(روزنامه آفتاب يزد ـ 1396/08/15 ـ شماره 5034 ـ صفحه 2)
رقص شمشیرهای اعراب و ترامپ و آن بده‌بستان‌های میلیاردی تسلیحاتی، سرانجامش به افتتاح مرکزی به نام مبارزه با افراطی گری و اندکی بعد تر ایجاد به اصطلاح اصلاحات اجتماعی در این کشور ختم شد؛ اصلاحاتی که با آزاد شدن رانندگی زنان کلید خورد و به فاصله اندکی منتهی به حق فتوا دادن و خوانندگی بانوان و حضور آنها در ورزشگاه و دعوت از گروه رقص باله فرانسوی به ریاض گردید.
اتفاقاتی که از دید بسیاری با سرعت غیر قابل تصوری در حال رخ دادن بود. خیلی‌ها این تحولات سریع را یک انقلاب بی سابقه در این کشور توصیف می‌کردند و خیلی‌ها‌ی دیگر آن را صرفا یک نمایش جهت تلطیف نگاه منفی جهان به حکومت عربستان و البته راهی برای راضی نگه داشتن دل ترامپ آمریکا و دارو دسته‌اش.
عده‌ای هم منتظر زمان بودند تا راست یا دروغ‌بودن این به اصطلاح اصلاحات معلوم شود.
اصلاحات اقتصادی؟
زمان گذشت و حالا خبرهایی شگفت انگیزتر از عربستان به گوش می‌رسد. انگار که به جز اصلاحات اجتماعی، اصلاحات دیگری نیز در شرف رخ دادن است.
دو روز پیش خیلی چیزها تغییر کرد. تغییراتی که از آن با عنوان زلزله در عربستان یاد می‌کنند؛ یک زلزله تمام عیار.
خبر این است؛ حکومت عربستان سعودی 11شاهزاده و ۳۰ وزیر سابق و کنونی را دستگیر کرد. جالب اینکه از این میان 4 وزیر دستگیر شده وزرای کنونی هستند.
آن طور که " انتخاب" می‌نویسد، شاهزاده ولید بن طلال بن عبدالعزیز میلیاردر مشهور و البته پولدارترین سعودی و تعدادی دیگر از وزرای سابق و تجار هم دستگیر شده‌اند. در میان دستگیر شدگان ولید الابراهیم موسس شبکه «ام بی سی» و دیگر تاجر میلیاردر صالح کامل دیده می‌شود.
خواب بن‌سلمان
ملک سلمان تازه وزرای جدید را معرفی کرده بود که شاهد این موج دستگیری‌ها در ریاض هستیم.
حتی عادل فاکیه وزیر اقتصاد برکنار و محمد التویجری جای او را گرفته. خالد بن عیاف هم جایگزین متعب پسر ملک عبدالله به عنوان وزیر گارد ملی شد.
تغییرات و دستگیری‌ها اما از جایی آب می‌خورد که روز شنبه در عربستان اعلام شد به ریاست شخص شاهزاده محمد بن‌سلمان یک کمیته با نام کمیته ضد فساد راه افتاده... و ظاهرا این دستگیری‌ها نیز ناشی از همان تغییرات است.
کمیته‌ای که چرایی تشکیل آن برای بسیاری محل پرسش است.
هرچند ریاض دلیل این برکناری‌ها و بازداشت‌ها را مبارزه با فساد و درراستای وظایف کمیته نوپای ملک سلمان اعلام می‌کند اما تمام ناظران بر این عقیده‌اند که حوادث اخیر برای هموار کردن بیشتر مسیر بن‌سلمان برای جانشینی پدرش و رسیدن به رویای پادشاهی است. خصوصا آنکه در میان برکنار شدگان نام متعب بن عبدالله پسر پادشاه سابق و وزیر گارد ملی عربستان همراه با برادرش ترکی به چشم می‌خورد؛ کسی که از اصلی ترین مخالفان بن‌سلمان محسوب می‌شود.
