جمله «نبض حیات کشور در آموزش‌وپرورش می‌زند» واقعیتی است انکارناپذیر که در دل آن دو نکته اساسی نهفته است. اول اینکه آینده جامعه از لحاظ ادامه حیات در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دینی در گرو آموزش و پرورش فعال و پویاست. نکته دوم نیز که تأکیدی بر موضوع اول است، اینکه هرچه در این نهاد هزینه شود، به همان اندازه در کشور سرمایه‌گذاری صورت گرفته است؛ از این رو با مروری بر بیانات رهبری در دیدار با فرهنگیان کشور، مباحث راهبردی در حوزه تعلیم و تربیت برای تحقق تمدن بزرگ و نوین اسلامی مطرح می‌شود. در بیانیه گام دوم تمدن‌سازی بر سه مؤلفه کلیدی «تربیت و مسئولیت‌پذیری جوانان کشور (٤۰ بار جوانان مورد خطاب قرار گرفته‌اند)»، «جایگاه علم و پژوهش» و «خودسازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی» استوار است و روح حاکم بر این سه نکته کلیدی توجه ویژه به نظام تعلیم و تربیت و به طور مشخص آموزش و پرورش بوده و تضمین تحقق هفت توصیه انتهایی بیانیه نیز مشروط به تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش کشور است. بنابراین، تحقق خواسته‌های نظام اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب، در گرو آموزش و پرورش دغدغه‌مند و انقلابی است. در همین راستا، رهبر معظم انقلاب در سال گذشته همواره دغدغه‌ها، مطالبات، انتظارات و گله‌مندی‌هایی را در پیشبرد اهداف نظام در حوزه آموزش و پرورش مطرح کردند و مسئولان آموزش و پرورش را به علت‌یابی محقق نشدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تلاش برای رفع و دفع فوری موانع تحقق آن فراخواندند.
نهاد آموزش و پرورش بر اساس سند تحول بنیادین، موظف به تربیت انسان‌های تراز انقلاب اسلامی مبتنی بر ساحات شش‌گانه «تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی»، «تربیت اقتصادی و حرفه‌ای»، «تربیت علمی و فناوری»، «تربیت اجتماعی و سیاسی»، «تربیت زیستی و بدنی» و «تربیت زیبایی شناختی و هنری» شده است؛ از همین رو رهبر معظم انقلاب سوم مرداد ماه 1386 نگرانی و گله‌مندی خود از وضع موجود آموزش و پرورش را ابراز کرده و فرمودند: «آموزش و پرورش کنونی کشور ما، ساخته و پرداخته فکر ما و برنامه‌های ما و فلسفه ما نیست، بنای کار بر آن فلسفه‌ای نبود که ما امروز دنبال آن فلسفه هستیم.»
جمهوری اسلامی مانند بسیاری از کشور‌ها فرصتی ناب و بی‌نظیر در اختیار آموزش و پرورش قرار داده است تا «ارزش‌های والای انقلاب اسلامی را طی ۱۲ سال و در ۱۲ مرحله طولی در تفکر، رفتار و کردار دانش‌آموزان نهادینه کند»، «غیرت و هویت دینی و ملی را در نهاد دانش‌آموزان به اوج برساند»، «عشق به فضایل اخلاقی و تنفر از رذایل و زشتی‌ها را در رفتار، اعمال و اخلاق دانش‌آموزان نهادینه کند»، «ده‌ها مهارت فردی و اجتماعیِ حیاتی و مورد نیاز برای قانون‌مداری، نظم و انضباط، و رفتار اخلاق مدار را به آنان بیاموزد»، «خدمت خالصانه و عشق‌ورزی به مردم را به دانش‌آموزان بیاموزد»، «دانش‌آموزان را بصیر، دشمن‌شناس، دشمن‌ستیز و شجاع باربیاورد» و... . نظام آموزش و پرورش باید به گونه‌ای دانش‌آموزان را تربیت کند که هویت دینی و ملی داشته و در کشاکش مشکلات، ناملایمات و توطئه شیاطین و دشمنان، قطب‌نمای درونی آنان را به سمت شمال ارزش‌ها بکشاند.
در اغلب دیدار‌های جامعه بزرگ فرهنگیان کشور با رهبر حکیم انقلاب، معظم‌له بر نقش معلمان به منزله سرمایه‌های نظام (نه هزینه) و تولید‌کنندگان علم و دانش و عالمان و نخبگان (نه مصرف‌کنندگان) تأکید کرده‌اند و همواره به جایگاه والای معلمی نگاهی راهبردی (و نه تاکتیکی و زودگذر) همراه با آثار فراگیر (و نه منحصر به درون مدرسه) داشته‌اند. رهبر معظم انقلاب نیروی انسانی را بزرگ‌ترین سرمایه کشور دانسته و تعلیم و تربیت را رکن اصلی تمدن‌سازی معرفی کرده و می‌فرمایند: «منابع انسانی، زیرساخت هر تمدنی به شمار می‌رود و برپاکنندگان تمدن نوین اسلامی نسلی هستند که اکنون در اختیار معلمان قرار دارند.» تربیت نیروی انسانی مؤمن، کارآمد، با نشاط، مقاوم، دانشمند، معتمد به نفس، انقلابی، آرمان‌خواه و واقع‌گرا، دارای باور قلبی به ارزش‌ها و آرمان‌ها، خودساخته، باانگیزه، خلاق، بصیر و هوشیار، شجاع، با ایمان و در صدر همه آنها دارای هویت ملی و ایرانی اسلامی، مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظیفه صنعت آموزش و پرورش است که مقدمه لازم برای ایجاد تمدن بزرگ و نوین اسلامی به شمار می‌آید. هویت‌سازی فرهنگی در «طراحی تمدن بزرگ نوین اسلامی»، «کشف و تربیت الگو‌های تراز انقلاب اسلامی»، «نشر و نهادینه‌سازی فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی»، «نشر و ترویج سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی» و... از وظایف بنیادین نظام آموزش و پرورش است که بر زمین مانده است.