(روزنامه اطلاعات – 1396/10/12 – شماره 26905 – صفحه 12)
يمن؛ شکست کودتاي سعودي و چشم‌انداز مبهم صلح
کشته شدن «علي عبدالله صالح» رئيس جمهوري مخلوع يمن هرچند کودتاي سعودي- اماراتي عليه انقلاب مردمي يمن را با شکست مواجه کرد، ولي سرانجام منازعه در اين کشور فقير عربي در‌هاله‌اي از ابهام قرار دارد و دورنماي روشني از دستيابي به ثبات در آن به چشم نمي خورد.به گزارش گروه تحليل، تفسير و پژوهش‌هاي خبري ايرنا، انتشار خبر کشته شدن علي عبدالله صالح، معادلات ذهني تحليلگران سياسي خاورميانه را به هم ريخت. شايد کمتر کسي فکر مي کرد تحولات داخلي يمن در عرض کمتر از يک هفته به گونه اي رقم بخورد که متبحرترين و آگاه ترين تحليلگران قادر به پيش بيني آن نباشند.
تحولات يمن با کشته شدن صالح و نافرجام ماندن کودتاي سعودي، وارد مرحله اي تازه خواهد شد. ائتلاف عربي که از اجراي توطئه خود ناکام مانده و پس از سال‌ها بمباران هوايي نتوانسته مقاصد خود را در اين کشور پياده کند، به اين زودي‌ها دست از سر اين کشور برنخواهد داشت. اين در حالي است که يمن، در نتيجه تجاوز سعودي‌ها با فاجعه انساني رو به رو است.
چرخش مواضع 180 درجه اي عبدالله صالح
رئيس جمهوري مخلوعي که انقلاب يمن در سال 2011 به بهانه مبارزه با دولت او آغاز شد، در کمتر از دو سال عليه «عبدربه منصورهادي» رئيس جمهوري مستعفي اين کشور و حاميان سعودي او، به همپيماني نيروهاي مردمي يمن و نيروهاي انصارالله درآمد. اما دخالت‌هاي خارجي، سرانجام او را به سوي خروج از ائتلاف با انصارالله و پيوستن به صف متجاوزان خارجي به سرکردگي عربستان سوق داد. همين چرخش موضع ناگهاني، تحولات حيرت انگيز هفته گذشته يمن را رقم زد. اقدام عبدالله صالح از سوي نيروهاي مردمي به عنوان توطئه‌اي خارجي و کودتايي نظامي تعبير شد و مردم را در برابر نيروهاي طرفدار صالح قرار داد. اتحاد طرفداران صالح و انصارالله به يکباره به تعارض بدل شد.
اختلافات تازه سربرآورده، صنعا را با صحنه‌اي وحشت باري از جنگ و خونريزي مواجه کرد؛ جنگي پنج روزه که به گزارش صليب سرخ حدود 125 کشته به جا گذاشت.عبدالله صالح از معادلات ميداني يمن خارج شد، ولي طرفداران او و حزب متبوعش يعني «کنگره مردمي يمن» همچنان در عرصه ميداني يمن حضور دارند. اگرچه بسياري از اعضاي حزب يادشده با چرخش مواضع روزهاي اخير صالح مخالفت جدي داشتند، اما مشخص نيست پس از کشته شدن رهبرشان و با توجه به تداوم دخالت‌هاي خارجي چه موضعي در برابر نيروهاي مردمي و انقلاب يمن اتخاذ کنند.
شکست ائتلاف سعودي در يمن
عربستان سعودي که سال‌ها است در کشورهاي مختلف عربي خاورميانه يکي پس از ديگري شکست و ناکامي را تجربه مي‌کند، از بحران‌هاي چندساله يمن هم ناکام بيرون آمده است. اين در حالي است که رهبران تازه عربستان زير تاثير«محمد بن سلمان» وليعهد 32ساله، بسيار جسورانه تر و بي پرواتر اهداف سياست خارجي رياض در منطقه را پيگيري مي کنند. جالب اين است که هرچه رهبران رياض بر اجراي سياست‌هاي مداخله جويانه خود در منطقه اصرار مي کنند، موفقيت کمتري حاصل مي کنند. ناکامي سال‌هاي اخير عربستان در سوريه، لبنان، عراق، قطر و يمن براي اين کشور به شدت گران تمام شده است، تا جايي که از هر ابزارو به هر قيمتي براي تحقق اهداف خود تلاش مي کند. کودتاي اخير يمن را مي توان در همين چارچوب تفسير کرد.
