(روزنامه جوان - 1396/09/11 - شماره 5249 - صفحه 6)
يكي از محورهاي اصلي مناقشه بين روسيه و امريكا از سال 2007 بدين سو، تلاش مستمر امريكا براي گسترش و استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي در نقاط استراتژيك جهان بوده است. در وهله نخست تلاش واشنگتن معطوف به استقرار سامانه ضد موشكي موسوم به سپر موشكي در شرق اروپا در دوره دوم زمامداري جورج دبليو بوش شد كه اعتراض و اقدامات متقابل روسيه را به دنبال داشت، اما در مرحله بعد شاهد استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي امريكا در آسياي شرقي به ويژه در كره جنوبي بوده‌ايم كه اين اقدام نيز انتقاد شديد روسيه را برانگيخته است. البته امريكا اقداماتي نيز براي استقرار رادارهاي رهگير ضد موشكي در خاورميانه انجام داده است.
مراحل مختلف
طرح‌هاي امريكا براي استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي در اروپا تاكنون چند مرحله مختلف را پشت سر گذاشته است. طرح سپر موشكي جورج دبليو بوش كه در سال 2007 ارائه شد، شامل استقرار رادار رهگير ايكس باند در جمهوري چك و رهگيرهاي ضد موشكي در لهستان بود. پافشاري دولت بوش براي اجراي اين طرح و همراهي دو كشور اروپاي شرقي يعني لهستان و جمهوري چك باآن، به رغم مخالفت‌هاي شديد مسكو، باعث شد تا در سال‌هاي آخر زمامداري بوش، اين مسئله به محور اصلي اختلاف روسيه و امريكا مبدل گردد. با روي كار آمدن باراك اوباما رئيس‌جمهوري دموكرات امريكا شاهد از سر‌گيري طرح استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي امريكا در اروپا در قالبي جديد بوديم كه در چارچوب طرح جديد قرار بود تا سامانه‌هاي ضد موشكي در چهار مرحله در اروپاي جنوبي و شرقي تا سال 2020 مستقر شوند كه بعدها اين طرح تعديل و قرار شد تا استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي در سه مرحله در كشورهاي تركيه(درياي مديترانه)، روماني و لهستان تا سال 2018 تكميل شود.
در حال حاضر مرحله اول آن در تركيه و درياي مديترانه و مرحله دوم آن يعني سامانه ضد موشكي در پايگاه هوايي«دوسلو» در180كيلومتري جنوب غربي بخارست پايتخت روماني در اواخر مي 2016 عملياتي شده است. هزينه برپايي اين پايگاه ضد موشكي 800 ميليون دلار بوده است. سامانه ضد موشكي امريكا در روماني شامل يك رادار، چند رهگير موشكي و سيستم‌هاي ارتباطي است كه امريكا هدف از برپايي از آن را حفاظت از متحدان اروپايي خود در برابر كشورهاي سركش اعلام كرده است.
رابرت ورك معاون وزير دفاع امريكا در مراسم افتتاح اين پايگاه ضدموشكي اين مسئله را كه سامانه ضد موشكي در روماني با هدف حفاظت از اروپا در برابر تهديدهاي موشكي روسيه راه اندازي شده است، تكذيب كرد. سامانه ضدموشكي امريكا در خاك روماني در واقع نوع زمين پايه سامانه راداري و موشكي ايجيس است. بخش اصلي اين سامانه رادارهايي هستند كه پرتاب موشك‌هاي بالستيك را ردگيري و سپس رهگيري مي‌كنند. استقرار اين سامانه با استقبال مقامات ارشد روماني مواجه شده و تأكيد كردندكه سامانه ضد موشكي ناتو در غرب اين كشور عليه هيچ كشوري نيست. در واقع تهديدات ناتو عليه روسيه به تدريج تشديد مي‌شود.