حال سوال اساسی این است که آیا این اتفاقات را باید به حساب همان به اصطلاح اصلاحات سعودی گذاشت یا یکه‌تازی بن‌سلمان برای تصاحب تمام و کمال قدرت؟ شاید الان خیلی از شاهزادگان سعودی با خود بگویند که با این اوصاف چگونه می‌توانند خواب او برای رسیدن به پادشاهی را آشفته کنند و جلو این آبروریزی سلطنتی که بن‌سلمان به بهانه این کمیته ضد فساد به راه انداخته است را بگیرند.
ضد کودتا بود
البته فریدون مجلسی دیپلمات سابق هم بیشتر از آنکه این دستگیری‌ها را مبازره با فساد اقتصادی بداند یک جور اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از کودتا علیه بن‌سلمان توصیف می‌کند.
وی با بیان اینکه این اقدام بن‌سلمان را باید یک ضدکودتا در برابر یک کودتا یا توهم کودتایی دانست که قرار بود علیه او انجام شود، گفت: "بن‌سلمان نگران سرکشی خاندان آل‌سعود است، برای اینکه در سنت آل‌سعود به عنوان محافظه‌کاران و متحجران عربی جوان جایی ندارد و برایشان قابل تحمل نیست تا شاهزاده بسیار جاه‌طلب و جوانی به نام بن‌سلمان عنان اختیار را در دست گرفته و ولیعهد که عموی بزرگتر او بود را برکنار کند. اینکه پادشاه او را به عنوان ولیعهد انتخاب کرده به معنای تسلط بن‌سلمان بر پادشاه است،بنابراین دستگیریهای اخیر یک مسئله خانوادگی است تا مبارزه با فساد.
تسویه حساب
محسن جلیلوند استاد حقوق بین الملل دانشگاه نیز تا اندازه زیادی با مجلسی هم عقیده است و این دستگیری‌ها را بیشتر ناشی از یک تسویه‌حساب سیاسی می‌داند. هرچند ارتباط آن با موج اصلاحات در عربستان را هم انکار نمی‌کند.
جلیلوند با بیان اینکه عربستان یک دوره اصلاحات مختلف را در حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را آغاز کرده به آفتاب یزد گفت:" طبیعی است که مبادلات و اصلاحات سیاسی در این زمینه تبدیل به تسویه حساب شخصی خواهد شد، بن‌سلمان تسویه حساب‌ها را از بن نائف آغاز کرد و طبیعتا با سایر تیم بن نائف نیز این تسویه حساب را انجام می‌دهد، از طرفی ساختار سیاسی عربستان باید منطبق بر تغییراتی شود که به نام اصلاحات اجتماعی در جریان است، نیروهایی در برابر این اصلاحات مقاومت می‌کنند که برخی از آنها حتی از زمان ملک فهد در ساختار باقی مانده‌اند،
از همین‌رو احساس می‌شود که باید چنین تسویه حساب یا پاکسازی افراد صورت بگیرد."
جلیلوند تاکید می‌کند:" اینکه انگ فساد به این دستگیرشدگان زده شود نیز ناشی از همین تسویه‌حساب‌هاست! مگر در عربستان چه کسی از آل‌سعود فساد ندارد که حالا تنها این افراد متهم به فساد شدند؟"
جلیلوند خاطرنشان کرد:" تشکیل کمیته ضدفساد، دستگیری‌ها و برکناریهای اخیر بهانه‌ای برای حذف نیروهای مخالف در عربستان است."
دست در جیب هم؟
مجلسی هم درباره دستگیری این چهره‌ها به عنوان مفسدین اقتصادی می‌گوید: " سرمایه عربستان نفت و تعلق اصلی آن به خاندان سعودی است این یعنی اینکه آل‌سعود صرفا دست در جیب یکدیگر دارند، بنابراین دستگیریهای اخیر نفعی برای مردم ندارد، تشکیل کمیته ضد فساد و برکناریهای پس از آن بیشتر یک بهانه سیاسی است."
