(روزنامه وطن امروز – 1396/09/05 – شماره 2314 – صفحه 13)
سوژه جنجالی، عدم تمایل بسیاری از چهرههای شاخص سیاسی برای گفت‌وگوی صریح پیرامون سوژه و جایگاه مهم سوژه در تاریخ انقلاب اسلامی، همه دست به دست هم داد تا مستند «قائم مقام» پیش از آغاز اکران تبدیل به یک آثر جنجالی شود. اثری که استقبال فراوان کارشناسان و اهالی رسانه از اولین اکران عمومی آن نیز نشان‌دهنده علاقه‌مندی طیف‌های مختلف برای شنیدن روایتی تازه از زندگی مرحوم آیت‌الله منتظری، قائم‌مقام پیشین رهبری است. به گزارش «وطن‌امروز»، مراسم رونمایی از مستند «قائم‌مقام» به کارگردانی محمدعلی صدری‌نیا و تهیه‌کنندگی مهدی صفارهرندی در حالی در تالار سوره حوزه هنری برگزار شد که جمع کثیری از چهرههای شناخته شده سیاسی، اهالی رسانه و فعالان فرهنگی برای تماشای آن گرد هم آمده بودند.
گلایه سازندگان «قائم مقام» از سکوت بزرگان
محمدعلی صدری‌نیا، کارگردان این مستند در سخنانی پیرامون این اثر پیش از آغاز نمایش آن گفت: سعی کردیم کار منصفانه باشد، نمی‌دانم چقدر موفق بوده‌‌‌‌‌ایم. شما باید قضاوت کنید. آیت‌الله منتظری یکی از تاثیرگذار‌‌‌‌‌ترین شخصیت‌‌های انقلاب بود که در این سال‌ها مغفول واقع شد و ما سعی کردیم در حد توان خودمان مستند جامعی درباره ایشان تولید کنیم. وی در ادامه با تقدیر از کسانی که در ساخت این مستند به او کمک کرده‌اند، گفت: این کار حاصل تلاش یک جمع است و من از تلاش همه آنها تشکر می‌کنم.
صدری‌نیا همچنین با اشاره به دلایل طولانی شدن روند ساخت این اثر اظهار کرد: یکی از دلایل طولانی شدن مراحل ساخت این مستند، این بود که چون درباره یکی از مقاطع مهم و حساس تاریخ انقلاب است، بسیاری از شخصیت‌‌های موثر در این حوزه حاضر نمی‌شدند در این باره صحبتی کنند ولی من همین‌جا از طرف مستندسازان از همه بزرگان خواهش می‌کنم این موضوع را مورد توجه قرار بدهند، چرا که عدم توجه به این موضوع و گذشت زمان باعث از دست دادن فرصت‌های مهمی می‌شود. برای مثال ما طی ساخت همین مستند که چند سال هم طول کشید، شاهد درگذشت چهره‌هایی چون آقای هاشمی‌رفسنجانی، خانم مرضیه دباغ و... بودیم که می‌توانستند حرف‌های بسیاری در ارتباط با حوادث پیش آمده برای آقای منتظری داشته باشند.
مستندی روشنگر و منصفانه
مهدی طالقانی فرزند مرحوم آیت‌الله طالقانی یکی از حاضران در این مراسم بود. طالقانی در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» در ارتباط با مستند قائم‌مقام گفت: «این مستند کار بسیار خوبی بود، بویژه به این دلیل که سراغ فرزند آقای منتظری نیز رفته بودند و از صحبت‌های او نیز در این اثر استفاده شده است». وی همچنین در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه این مستند را اثری منصفانه در ارتباط با مرحوم منتظری می‌داند، اظهار کرد: «این مستند واقعا جانب انصاف را رعایت کرده است و توانست آن ایراداتی را که به بیت ایشان وارد بود به شکلی صریح بیان کند».