ائتلاف کشورهاي عربي به سرکردگي عربستان سعودي از حدود سه سال پيش، با راه اندازي عمليات «توفان قاطعيت» با تمام قوا از دولت مستعفي منصورهادي حمايت کردند و در برابر خواست مردم يمن ايستادند و با بمباران‌هاي هوايي پياپي، مصائب بسياري را بر يمن تحميل کردند تا جايي که صندوق حمايت از کودکان سازمان ملل موسوم به «يونيسف» در گزارش اخير خود در مورد فاجعه انساني در اين کشور فقر عربي هشدار داد. ميليون‌ها کودک در معرض فقر و گرسنگي و مرگ قرار دارند و سعودي‌ها همچنان بر آتش جنگ در اين کشور مي دمند.سال‌ها تجاوز نظامي به يمن نه تنها حاصلي براي سعودي‌ها در بر نداشته، بلکه بر ميزان آسيب پذيري اين کشور در برابر نيروهاي انصارالله افزوده است. حمله موشکي نيروهاي انصارالله به فرودگاه رياض در هفته‌هاي گذشته و همچنين حمله موشکي به تاسيسات اتمي امارات (که البته مورد تاييد رسمي دولت يمن قرار گرفت ولي از سوي ابوظبي تاييد نشد)، نشان داد که تحولات يمن به سمت و سويي که سعودي‌ها مي‌خواهد حرکت نخواهد کرد.
تحولات ميداني يمن، عربستان را به تغيير تاکتيک بازي در اين کشور واداشت. اختلاف افکني ميان نيروهاي متحد داخلي و جدا کردن راه نيروهاي عبدالله صالح از انصارلله در دستور کار رياض قرار گرفت؛ کودتايي از درون که با هدف شکست انقلاب يمن و پيروزي عربستان در صنعا پي ريزي شده بود. اين کودتا اما به مانند ديگر تاکتيک‌هاي عربستان در يمن، در نطفه خفه شد و چيزي که به جا مانده، چيزي نيست جز حجم مصيبت‌هاي انبوه تر براي مردم يمن و اين درس آشکار و چندباره به عربستان که حرکت در مسير خلاف خواست مردم، به نتيجه مطلوب رياض نخواهد رسيد.عربستان سال‌ها است در جهت تامين منافع خود و براي تبديل شدن به قدرت منطقه، بر خلاف خواست مردم، در امور داخلي کشورها دخالت مي‌کند و با پشتيباني قدرت‌هاي غربي، از هر ابزاري براي پيشبرد اهداف خود بهره مي برد ولي هرچه تلاش مي‌کند، از خواسته خود دورتر مي شود. با اين حال به نظر مي‌رسد هنوز رهبران رياض از تحولات منطقه چنان که بايد درس نگرفته‌اند و همچنان صلح و ثبات در منطقه را به مسلخ مداخله‌جويي‌هاي خود ببرند.
سمت و سوي مبهم تحولات يمن
بحران و جنگ يمن با شکست توطئه اخير عربستان از اين پس وارد فاز تازه اي خواهد شد. از ديد برخي تحليلگران کشته شدن عبدالله صالح به مثابه نقطه عطفي مهم، تحولات ميداني يمن را تغيير خواهد داد. در بيانيه ائتلاف سعودي که به دنبال تاييد خبر کشته شدن صالح منتشر شد، نشانه‌هايي از تشديد بحران وجود دارد. در اين بيانيه از مردم صنعا خواسته شده تا شعاع 500متري از مراکز و مقرهاي جنبش انصارالله فاصله بگيرند. همچنين گزارش‌هايي از منابع يمني در خصوص پرواز جنگنده‌هاي سعودي در آسمان صنعا و ارسال سلاح و تجهيزات براي نيروهاي طرفدار صالح از سوي عربستان منتشر شده است. برخي گزارش‌ها نيز از انتقال بخشي از نيروهاي نظامي ائتلاف عربي از مأرب به صنعا براي کمک به نيروهاي طرفدار صالح حکايت دارد.
