(روزنامه اطلاعات ـ 1396/06/28 ـ شماره 26822 ـ صفحه 12)
مواضع اخير مقامات اتحاديه اروپا به همراه گزارش مثبت آژانس انرژي اتمي مبني بر پايبندي ايران به برجام، پاياني بر روياي برجام گريزي ترامپ بود، ضمن اين که از سياست مستقل بروکسل در برابر واشنگتن حکايت مي کرد.به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، به موازات فاصله گرفتن از زمان توافق هستهاي تاکنون بر شمار حاميان و طرفداران آن افزوده شده و طرف‌هاي مذاکره که روزي بنا را بر راستي آزمايي نهاده بودند امروز بيشتر به تحکيم و توسعه مناسبات با جمهوري اسلامي متمرکز شده اند. در چنين شرايطي، مخالفت با اين توافق معتبر بين المللي به آساني صورت نمي گيرد و اصرار به کارشکني در اين زمينه از جانب هر يک از طرف‌هاي توافق با هزينه‌هاي بالايي براي آن طرف همراه خواهد بود. در همين ارتباط به خاطر اقدامات برجام ستيزانه دولت جديد ايالات متحده، همواره نوعي واگرايي در رويکرد اروپا و آمريکا به عنوان دو متحد قديمي ايجاد شده است که احتمال مي رود در ماه‌هاي پيش رو نيز تداوم يابد.
تکرار حمايت تمام قد اروپا از برجام
در بازه زماني هفت ماهه که «دونالد ترامپ» رئيس جمهوري آمريکا زمام امور اين کشور را به دست گرفته سردي روابط بين بروکسل و واشنگتن احساس مي شود؛ فضاي تيره‌اي که به دليل اختلاف ديدگاه و عمل در حوزه‌هاي مختلف ايجاد و تعميق شده است. اختلاف نظر اين دو بازيگر سياسي در مورد ماندگاري برجام تنها يکي از موارد مورد بحث است. مقامات مختلف اروپايي به ويژه «فدريکا موگريني» مسئول سياست خارجي اتحاديه از هر فرصتي براي تاکيد بر ضرورت و اهميت اجراي درست برجام بهره گرفته اند. وي ششم شهريورماه در آغاز کنفرانس نمايندگان کشورهاي عضو اتحاديه اروپا در بروکسل بر اين موضوع مهم اصرار ورزيد. مسئول سياست خارجي اتحاديه که در زمان مذاکرات هستهاي، هماهنگ کننده گفت وگوها نيز بود، اظهار داشت: اين توافقي بين دو کشور نبود؛ بارها اين را تکرار کرده ام و احساس مي کنم که ناچاريم در ماه‌هاي آينده هم بارها اين موضوع را تکرار کنيم. اين توافق تعهد کل جامعه بين‌المللي از يک طرف و ايران از طرف ديگر بود که با يک قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل هم حمايت شده و به طور منظم مورد تاييد آژانس بين المللي انرژي اتمي هم قرار گرفته است. «معتبر» و «بين المللي» بودن توافق هسته اي بين ايران و 1+5 به عنوان دو ويژگي برجسته برجام همواره مد نظر سران بروکسل قرار داشته و خروج از آن را براي هر بازيگر سياسي دشوار مي‌سازد. در همين خصوص «امانوئل مکرون» رئيس جمهوري فرانسه که از زمان روي کار آمدن تاکنون از برجام حمايت مي‌کند همصدا با موگريني جهان را به اجراي توافق هستهاي فراخواند. وي هفته گذشته با «توافق خوب» خواندن برجام، اظهار داشت: هيچ جايگزيني براي توافق اتمي ايران با قدرت‌هاي بزرگ جهاني وجود ندارد. بي ترديد روي صحبت‌هاي موگريني و مکرون به دولت آمريکا و شخص ترامپ است که در هفت ماه گذشته همه توان خود را براي ناکامي برجام به کار گرفته اما تاکنون راه به جايي نبرده‌اند. از طرفي، پايبندي قاطعانه اروپا به اجراي برجام و سخنان کنايه آميز آنها به رئيس جمهوري آمريکا حاکي از استقلال رهبران اتحاديه اروپا در تصميم گيري‌هاي مهم و فشار بر واشنگتن در راستاي تحقق منافع جهاني است.