وی افزود: «متاسفانه ضعف آقای منتظری در ارتباط با خانواده‌اش که آقای ناطق‌نوری به آن اشاره می‌کرد واقعا برای من تاثر‌آور بود». طالقانی همچنین با اشاره به وجه روشنگری این مستند بیان کرد: «این مستند اثر بسیار روشنگرانه‌ای بود. خیلی از نکات پشت‌پرده‌ای را که شاید خود ما نیز از آن اطلاع نداشتیم در این مستند مطرح شده بود. حرف‌هایی که تا به حال در ارتباط با آقای منتظری شنیده نشده بود، در این اثر مطرح شد و پسر آقای منتظری نیز تقریبا این حرف‌ها را تایید کرد. کسانی دیگری همچون آقای ناطق‌نوری و عمادالدین باقی که از نزدیکان و دوستان آقای منتظری بودند نیز بنا به گفته خودشان در این مستند بر آن مسائل پیش آمده از جانب آقای منتظری انتقاد داشتند. چه خوب می‌شد اگر همه از این نکات و دیدگاه‌ها اطلاع می‌یافتند، البته باید مراقب بود که به شخصیت آقای منتظری نیز توهین نشود». وی در پایان خاطرنشان کرد: «من دیدن این مستند را به همه توصیه می‌کنم».
روایتی هنرمندانه از بزنگاه‌های زندگی مرحوم منتظری
محمدرضا باقری، سردبیر و مجری برنامه عصرانه شبکه افق نیز که از جمله حاضران در این مراسم بود در ارتباط با مستند قائم‌مقام به «وطن‌امروز» گفت: «مهم‌ترین نکته در مستند قائم‌مقام سعی در داشتن نگاه بی‌طرفانه است و در طول مستند گاهی دیده می‌شود این تلاش برای بی‌طرفی منجر به سانسور بخشی از روایت مخالفان مرحوم منتظری هم شده است، با این وجود مستند بزنگاه‌های حساس زندگی آن مرحوم را روایت می‌کند و از وجوه مختلفی از آن گره‌گشایی می‌کند». وی افزود: «استفاده بیشتر از شخصیت‌‌های مورد وثوق جناح حامی مرحوم منتظری در مستند به وضوح دیده می‌شود و از مخالفان تنها در حد استنادات تاریخی و مقابله و دفاع استفاده شده است که این مورد به وزن علمی کار افزوده است».
این کارشناس حوزه رسانه در ادامه با اشاره به سختی‌های جمع‌آوری اطلاعات گسترده‌ای که در ارتباط با آقای منتظری وجود دارد و انتشار آن در یک اثر مستند اظهار کرد: «جمع‌آوری و تنظیم حجم زیادی از اطلاعات در 100 دقیقه به نحوی که ریتم قابل قبول مستند از بین نرود و خللی هم به استنادات وارد نشود، از دیگر هنرهای کارگردان در قائم‌مقام است». باقری در پایان خاطرنشان کرد: «قائم مقام در مجموع توانسته با تکنیک‌‌های فنی قابل قبول، محتوایی پرچالش را به نمایش بکشد و برای دانشجویان، محققان و پژوهشگران می‌تواند مسیری باز کند تا در ریز موضوعات تاریخی مربوط به مرحوم منتظری غور کنند».
پاسخی برای چند شبهه مهم تاریخی
میکاییل دیانی، مستندساز نیز که از جمله افراد حاضر در این مراسم بود در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»، در ارتباط با این مستند گفت: «مستند قائم‌مقام از چند جهت واقعا ارزش دیدن دارد؛ اول آنکه روایتی دقیق، منصفانه، بدون قضاوت و جامع و کامل از یک برهه تاریخی حساس و یک شخصیت بسیار مهم در تاریخ انقلاب است! دوم آنکه به‌جای خواندن چند ده کتاب پیرامون قائم‌مقام رهبری این مستند می‌تواند یک سیر کامل مطالعاتی نیز باشد! سوم آنکه این روایت با آنکه 100 دقیقه است اما هیچگونه خستگی‌ای در مخاطب ایجاد نمی‌کند، بلکه اتفاقا هر لحظه گرهی جدید ایجاد می‌کند و خود آن گره را هنرمندانه باز می‌کند! چهارم آنکه به چند شبهه مهم تاریخی که تاکنون کمتر به آنها پرداخته شده است نیز پاسخ می‌دهد! و آخر اینکه جنس روایت رفت و برگشتی مستند بر گیرایی بیشتر آن اثرگذار است».
