(روزنامه آسمان آبي – 1396/11/18 – شماره 568 – صفحه 9)
* امروز ما چهاردهه از انقلاب ۵۷ فاصله گرفته‌ایم، حالا وقتی از این نقطه به آن مقطع می‌نگریم، از نظر شما امکان اصلاح به جای انقلاب وجود داشت؟
** امکان اصلاح از نظر من وجود نداشت. حتی خود رژیم پهلوی باتوجه به شرایطی که پیش آمد در اواخر عمر دست به اصلاح زد. دولت شریف امامی دولتی رفرمیست بود و بارقه‌ای از مذهبی بودن داشت و اقداماتی نیز مثل عوض کردن تاریخ و دستگیری هویدا، انجام داد و وعده‌هایی نیز به مردم داد، اما این کارها دیگر تأثیری نداشت و شرایط دیگر شرایط اصلاح پذیری نبود. در نهایت، همین دولت شریف امامی که داعیه صلح و آشتی داشت و با نام دولت آشتی ملی به میان آمده بود، اتفاق ۱۷ شهریور در میدان شهدا را رقم زد. بنابراین شرایط دیگر به‌گونه‌ای نبود که بتوان جلوی انقلاب را گرفت و سیر تاریخی حوادث و اتفاقات و همین‌طور اقدامات حکومت پهلوی در وابستگی و اختناق سیاسی و نادیده گرفتن نظرات و خواسته‌های مردم، کار را به جایی رساند که امکان و ظرفیت اصلاح را از میان برد و انقلاب به وقوع پیوست.
* در دهه چهارم انقلاب، انقلاب اسلامی را در چه نقطه‌ای می‌بینید؟
** من معتقدم انقلاب اسلامی ایران به درجه‌ای از بلوغ و رشد سیاسی خود رسیده است. «استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی» از شعارهای اصلی مردم بود. شاید برخی این‌گونه تصور کنند که مردم صرفا به خاطر عوامل معیشتی و فشارهای اقتصادی انقلاب کردند ولی این تنها عامل نبود. جوهره اصلی انقلاب اجرای احکام و مبانی و آموزه‌های شریعت بود که البته در همین آموزه‌ها هم عدالت و قسط وآزادی و نبود فاصله طبقاتی وجود دارد. لذا شعارهای اصلی انقلاب همان استقلال و آزادی و جمهوری اسلامی بود. طی چهار دهه گذشته، باوجود اختلافات زیاد داخلی و فراز و نشیب‌هایی که بوده و تنوع حکومت‌های سیاسی با گرایش‌های مختلف، باز هم خط و مشی‌ها و تصمیم‌گیری‌های اصلی و تعیین‌کننده را حاکمیت به صورت قاطع تعیین کرده است و ما هیچ وقت از خارج دستور نگرفتیم. این، عزت و استقلال ما را نشان می‌دهد و همین امر از اصلی‌ترین دستاوردهای نظام است و تحقق یکی از محوری‌ترین شعارهای انقلاب، یعنی همان استقلال است.
در ارتباط با بحث آزادی نیز برای کسانی مثل ما که دوره قبل از انقلاب را درک کرده‌اند و شرایط خفقان‌آور رژیم پهلوی را از نزدیک لمس کرده‌اند، آن آزادی که در جمهوری اسلامی وجود دارد در مقایسه با آن دوره واقعا دستاورد محسوب می‌شود. در بحث جمهوریت و اسلامیت که دو بال نظام است اولی شکل نظام و دومی محتوای آن. ما برای نخستین بار در تاریخ بشریت مدلی از حکومت را تجربه کردیم که پیش‌تر وجود نداشت. ما هم مبدع و هم اداره‌کننده این ساختار حکومت نوین بودیم و قبل از این، مدل و الگویی وجود نداشت.
بنابراین طبیعی است که سیر آزمون‌وخطا را طی این دوره داشته باشیم و اشتباه‌ها و خطاهایی که در جمهوری اسلامی شکل گرفته، قابل بررسی است. ولی من معتقد نیستم که تمام مسیر ما بی‌خطا بوده است؛ ولی باید این اشتباه‌ها را در شرایط و بستر زمانی و مکانی خود مورد بررسی قرار داد، اما وقتی سیر اصلی حرکت را از نقطه آغاز تاکنون نگاه می‌کنیم، اعتقاد دارم جمهوری اسلامی ایران موفق بوده و دستاوردهای خوبی هم داشته و توانسته به‌طور نسبی به شعارهای خود دست یابد؛ اما به نقطه آرمانی و ایده‌آل خود دست نیافته است، چنانچه حضرت علی(ع) هم در زمان حکومت خود به آن آرمان‌ها دست نیافت.
