاب نارنجی در اوکراین، که از نظر رهبران کرملین چیزی جز دخالت غرب در همسایگی روسیه و با همراهی سازمان‌های غیردولتی نبود، چرخشی در سیاست خارجی روس‌ها رقم خورد. رهبران روسیه با پذیرش ضعف و ناکارآمدی خود در حوزه رسانه‌ای به ناکامی خود برای نفوذ بین‌المللی پی بردند. یک سال بعد، مسکو شبکه «روسیه امروز» (Russia Today) را تاسیس کرد که اخبار و برنامه‌هایش به انگلیسی و دیگر زبان‌های رایج جهان پخش می‌شود. با این حال تا سه سال بعد و پس از اصرار پوتین بر لزوم پیشتازی رسانه‌های روسی در برابر رسانه‌های غربی، این شبکه با اقبال چندانی روبه‌رو نشده بود.
در سال 2008 و با وقوع جنگ گرجستان، رویکرد تهاجمی «راشاتودی» آغاز شد. آن‌ها ماموریت داشتند تا برای مقابله با پوشش رسانه‌های غرب که روسیه را مسئول تجاوز به خاک گرجستان می‌دانستند، رویکردی تهاجمی‌تر در پیش گیرند. پس از آن و با توجه به این‌که این شبکه ماموریت خود را با موفقیت پشت سرگذاشته بود، روند گسترش و بین‌المللی‌‌کردن شبکه شدت گرفت. تا سال 2014 بخش‌های دیگر این شبکه به زبان‌های عربی، آلمانی، فرانسوی، اسپانیولی هم راه‌اندازی شد، اما نکته جالب به بخش آمریکای شبکه «راشاتودی» مربوط بود که برای جلب مخاطب توانست تعدادی از مجریان سرشناس آمریکایی را به خدمت بگیرد. کریس هجز، خبرنگار مطرح «نیویورک تایمز»، لری کینگ و اد شولتز، مجری سرشناس «ان‌بی‌سی» از جمله این چهره‌ها بودند که راهی بازوی رسانه‌ای کرملین شدند. در حال حاضر، گروه «راشاتودی» حدود 2100کارمند و دفاتری در 19کشور جهان دارد، با کمک‌های قابل‌توجه دولت روسیه در حال گسترش فعالیت خود است. براساس نظرسنجی مؤسسه «ایپوز» (IPOS) که در پایان سال گذشته و در 38کشور جهان صورت گرفت، شبکه «راشاتودی» به‌طور میانگین هر هفته حدود 70میلیون بیننده دارد که قبل از «بی‌بی‌سی» و جلو‌تر از «فرانس24» و «دویچه‌وله» قرار گرفته است. از سوی دیگر، «راشاتودی» با 8 میلیون بیننده در آمریکا و 36میلیون در اروپا، پنجمین شبکه بین‌المللی است که در این دو قاره دیده می‌شود. در کنار «راشاتودی» و در سال‌های اخیر «اسپوتنیک» نیز فعالیت خود را در سال‌های اخیر گسترش داد و در حال حاضر در کنار «راشاتودی» بازوی رسانه‌ای حکومت روسیه به‌شمار می‌آیند.
https://asemandaily.ir/post/2490
ش.د9603757