روایتی متفاوت برای کسانی که خواهان حرف‌های تازه‌اند
البته چهرههای دیگری نیز بودند که پیش از این به تماشای این مستند نشسته‌اند و به همین بهانه یادداشت‌هایی را در صفحات شخصی خود در فضای مجازی منتشر کرده‌اند. حسن شمشادی، خبرنگار شناخته شده صداوسیما یکی از همین افراد بود که در بخشی از یادداشتش درباره مستند «قائم‌مقام» آمده است: این مستند یکی از بخش‌‌های مهم انقلاب اسلامی را به تصویر کشیده و شخصی که زندگی سیاسی‌اش فراز و فرودهای بسیار داشت. عوامل مستند قائم‌مقام تلاش کردند با گفت‌وگو با چهرههای مختلف از جناح‌‌های سیاسی متفاوت، انصاف را رعایت کنند و اجازه بدهند تا مخاطب خودش به جمع‌‌‌بندی برسد که آقای منتظری که بود و چه کرد و چه شد؟! و در بسیاری از دقایق این مستند در این کار موفق بودند. در این کار، علاوه بر مصاحبه‌ها، سعی شده با استفاده از اسناد تاریخی مکتوب، صوتی و تصویری، عکس‌ها و فیلم‌ها، روایتی متفاوت از قائم‌مقام رهبری به مخاطب عرضه شود. صرف‌نظر از برخی ایرادهای جزئی شکلی و فنی، دیدن این مستند را برای همه، بویژه کسانی که به تاریخ کشور و انقلاب علاقه‌مندند یا دوست دارند روایت متفاوت و جدیدی را از زندگی سیاسی این فقیه ببینند، توصیه می‌کنم».
مستندی که 100 دقیقه میخکوبم کرد!
فضه سادات‌حسینی، مجری تلویزیون و گوینده خبر نیز که پیش از این به تماشای «قائم مقام» نشسته بود، یادداشتی پیرامون این مستند نوشت. در بخشی از این یادداشت حسینی پس از اشاره به ابهامات و سوالات بسیاری که پیش از دیدن این مستند در ارتباط با شخصیت آقای منتظری داشته، نوشت: «اینکه چه شد که تعیین ایشان به‌عنوان قائم‌مقام رهبری لو رفت! اینکه چطور با وجود حضرت امام(ره) ایشان هم در مسائل حکومت مداخله می‌کردند- حال آنکه قائم‌مقام از اسمش مشخص است که حیات و اقدامش در صورت نبود شخص بالاتری است- ضربه‌‌های مهلکی که اطرافیان نزدیک و مورد وثوق‌شان چون مهدی هاشمی به نظام و انقلاب زدند و اینکه حکومت تلاش کرد با دادن عنوان مرجعیت به ایشان وجاهت رهبری برای‌شان درست کند و... همه و همه را در مستند قائم‌مقام دیدم! مستندی که ۱۰۰ دقیقه من را میخکوب کرد و به جواب خیلی از ابهاماتم رساند! مستندی که تهیه شده از منابع معتبر تاریخی و سخنان بزرگان مملکت و خانواده ایشان است. عمیقا و جدا توصیه می‌کنم فیلم را ببینید، پاسخ خیلی از ابهامات‌تان را خواهید گرفت! اگرچه ممکن است سوالات جدیدی در ذهن‌تان شکل بگیرد».
http://www.vatanemrooz.ir/newspaper/page/2314/13/184945/0
ش.د9603854