نگاه روس‌ها
از ديدگاه روسيه استقرار اين پايگاه ضد موشكي در تناقض با پيمان «نيروهاي هسته‌اي ميانبرد 1987» است كه بر اساس آن استقرار موشك‌هاي هسته‌اي ميانبرد در اروپا از سوي روسيه و امريكا منع شده است. به گفته مقامات روسي، به دليل اينكه سكوهاي پرتاب ام كا - 41 مستقر در پايگاه ضد موشكي امريكا در روماني قادر به شليك موشك‌هاي كروز نيز هستند، لذا عملياتي شدن اين پايگاه، به مثابه نقض پيمان 1987 است. همچنين به رغم تهديدات مسكو، امريكا احداث سامانه ضد موشكي در پايگاه هوايي «ردزيكووو» در شمال لهستان و در نزديكي سواحل درياي بالتيك را آغاز كرد. در اين سايت كه قرار است ساخت آن تا سال 2018 تكميل شود، 300 نظامي امريكايي مستقر خواهند شد. سران ناتو در جريان نشست سال 2010 كه در ليسبون پايتخت پرتغال برگزار شد، با استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي امريكا در اروپا موافقت كردند.
اين پايگاه ضد موشكي به همراه پايگاه ضد موشكي دوسلو و چهار ناوشكن امريكايي مجهز به سيستم دفاع موشكي «ايجيس» شبكه‌اي را تشكيل مي‌دهند كه مي‌توانند موشك‌هاي بالستيك شليك شده به سمت اروپا را تشخيص دهند و آنها را رديابي و منهدم كنند. تركيه نيز از سال 2012 به يك رادار رهگير ايكس باند مجهز شده كه مي‌تواند سيستم دفاع موشكي ايجيس را فعال و اطلاعات حاصل از آنها به رادار ديگري در بريتانيا منتقل كند. ناوهاي جنگي هلندي و دانماركي نيز با تجهيزاتي كه با اين سيستم يكپارچه است مجهز شده‌اند. كنترل امور مربوط به اين شبكه در پايگاه هوايي امريكا در« رامشتاين » آلمان انجام مي‌شود و اگر چه اين سيستم در ظاهر تحت كنترل ناتو است، اما در واقعيت تحت مديريت و تأمين مالي امريكا قرار دارد.
تلاش در شرق آسيا
روسيه نه فقط در زمينه ادامه استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي امريكا در شرق اروپا معترض است، بلكه اقدام اخير واشنگتن در دوره ترامپ در زمينه استقرار سامانه ضد موشكي «تاد» در كره جنوبي نيز با واكنش منفي مسكو مواجه شده است. امريكا و كره جنوبي در ژوئيه 2016 براي استقرارسامانه ضد موشكي «تاد» در اين كشور با ادعاي مقابله با تهديدهاي موشكي كره شمالي توافق كردند كه با مخالفت چين و روسيه مواجه شد. از ديدگاه مسكو، اجراي برنامه توسعه محدوده جغرافيايي سامانه دفاع موشكي جهاني امريكا وارد مرحله عملي شده است. مسكو چندين بار با توجه به تلاش مستمر واشنگتن براي ايجاد و توسعه سامانه ضد موشكي جهاني در باره آن هشدار داده است. از نگاه روسيه، اينگونه اقدامات امريكا عواقب خطرناكي را براي ثبات راهبردي در سطح منطقه‌اي و بين‌المللي به همراه دارد.
كما اينكه به گفته روس‌ها، با استقرار سامانه ضد موشكي «تاد» در منطقه حساس آسيا - اقيانوس آرام، در واقع عامل مخرب جديدي شكل گرفته كه مي‌تواند حل مسئله هسته‌اي كره شمالي و ساير مسائل شبه جزيره كره را دشوارتر و رقابت تسليحاتي از جمله در عرصه موشكي را در اين منطقه و جهان افزايش دهد. روس‌ها معتقدند توسعه هر چه بيشتر سامانه‌هاي ضد موشكي امريكا در اروپا و اكنون در شرق آسيا كه توانمندي رهگيري موشك‌هاي هسته‌اي استراتژيك روسيه و نيز چين را دارند، به منزله اقدامي براي خنثي كردن توانمندي آفندي هسته‌اي روسيه و چين است. اين مسئله اعتراضات مكرر مقامات نظامي و سياسي روسيه وچين را موجب شده است. در واقع علاوه بر اروپاي شرقي، بخش ديگر طرح واشنگتن براي ايجاد سامانه جهاني ضد موشكي، از پنج سال قبل با استقرار رادارهاي پيش اخطار حملات موشكي در ژاپن آغاز شد و اكنون مرحله ديگري از اين طرح يعني استقرار سامانه ضد موشكي «تاد» در كره‌جنوبي صورت گرفته است.