* یعنی از نظر شما انقلاب صدای سومی بود که در آن دوره بروز کرد، امروز از نظر شما این صدای سوم امکان تحقق در بستر حکومت انقلابی را پیدا کرده است؟
** قطعا. همین که باوجود این همه محدودیت، هنوز جمهوری اسلامی در نقشه جغرافیای جهان بقا دارد و نه فقط وجود داریم بلکه در محیطی که در آن آتش جنگ و درگیری و دخالت همسایگان بارز است، جمهوری اسلامی به‌عنوان یک کشور امن و مستقل و مقتدر پا برجاست این بسیار حائز اهمیت است. مقاومت هشت ساله در جنگ ما را به دنیا شناساند. ما تنها با یک کشور نمی‌جنگیدیم؛ دلارهای آمریکایی هزینه می‌شد و بمب‌های شیمیایی از اروپا علیه ما به کار گرفته می‌شد و امپریالیسم خبری هم حمایت می‌کرد. یک کشور مستقل نوپا یک‌باره با طولانی‌ترین جنگ تاریخ معاصر روبه‌رو شد و مقاومت کرد. این مدل جدید از حکومت که سابقه نداشت نشان داد که با جمع عقلانیت بشر به اضافه ایدئولوژی اسلامی می‌توان کشور را اداره کرد و باقی ماند. ما در بحرانی‌ترین شرایط تاکنون 40 دوره انتخابات برگزار کرده‌ایم. این‌ها همه نشان‌دهنده استقلال، قدرت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران است.
* امروز شما جدی‌ترین خطری را که آرمان‌های انقلابیون ۵۷ را تهدید می‌کند در چه می‌بینید؟
** به نظر من جدی‌ترین خطری که امروزه جمهوری اسلامی ایران را تهدید می‌کند خطر بیرونی نیست؛ تجربه ۴۰ ساله نشان داده که ما در برابر سنگین‌ترین هجمه‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و رسانه‌ای توانسته‌ایم مقاومت کنیم. اما آن‌چه امروز ما را در معرض خطر قرار داده نومیدی از درون است و متأسفانه از این منظر خطر جدی است. بحث ناکارآمدی نظام اگر در جامعه توسعه یابد و به یک باور تبدیل شود بسیار آسیب‌زاست. پس خطر یاس و نومیدی در درون است که ما را تهدید می‌کند.
* بعد از گذشت قریب چهار دهه ازعمر جمهوری اسلامی، یکی از اصلی‌ترین سوالاتی که ذهن آحاد مردم به‌ویژه جوانان را به خود مشغول کرد، این است که ادامه مسیر انقلاب اسلامی به سمت چه آینده‌ای پیش می‌رود؟
** فکر می‌کنم اگر ما در دوره و مقطعی که عرض کردم به یک بلوغ و رشد عقلانی و عملی در تجربه اداره مملکت رسیده‌ایم، باید تحلیل آسیب‌شناسانه‌ای از اشتباه‌ها و خطاهای خود داشته باشیم، در این‌صورت بی‌شک آینده‌ای روشن خواهیم داشت.
* شما به‌عنوان یک کنشگر سیاسی که در اثنای انقلاب ۵۷ حضور فعال داشتید و ناظر اتفاقات اخیر بودید، فکر می‌کنید فضای جامعه انقلابی آن دوره و رخداد انقلاب، چه درس‌هایی برای جامعه امروز ایران دارد؟
** اتفاقات اخیری که شما اشاره کردید و در دی ماه رخ داد چند وجهی بود. تحلیل‌های زیادی نیز در حاشیه آن صورت گرفت. به نظر من شنیدن صحیح پیام اصلی مردم که به نوعی پیام اکثریت جامعه هم است، به ما در صیانت از دستاوردهای انقلاب کمک خواهد کرد. اما درسی که انقلاب داشت این است که ما صدای مردم را بشنویم. مسئولان و مدیران و رهبران افکار، باید درک درستی از بطن جامعه و آن‌چه به قول خانم بنی‌اعتماد «زیر پوست شهر» می‌گذرد، داشته باشند.
تصویری که امروز صداوسیما ارائه می‌کند، تصویر کل جامعه نیست و فرهنگ و وضعیت زنان و اندیشه سیاسی و دینی جامعه را نمایندگی نمی‌کند. باید در مردم و با مردم بود و دید اکثریت مردم چه خواسته‌ای دارند. درک صحیح و شناخت واقعی و استماع و نه صرفا سماع، مهم است. با گوش جان شنیدن پیام و مطالبه مردم باعث می‌شود ما درس بزرگی از انقلاب ۵۷ بگیریم و بتوانیم حافظ و نگهبان تمامیت ارضی، استقلال کشور و کیان جمهوری اسلامی باشیم.
https://asemandaily.ir/post/13444
ش.د9604996