تغییرات اقلیمی و در اصطلاح عامیانه چرخش فصل‌ها پیش‌بینی‌های هواشناسی درباره بارش‌های پاییزی و زمستانی را با مشکل مواجه کرد؛ پیش‌بینی‌هایی که در شهریور امسال از زمستانی پر برف و پاییزی پر بارش بدون مشکل تأمین آب در کشور خبر می‌داد؛ اما چرخش اقلیم همه پیش‌بینی‌ها را نقش بر آب کرد و حالا خبرهای ناگواری از تغییر اقلیم به منزله عاملی خارجی و اصلی در تغییر الگوی سامانه‌های بارشی در کشور به گوش می‌رسد.
خشکسالی سابقه‌دار
«فیروز قاسم‌زاده» سخنگوی صنعت آب در کشورمان پیش از این با اشاره به همین کم بارشی‌های بی‌سابقه و خشکی‌های پی‌درپی و ورود برخی سامانه‌های بارشی گفته بود: «این سامانه‌های پیش‌رو در مقایسه با سامانه‌های بارشی مورد انتظار در فصل زمستان، قوی نیستند و احتمالاً به جز چند استان نظیر آذربایجان غربی و مازندران که بارش خوبی دریافت خواهند کرد، سهم بارشی جدی برای سایر استان‌های کشور مطرح نیست.» وی دلیل تداوم کم‌بارشی‌ها را در تغییرات اقلیمی دانست که موجب ناهنجاری جدی در سامانه‌های بارشی شده است و نتیجه آن در سال جاری برای ایران خشکسالی بوده است و ایران برای چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه می‌کند.
تابستان چه کنیم؟
به گفته کارشناسان و متخصصان هواشناسی و زیست بومی، ایران به‌طور متوسط در هر دهه حدود ۰/۵ درجه سانتیگراد گرم‌تر می‌شود و این گرمایش روی میزان بارندگی‌ها و طبیعتاً روی منابع آبی تجدیدپذیر در اختیار تأثیرات منفی می‌گذارد. شرایطی به تأکید مسئولان و دست‌اندرکاران حوزه آبی کشور اجرای دقیق برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی و مدیریت مصرف آب را ضروری کرده است؛ زیرا شرایط به گونه‌ای است که نمی‌تواند روی سدهای خالی و سفره‌های آب زیر زمینی خالی‌تر برای تابستان قطعاً گرم و خشک امسال حساب کرد.
کاهش 43 درصدی بارش
اگر بخواهیم کمی علمی‌تر با قضیه برخورد کنیم و اصطلاحات عامیانه چرخش فصل‌ها را کنار گذاشته و دقیق‌تر شرایط جوی و پیش‌بینی‌ها برای بارش و تأمین آب کشور را بررسی کنیم، نخست باید به سراغ دلایل خشکی و کم بارشی‌های پی در پی برویم. چنانکه میزان بارش ثبت شده نشان می‌دهد، ما با کاهش جدی بارندگی مواجه هستیم؛ زیرا بارندگی امسال ۴۳ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بوده است.
به روایت آمارها، میانگین بارش‌های کشور طی پاییز ۳۴ میلی‌متر ثبت شده است. این در حالی است که به‌صورت نرمال باید از ابتدای سال آبی تاکنون ۶۰ میلی‌متر بارندگی دریافت می‌کردیم و این میزان بارش ثبت شده، یعنی ما با کاهش جدی بارندگی مواجه هستیم.
به گفته آمارهای سازمان هواشناسی، در سال آبی جاری ۲۶ میلی‌متر معادل با ۴۳ درصد کمتر از میانگین بلندمدت بارندگی دریافت کردیم.
کمتر از سال گذشته
واقعیت این است که میزان بارندگی‌ها بسیار کمتر از سال گذشته بوده است و مطابق با آنچه کارشناسان می‌گویند، از سال آبی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۲ سه سال خشکسالی را پشت سر گذاشته‌ایم و حالا در چهارمین سال خشکسالی‌های پی‌درپی هستیم که تجربه ناخوشایندی از جیره‌بندی و نبود آب در کشور را تداعی می‌کند.
امری که در نتیجه خشکسالی‌های پی‌درپی چهره شاداب زمین را به دشتی خشک و بدون آب مبدل کرده است. چهارمین سال پیاپی است که کشورمان در خشکسالی متوسط تا بسیار شدید و استثنایی در برخی مناطق خشک کشور به سر می‌برد. نکته بسیار مهم این است که با طولانی‌تر شدن خشکسالی، تأثیرات منفی آن نیز بیشتر و شدیدتر می‌شود. تا جایی که آب به امری چالش‌برانگیز چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین‌المللی مبدل شده است.
ایران پاییز امسال میانگین دمایی بالاتری را در مقایسه با سال گذشته تجربه کرده است؛ به‌گونه‌ای که طی هفته‌های گذشته غالب نقاط کشور دمایی بیش از نرمال را تجربه کردند و دیگر حتی رنگ و بوی زمستان هم برای کشورمان تغییر کرده است و حتی از سرماهای استخوان سوز زمستانی در کشور هم خبری نیست؛ زمستان‌هایی هر چند سرد و خشک، اما سرما و سوز زمستانی آن یادآور روزهای پر برف گذشته و یخبندان‌های سال‌های نه چندان دور بود؛ اما حالا زمستان هم تابستانی دیگر است و تنها نام زمستان و سرما و برف و یخبندان را یدک می‌کشد.
گرمای سرماکُش
اما گرمای زمین همان سرما را هم نابود کرده است؛ چنانکه میانگین دمای هوا از ابتدای پاییز حدود ۱۶/۷ درجه سانتیگراد ثبت شده است؛ در حالی که در بلندمدت دمای این بازه زمانی ۱۴/۶ درجه سانتیگراد بوده است. بنابراین دمای هوا در پاییز سال جاری در مقایسه با بلندمدت ۲/۱ درجه سانتیگراد افزایش داشته و این عدد بسیار بزرگی است.
حالا برای زمستان هم چنین شرایطی وجود خواهد داشت و به‌طور کلی میانگین دمای کشور در زمستان بیش از حد نرمال پیش‌بینی می‌شود. دمای میانگین فصل زمستان به‌طور نسبی ۱ تا ۱/۵ درجه سانتیگراد و در عرض‌های شمالی تا ۲ درجه سانتیگراد بیش از نرمال است.
آیا امیدی هست؟
با این حال امید است اگر وضعیت بارش‌های زمستانه تغییر کند، شاید اندکی از این خشکی طاقت‌فرسا کاسته شود؛ اما کارشناسان می‌گویند حتی اگر بارش‌های زمستانی در حد نرمال نیز باشد، به دلیل کمبود جدی آب طی سال‌های گذشته و پاییز سال جاری، کمبودهای گذشته جبران نمی‌شود.
اگر آمار دمایی ۵۰ سال گذشته با چند هفته اخیر را مقایسه کنیم، شاهد ناهنجاری مثبت دمایی بی‌سابقه طی چند هفته اخیر خواهیم بود و این به معنای آن است که فعلاً امیدی برای کاهش دما وجود ندارد.