گزارش آژانس و تير خلاص بر روياي ترامپ
به رغم حمايت‌هاي بي دريغ اعضاي گروه 1+5 از برجام اما کاخ سفيد در ماه‌هاي گذشته با بهره گيري از تريبون‌هاي مختلف تلاش کرده تا رويکرد ايران هراسانه خود را رسانه‌اي کند به اميد اينکه در اجماع جهاني حاميان برجام رخنه ايجاد کند. در اين راستا بيشترين تحرکات از سوي «نيکي هيلي» سفير ايالات متحده آمريکا در سازمان ملل متحد صورت گرفته است. وي ششم شهريورماه به بهانه حمايت تسليحاتي ايران از حماس، جهان را عليه اقدامات تهران فراخواند و مدعي شد: جامعه جهاني مدت‌ها پيش مي‌بايست ايران را وادار به پذيرش همان موازيني مي‌کرد که ديگر کشورهايي که براي صلح و امنيت ارزش قائلند، به آن موازين پايبندند.همچنين سفير ايالات متحده آمريکا در سازمان ملل، روز نخست شهريورماه ضمن سفر به وين و ديدار با «يوکيا آمانو» مدير کل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تلاش کرد تا مديريت اين نهاد نظارتي را به رفتار سختگيرانه در قبال ايران وادار کند.
وي در ديدار با آمانو اظهار داشت که «ما از آژانس مي خواهيم که همه توان خود را به کار بگيرد و هر زاويه ممکني را دنبال کند تا واقعيت پايبندي ايران به توافق هستهاي مشخص شود.» نيکي هيلي چند روز پس از اين ديدار در گفت وگو با رسانه‌ها مدعي شد ايران تاريخچه آشکاري از ناراستي درباره برنامه اتمي دارد.ترامپ و مشاوران وي به اين نکته پي برده‌اند که نقض يکجانبه برجام به عنوان توافق بين‌المللي معتبر نه تنها وجهه اين کشور را مخدوش مي کند که از نظر سياسي و اقتصادي نيز هزينه‌هاي بسياري را بر اين کشور تحميل خواهد کرد که انزواي واشنگتن يکي از تبعات آن است.بنابراين، دولت جمهوريخواه آمريکا پس از آزمودن راه‌هاي مختلف برجام ستيزي، دست به دامان نهادها و سازمان‌هاي تاثيرگذار بين المللي از جمله سازمان ملل و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي شده تا بلکه ادامه اجراي برجام را متوقف کند؛ توافقي که از نظر او بيش از هر طرف قرارداد به جمهوري اسلامي ايران کمک کرده و به توانمندي افزون تر تهران منجر شده است. اما تازه ترين گزارش آژانس که نهم شهريورماه امسال انتشار يافت آب پاکي را روي دستان ترامپ ريخت.
بر مبناي اين گزارش که هشتمين آن در فضاي پسابرجام و سومين گزارش بعد از روي کار آمدن ترامپ محسوب مي‌شود، بار ديگر بر پايبندي تهران به برجام در همه زمينه‌هاي مندرج در متن توافق مهر تاييد زده شد.گزارش مثبت آژانس در مورد همکاري‌هاي هسته اي ايران نشان داد که راه کارشکني آمريکا از طريق آژانس نيز به بن بست رسيده و ترامپ چاره اي جز تمديد تعليق تحريم‌هاي هسته اي در ماه آينده ندارد اما در اين مدت بايد منتظر اجراي سناريويي ديگر از جانب مقامات کاخ سفيد بود.
برجام؛ دولت دوازدهم و گشايش در مناسبات خارجي
عمر چهار ساله دولت يازدهم در حالي پايان يافت که «برجام» به عنوان مهمترين دستاورد اين دولت به گشايش‌هايي در حوزه روابط خارجي کشور انجاميد و انتظار مي رود اين روند در سال‌هاي پيش رو با سرعت بيشتري ادامه يابد.به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، پس از پايان دوره چهار ساله دولت يازدهم، ملت ايران 29 ارديبهشت ماه امسال براي بار دوم به رويکرد تنش زدا و تعامل گراي دولت «حسن روحاني» رئيس جمهوري راي دادند به اين اميد که در سال‌هاي پيش رو نيز شاهد گشايش‌هايي در زمينه‌هاي مختلف به ويژه حوزه روابط خارجي جمهوري اسلامي باشند؛ عرصه اي که به دنبال توافق هسته اي بين ايران و گروه 1+5 در قالب «برجام» دچار تحولي اساسي شد.