مسكو و پكن بارها تأكيد كرده‌اند اين سامانه ضد موشكي بردي فراتر از مرزهاي كره‌جنوبي دارد و به امريكا و كره‌جنوبي امكان رديابي موشك‌ها، جمع‌آوري اطلاعات از موشك‌هاي چيني و روسي و مرتبط شدن به سامانه دفاع موشكي امريكا در ژاپن را مي‌دهد. به رغم اعتراضات مكرر روسيه و چين به عنوان دو قدرت نظامي رقيب امريكا در اروپا و شرق آسيا، واشنگتن بي‌توجه به اين اعتراض‌ها، اقدامات خود در اين زمينه را ادامه داده است. در واكنش به توسعه جهاني سامانه ضد موشكي امريكا، روسيه نه فقط اقدامات متقابل را در پيش گرفته، بلكه توجه خود را معطوف به طراحي و ساخت موشك‌هايي كرده است كه قادر به گذشتن از تور ضد موشكي امريكا باشند.
جمع‌بندي
از ديدگاه مسكو، توسعه هر چه بيشتر سامانه‌هاي ضد موشكي امريكا و ناتو كه توانمندي رهگيري موشك‌هاي هسته‌اي استراتژيك روسيه را دارند، به منزله اقدامي براي خنثي كردن توانمندي آفندي هسته‌اي روسيه محسوب مي‌شود. روسيه در واكنش به ادامه استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي ناتو امريكا در شرق اروپا يعني در روماني و لهستان اقدامات دفاعي زيادي انجام داده است. از جمله مهم‌ترين اين اقدامات تشكيل يك نيروي مستقل به نام نيروي هوافضا بوده است كه وظيفه دفاع از حريم هوافضايي روسيه را بر عهده دارد. در واقع رادارهاي پيش اخطار مستقر در نقاط مرزي مختلف روسيه زير نظر اين نيرو فعاليت مي‌كنند. از جمله ديگر اقدامات روسيه، استقرار شمار نامشخصي از موشك‌هاي هسته‌اي تاكتيكي اسكندر در منطقه كالينينگراد در مجاورت مرزهاي لهستان است.
روسيه قبلاً تهديد كرده بود كه به عنوان اقدامي براي مقابله با سامانه‌هاي ضد موشكي ناتو و امريكا، موشك‌هاي اسكندر را كه قادر به حمل كلاهك‌هاي هسته‌اي يا متعارف هستند، در منطقه كالينينگراد مستقر خواهد كرد. در كنار اين اقدامات، روسيه به صورت جدي تهديد كرده است در صورت پافشاري امريكا در زمينه برپايي سامانه‌هاي ضد موشكي در اروپا، از پيمان كاهش تسليحات استراتژيك هسته‌اي موسوم به « استارت- 2» خارج خواهد شد.در عين حال مقامات نظامي روسيه بر توانمندي موشك‌هاي بالستيك قاره پيماي روسيه در گذر از سامانه‌هاي ضد موشكي ناتو تأكيد مي‌كنند. با وجود اقدامات متقابل روسيه، نه فقط امريكا از موضع خود در زمينه ادامه استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي در اروپا عقب‌نشيني نكرده، بلكه اكنون شاهد تلاش امريكا براي گسترش استقرار سامانه‌هاي ضد موشكي در شرق آسيا و تنش آفريني در اين منطقه حساس هستيم.
ش.د9603633