نتیجه چه می‌شود؟
اما آیا اظهارات ناظران و کارشناسان را می‌توان به منزله آغاز فصلی جدید در عربستان توصیف کرد؟ جلیلوند می‌گوید:" دسته وابسته به ملک عبدالله و ملک فهد باید به سرعت حذف شوند تا بن‌سلمان کار خود را پیش ببرد. اما به نظر می‌رسد که به زودی مقاومت‌هایی در برابر او صورت می‌گیرد، اگر این تغییرات و دستگیری‌ها با آمریکا هماهنگ شده باشد، بن‌سلمان به توفیقاتی در کوتاه‌مدت دست می‌یابد اما در بلندمدت فشارهای بسیار زیادی به عربستان وارد خواهد شد."
جلیلوند ادامه داد: "البته اگر آمریکایی‌ها بخواهند این فشارها باعث اضمحلال عربستان نخواهد شد. به نظر می‌رسد که ایالات متحده نیز خواهان روی کار آمدن بن‌سلمان هستند به ویژه با توجه به امتیازات بالایی که او و عربستان به آنها می‌دهند."
مجلسی هم در پاسخ به این سوال اظهار می‌دارد: "بن‌سلمان از سوی مردم محافظه‌کار و وهابیون عربستان که اکنون جمعیت زیادی دارند احساس خطر می‌کند."
وی ادامه داد: "شاهزاده محمد بن‌سلمان بیشتر به خاطر گروه‌ها‌ی روشنفکری عربستان به اصلاحات در عربستان می‌اندیشد، اما او بیشتر از حد روی این روشنفکران حساب باز کرده است، چرا که روشنفکران عربستان فعال نیستند و وارد خیابان‌ها نمی‌شوند و اسلحه نیز به دست نمی‌گیرند. "
او تاکید می‌کند: "اصلاحات اقتصادی به این نحو که سلمان در پیش گرفته، بی‌معناست و بیشتر یک نبرد خانوادگی بر سر قدرت است."
اگر اصلاح اقتصادی نیست....
اما اگر اصلاحات اقتصادی در کار نیست آیا اصلاحات اجتماعی عربستان هم دروغ است؟ و همه آنچه که دراین یکی دوماهه از اصلاحات اجتماعی شنیدیم، یک نمایش بوده تا واقعیت؟ موضوعی که فریدون مجلسی درباره آن می‌گوید: "جامعه عربستان از 20درصد شهری و 80درصد روستایی، به 80درصد شهری، 20درصد روستایی تبدیل شده است. اما قبایل عربستان با همان شکل و شمایل 30سال پیش به شهرها آمده‌اند. اکنون رفتارهای قبیله‌ای و اعتقادات قومی و احساسات برتری نسبت به یکدیگر بیشتر از قبل است. این یعنی اینکه اتفاقا عربستان امروز از دید اجتماعی دچار پسرفت شده است."
حذف در هر شرایطی
آنچه از زبان کارشناسان می‌توان دریافت این است که به نظر می‌آید عربستان اگر بخواهد جریان اصلاحاتی خود را با جدیت هم پیش ببرد باید مخالفین خود را حذف کند، به عبارتی اگر چه در کشورهای توسعه یافته، اصلاحات از یک زیرساخت قوی، جامع و تغییر نگرش آغاز می‌شود اما در کشور فاقد دموکراسی مثل عربستان مدعیان اصلاحات اقتدارگرا هستند و از دیکتاتوری آمرانه بهره می‌برند؛ دیکتاتوری آمرانه‌ای که نتیجه آن حذف مخالفین به بهانه‌های مختلف است.
عربستان که یک ساختار قبیله‌ای دارد و از روی جو زمان اکنون رئیس قبیله اش پادشاه شده در شرایطی است که حتی برای اصلاحات هم باید در برابر نیروهای مخالف خود نیزه بکشد و با انواع و اقسام حربه‌ها آنها را حذف کند.
http://aftabeyazd.ir/?newsid=89154
ش.د9604109