تا پيش از روي کار آمدن دولت يازدهم، تحريم‌ها و محدوديت‌هاي خارجي با پشتوانه قطعنامه‌هاي شوراي امنيت عرصه را براي نقش آفريني ايران در منطقه و جهان تنگ کرده بود.از طرفي، فشار ناشي از تحريم‌هاي هستهاي که بخش اعظم تحريم‌هاي ضدايراني را شامل مي‌شد، وضعيت دشواري را به هموطنان ما تحميل و آنها را از تصور آينده‌اي روشن مايوس مي کرد.در چنين فضايي با تشديد روز افزون تنگناهاي بين المللي عليه جمهوري اسلامي، مردم ايران راه چاره را در گزينش دستگاه اجرايي جديد و پويا يافتند؛ دولتي که ضمن حفظ حقوق هستهاي ايران با تمرکز بر سياست خارجي و حل مسالمت‌آميز اختلافات فرسوده بين‌المللي، راهي منطقي براي برون رفت از اين وضعيت بيابد.
توجه ويژه رئيس جمهوري به اين حوزه با در دستور کار قرار دادن اختلاف هسته اي باعث شد تا مخالفان دولت، روحاني را متهم کنند که همه تخم مرغ‌ها را در سبد مناسبات خارجي گذاشته و در صورت ناکامي در حل وفصل آن، بر دشواري‌هاي اقتصادي خواهد افزود. تنها چند ماه از آغاز مذاکرات مي‌گذشت که توافق ژنو، اميدها را براي رهايي از اين اختلاف يک دهه اي افزايش داد. به موازات آن، کشورهاي مختلف جهان براي ورود به بازارهاي ايران و توسعه مناسبات خود با تهران مصمم شدند اما توصيه و تهديدهاي آمريکا مبني به اشتياق نشان ندادن براي توسعه مناسبات با ايران تا زمان توافق نهايي، مانعي در برابر شکوفايي روابط خارجي بود؛ مانعي که با برجام در تيرماه 94 و اجراي آن در دي ماه همان سال به کلي برطرف شد. در فضاي پسابرجام و به دنبال ترددهاي ديپلماتيک فراوان، صدها توافق بين ايران و کشورهاي مختلف از اقصي نقاط جهان از امضا گذشت که بسياري از سندهاي همکاري در حال عملياتي شدن است. به عنوان نمونه، روابط اتحاديه اروپا با ايران پس از برجام به کلي تغيير يافت. بروکسل متعهد به اجراي برجام در سه سال گذشته نه تنها هيچ گونه تحريم تازه اي را عليه جمهوري اسلامي وضع نکرده بلکه همواره در پي گسترش مناسبات با تهران بوده است.
قراردادها و توافقات موفقيت‌آميز در حوزه‌هاي انرژي، صنعت خودرو، هواپيما و ... از تمايل و اشتياق دو طرف حکايت مي کند. چند هفته پيش بود که قرارداد 780 ميليون دلاري بين رنو فرانسه و سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران (ايدرو) از امضاي دو طرف گذشت. بنابر گفته «فدريکا موگريني» مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، با امضاي برجام بيش از 80 درصد فعاليت‌هاي تجاري ميان ايران و اتحاديه اروپا به طور موفقيت‌آميز به انجام رسيده است.
از برجسته‌ترين ويژگي‌هاي دولت يازدهم که به احتمال قوي در دولت دوازدهم نيز نمود خواهد يافت انزجار از تروريسم و جريان‌هاي تندرو در مجامع منطقه‌اي و بين‌المللي است. جهان در چهار سال گذشته، هشدارهاي مکرر رئيس جمهوري ايران را درباره خطر جهاني شدن پديده تروريسم به ياد دارد؛ موضوعي که از تريبون مجمع عمومي سازمان ملل متحد انعکاس مي يافت. روحاني در همان سال نخست رياست جمهوري (سال 92) در جريان شصت وهشتمين نشست مجمع عمومي، خطر افراط گرايي را براي جهان در قالب طرح «جهان عليه خشونت و افراطي گري» مطرح کرد؛ طرحي که با استقبال کشورهاي حاضر در مجمع مواجه شد و به تصويب آنان رسيد. اين موضوع زماني از طرف روحاني در مجمع عمومي طرح شد که گروه‌هاي تروريستي همانند امروز شناخته شده نبودند و امکان خفه کردن اين جريان‌ها در نطقه وجود داشت. نگراني رييس جمهوري ايران نسبت به اين موضوع مهم باعث شد تا وي در سال‌هاي بعد نيز بر ضرورت مقابله جهاني با گروه‌هاي افراطي و ستيزه جويان تندرو تاکيد کند. در اين مدت، پهنه جهان از خاورميانه گرفته تا اروپا و آمريکا، به دليل اقدامات خشونت بار جريان‌هاي تروريستي ناامن شده و شمار زيادي از مردم بيگناه در سراسر اين کره خاکي قرباني اقدامات تندروانه تروريست‌ها شده اند. در مجموع، ديپلماسي فعال و پوياي ايران در سطوح مختلف نه تنها شمشير دشمنان را کند کرده بلکه جايگاه جمهوري اسلامي را در مجامع و گروه بندي‌هاي بين‌المللي ارتقا داده است. حضور نزديک به 500 ميهمان خارجي در قالب هيات‌هاي گوناگون از قاره‌هاي اروپا، آسيا، آمريکاي لاتين و آفريقا در جريان تحليف رئيس جمهوري ايران از جايگاه بالاي کشورمان حکايت داشت. ضمن اين که حاوي پيامي مبني بر استقبال جهاني از تکرار رويکرد موجود در ايران بود.