از سوي ديگر به گزارش تارنماي سعودي «العربيه»، منصورهادي دستوري جديد براي حمله به صنعا تحت عنوان «صنعاالعروبه» را صادر کرده است. اين در حالي است که «شرف لقمان» سخنگوي ارتش يمن وابسته به انصارالله در مصاحبه با «الميادين» از مرحله جديد تشديد مواضع عليه امارات خبر داد و گفت: امارات ديگر کاملا ناامن است و نيروهاي مسلح يمن موشک‌هاي کروز زيادي دارند و حوادث غافلگيرکننده بيشتري عليه ابوظبي در راه است.کشته شدن صالح، اگرچه به شدت موضع ائتلاف عربي در يمن را تضعيف کرد، اما اين به معناي حرکت به سوي ثبات و کاهش تنش‌ها در اين کشور نخواهد بود. همچنان چشم‌انداز صلح در يمن در هاله‌اي از ابهام قرار دارد و تا زماني که اقدام‌هاي بين المللي براي برگزاري گفت‌وگوهاي يمني- يمني صورت نگيرد، شاهد تداوم تنش‌ها در فقيرترين کشور عربي خواهيم بود.
نقش امارات در کشته شدن علي عبدالله صالح
منابع ديپلماتيک فرانسوي درباره نقش امارات در کشته شدن علي عبدالله صالح فاش کردند که وي قبل از راه اندازي جنگ صنعاء، وعده‌هايي را از امارات دريافت کرده بود که از جمله آن تصدي مجدد سمت رياست جمهوري يمن پس از شکست انصارالله بود.به گزارش فارس، منابع ديپلماتيک فرانسه اعلام کردند امارات مسئول کامل حوادث مربوط به علي عبدالله صالح و حاميان وي در صنعاء است.پايگاه خبري العهد به نقل از منابع ديپلماتيک گزارش داد که امارات فشارهاي زيادي را عليه علي عبدالله صالح براي به راه انداختن جنگ در صنعاء اعمال کرد که در نهايت منجر به کشتن شدن وي و نابودي حاميانش در پايتخت يمن شده است.
منابع ديپلماتيک فرانسه در گفتوگوي ويژه با العهد تاکيد کردند محمد بن زايد وليعهد امارات هنگام بحران بازداشت سعد الحريري در عربستان، به سفير فرانسه در ابوظبي ابلاغ کرده بود که بايد فشارها عليه محمد بن سلمان وليعهد سعودي براي بازگرداندن سعد الحريري به بيروت کاهش يابد، زيرا اوضاع يمن طي ماه آينده به طور کلي در يمن تغيير خواهد؛ به طوري که نفوذ ايران و همپيمانان آن در اين کشور کاهش پيدا مي‌کند.
منابع ديپلماتيک فاش کردند که فشارها عليه خانواده احمد صالح فرزند علي عبدالله صالح که فرماندهي گارد رياست جمهوري يمن در دوره رياست جمهوري پدرش را بر عهده داشت و اکنون در امارات به سر ميبرد، افزايش يافت و به همين دليل، مسئولان ابوظبي قبل از آغاز درگيري‌هاي صنعاء، خانواده احمد صالح را به مکان نامعلومي منتقل کردند.منابع فرانسوي تاکيد کردند: امارات وعده و وعيدهايي را به علي عبدالله صالح درباره پشتيباني هوايي در جنگ صنعاء داده بود. صالح در ابتدا با وارد شدن در جنگ پايتخت يمن مخالفت کرده بود، اما پس از وعده و وعيدهاي امارات و کمک‌هاي نظامي و مالي و همچنين وعده دوباره منصوب شدن وي به عنوان رئيس جمهوري به شرط درگيري با انصارالله، از مواضع خود بازگشت.
منابع ديپلماتيک عنوان کردند که وليعهد ابوظبي شخصاً از محمد بن سلمان درخواست کرده بود که عبدربه منصورهادي از عرصه سياسي و رسانه اي دور شود، تا علي عبدالله صالح، نسبت به شرايط راضي شود و از همين روي مسئولان سعودي مانع تحرکات عبدربه منصورهادي رئيس جمهوري سابق يمن براي چند روز، شدند و به همين دليل تا قبل از کشته شدن علي عبدالله صالح از انظار رسانه مخفي مانده بود تا اينکه انصارالله در جنگ صنعاء پيروز شده است.منابع فرانسوي اعلام کردند:پس از پايان جنگ و محاصره منزل علي عبدالله صالح، مذاکرات بر سر تسليم شدن علي عبدالله صالح آغاز شد، اما تاکنون مشخص نشده است که صالح چگونه از صنعاء خارج شده است. شايد صالح به تنهايي فرار کرده است، اما کشته شدن وي در منطقه سنحان نشان مي دهد که بين او و انصارالله درباره خروج از صنعاء توافقي صورت نگرفته بود.
اين در حالي است که،در پوشش خبري کشته شدن رئيس جمهوري پيشين يمن، در رسانه‌هاي غربي، آمده است که عربستان از طريق ائتلاف با «علي عبدالله صالح» در پي تسلط بر صنعاء بود اما مرد قدرتمند صنعاء که روي سر مارها مي‌رقصيد، سرانجام گزيده شد.علي عبدالله صالح، رئيس جمهوري سابق يمن اخيراً با خروج از ائتلاف حزبي خود با ارتش ملي و جنبش انصارالله يمن، به سوي ائتلاف عربي متجاوز به يمن گرايش يافت که در نتيجه آن نيروهاي صالح با نيروهاي امنيتي و جنبش انصارالله در صنعا پايتخت يمن درگير شدند و اوضاع اين شهر را به آشوب کشيدند، در نهايت اين اقدام او موجب شد تا سرانجامي تلخي براي اين رئيس جمهوري سابق يمن رقم بخورى و جان خود را از دست بدهد.
بلافاصله خبر کشته شدن علي عبدالله صالح در صدر اخبار جهان قرار گرفت و تفسيرهاي مختلفي از آن ارائه شد که به برخي از آن در اينجا اشاره مي‌شود.پايگاه شبکه خبري «سي.ان.ان» آمريکا با درج خبر مرگ صالح در صفحه اصلي خود با عنوان قتل علي عبدالله صالح رئيس جمهور سابق يمن در حال فرار از صنعا نوشت: صالح به دست حوثي‌ها در حال فرار از درگيري‌هاي صنعا کشته شد. «هيلاري کلارک»، نگارنده اين خبر آورده است: دو روز پيش، صالح از خاتمه يافتن ائتلاف سه ساله‌اش با حوثي‌ها خبر داد و گفت که فصل روابطش با ائتلاف عربي به فرماندهي عربستان را تغيير مي‌دهد؛ ائتلافي که با حمله نظامي به يمن در سال 2015 اين کشور را در محاصره‌اي طاقت فرسا قرار داده است.
الجزيره انگليسي نيز عنوان مرگ صالح را براي خبر کشته شدن رئيس جمهور سابق يمن را برگزيد و نوشت: علي عبدالله صالح رئيس جمهوري مخلوع يمن به دست حوثي‌ها در نزديکي صنعا کشته شد اتفاقي که انتظار مي‌رود بازتاب‌هاي بزرگي بر جنگ در فقير ترين کشور دنياي جهان داشته باشد.الجزيره به نقل از منابع حوثي آورده است صالح به دست شورشيان بر اثر تيراندازي به سمت خودروي وي در يک پست بازرسي در خارج صنعا کشته شد و ياسر العوضي معاون دبير کل حزب کنگره مردمي عمومي نيز در اين درگيري‌ها کشته شد. منابع نزديک به صالح به الجزيره گفتند : حسين الحميدي، رئيس سابق دستگاه امنيتي يمن نيز در بين کشته‌هاست اما جزئيات بيش تري را ذکر نکرد.الجزيره آورده است: صالح دو روز پس از قطع رابطه علني آن با گروه الحوثي در جريان درگيري‌هاي شديد بين اين گروه‌هاي درگير که با کشته شدن ده‌ها نفر همراه بود کشته شد.
در همين حال عنوان خبر مرگ صالح در روزنامه نيويورک تايمز اين گونه آمده است که رئيس جمهور سابق يمن پس از هرج و مرجي که خودش باني آن بود کشته شد.اما روزنامه انگليسي «گاردين» نيز نوشت:رقصنده بر سر مارها بالاخره گزيده شد.گاردين آورده است: جنگ در يمن پس از مرگ علي عبدالله صالح وارد مرحله جديدي مي شود و مقاماتي نظامي گفتند صالح در حالي که با فرماندهان ارشد خود در صنعا عازم زادگاهش در منطقه سنحان بود کشته شد.
ش.د9604568