در اين حال، نخستين گفت‌وگوي زنده تلويزيوني حجت‌الاسلام «حسن روحاني » در دور دوم رياست جمهوري، حول محورهاي مختلف سياسي، اقتصادي و بين المللي انجام شد.
به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا،روحاني در اين گفت وگو مباحث گوناگوني را در حيطه مسائل داخلي و بين‌المللي مطرح کرد. در حوزه داخلي هماهنگي دولت در بخش اقتصاد، توجه خاص به موضوع اشتغال و تعامل و همکاري سه قوه از مهمترين محورهاي گفت‌وگو بود. موضوعاتي چون سرمايه گذاري خارجي، روابط ايران با آژانس بين المللي انرژي اتمي، وضع ميان ايران و عربستان و سياست‌هاي ايالات متحده نسبت به برجام جزو نکات مورد توجه رئيس جمهوري بود.رسانه‌هاي خارجي در گزارش‌هاي خبري خود به حوزه مسائل بين المللي و به ويژه برجام و سياست خارجي ايران بيشتر از ديگر محورها توجه داشتند .يکي از مهمترين محورهاي خبري که روحاني به آن پرداخت و در رسانه‌هاي انگليسي زبان نيز مورد توجه خاص قرار گرفت مباحث مربوط به برجام و مخالفت با موضوع بازرسي از مکان‌هاي نظامي کشور بود. تارنماي روزنامه «اينديپندنت» مخالفت رئيس جمهوري ايران با بازرسي از تاسيسات نظامي ايران را عنوان گزارش خود قرار داد و آورد: رئيس جمهوري ايران ضمن مخالفت با گفته‌هاي ايالات متحده مبني بر بازرسي از پايگاه‌هاي نظامي، اين امر را بر اساس توافق با قدرت‌هاي جهان غير قابل پذيرش دانست و مقررات ميان ايران و آژانس را آشکار و مشخص عنوان کرد.به اعتقاد روحاني آژانس نيز با موضوع بازرسي موافقت نمي کند و اگر هم خواسته آمريکا را بپذيرد، ايران آن را انجام نمي دهد.«آسوشيتدپرس» و روزنامه انگليسي «ديلي ميل» گزارشي را با موضوع مشابه براي پوشش خبري گفت وگوي رئيس جمهوري اختصاص دادند.
در اين گزارش که تنها به موضوع برجام و رويکردهاي آمريکا در گفت‌وگوي خبري رئيس جمهوري پرداخت ضمن تاکيد برمخالفت روحاني با بازرسي از مکان‌هاي نظامي ايران، عنوان کرد: توافق هسته اي در مقابل انجام بازرسي، تحريم‌هاي بين‌المللي را رفع کرد. بازرسي‌هاي آژانس نيز براي جلوگيري از انتقال مواد هستهاي در نظر گرفته شده است. با اين حال آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام کرد ايران به توافق پايبند بوده است .همچنين در گزارش شبکه «الجزيره» نيز عنوان شد: روحاني در سخنان خود با افتخار از توافق هستهاي 2015 صحبت کرد. وي با رد موضوع بازرسي از پايگاه‌هاي نظامي گفت: اين موضوع در توافق وجود ندارد. ايران اکنون حمايت اروپا و ديگر امضاکنندگان برجام را دارد اما آمريکا در زمينه جلب حامي براي پاره کردن برجام مشکل زيادي خواهد داشت.
ش.د9603366