سال‌هاست که همه ما تبلیغهایی را می‌بینیم که ادعا می‌کنند اولین تلفن‌همراه ساخت داخل هستند. این روند همچنان ادامه دارد و گاهی مشاهده می‌کنیم که یک شرکت جدید، پسوندی به تلفن همراه تولیدی خود می‌دهد و آن را روانه بازار می‌کند. اولین تلفن همراه ایرانی، اولین تلفن همراه هوشمند ایرانی، اولین تلفن همراه نسل پنجم ایرانی، اولین تلفن همراه پرچمدار ایرانی و... که گویا استفاده از لفظ ایرانی بودن و اولین بودن، تمام شدنی نیست.
اگر در بازار مصرف‌کنندگان از رضایت آنها و مبلغ پرداختی‌شان درباره تلفن همراه ایرانی پرسیده شود، با جواب‌های متفاوتی روبه‌رو می‌شویم و علت آن انتظارات متفاوت هر کاربر از تلفن همراه است. عده‌ای آن را با جدیدترین محصول تولیدکنندگان بزرگ مقایسه می‌کنند و عده‌ای دیگر نیازهای خودشان را در نظر می‌گیرند، اما نکته‌ای که باید توجه کرد این است که بالاخره با همه تلاش‌ها برای ساخت تلفن همراه ایرانی، چه زمانی محصولی که قابل رقابت با تولیدات شرکت‌های بزرگ است، به بازار می‌آید؟ سؤال بعدی این است که آیا زمانی می‌توانیم بگوییم یک محصول بومی تولید کرده‌ایم که صد درصد آن را در کشورمان ساخته باشیم؟
برای پاسخ به پرسش اول باید گفت، تا الان دیگر باید توانسته باشیم محصولی مطابق با تولیدات میان‌رده یا حتی پرچمدار شرکت‌های بزرگ دنیا تولید کرده باشیم، اگر سابقه شروع به کار اولین تلاش‌ها برای ساخت تلفن‌همراه در کشورمان را جست‌وجو کنیم، خواهیم دید که حدود 10 سال است که در حال تلاش برای ساخت و بومی‌سازی تلفن همراه هستیم، اما زمان طی شده و میزان موفقیت‌های ما با هم تطابق ندارد؛ اما در دو سال گذشته با ورود سرمایه‌گذاران جدید و نگاه تجاری بهتر به ساخت گجتهای هوشمند بومی، کیفیت تولیدات داخلی هم بالاتر رفته است و می‌توان به آینده امیدوار بود.
درباره پرسش دوم باید گفت، کمتر شرکتی در دنیا وجود دارد که تولیدکننده تمام قطعات محصولات خود باشد. از صنعت خودروسازی تا لوازم خانگی و همین تلفن همراه، تولید یک محصول با شراکت شرکت‌های گوناگون در تأمین قطعات صورت می‌گیرد و شرکت اصلی تمرکز خود را بر تحقیق و توسعه و بازاریابی قرار داده است. می‌توان گفت، شرکت‌های بزرگ تلفن‌همراه سازی، صد درصد محصولاتش را بومی نکرده‌اند و برخی‌ها حتی درصد بالایی را برون‌سپاری کرده‌اند، اما فناوری و نوآوری‌های خاص خود را دارند. ما در کشور خود باید به سمتی حرکت کنیم که در زمینه ثبت نوآوری‌ها و اختراعات مرتبط با تلفن‌همراه رشد خوبی کنیم. بسیاری از شرکت‌های مطرح دنیا، درآمد زیادی از حق اختراعات خود دارند. بنابراین، باید حد و مرزی مشخص کرد بین تولیدکننده‌ای که حداقل 30 درصد تلفن‌همراه را خود تولید می‌کند با مونتاژکاری که 100 درصد محصول را وارد کرده و خود را تولیدکننده جا می‌زند.
بازاری بدون نظارت
مشکل اصلی در تولید تلفن‌همراه مناسب ایرانی، نبود ناظر در این بازار است. شاید تعجب کنید که کره جنوبی یک تولیدکننده مطرح تلفن همراه دارد، اما در کشورمان حدود 100 شرکت در حال رقابت با هم هستند که خیلی از آنها را شما حتی نمی‌شناسید! «۱۰۰ شرکت در سال ۱۴۰۲ برای تولید گوشی تلفن همراه درخواست مجوز کرده و با دریافت برخی «حمایت‌ها و تسهیلات» فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.» اینها صحبت‌های «سیدحسین سادات حسینی»، رئیس کمیسیون تخصصی موبایل و لوازم جانبی اتاق اصناف است؛ همان شخصی که اندکی قبل گفته بود: «واردکننده‌های مونتاژکار خود را به عنوان تولیدکننده معرفی کرده‌اند و به‌دنبال ایجاد انحصار در بازار هستند.» هر چند ممکن است همه این شرکت‌ها، محصول‌شان را به بازار عرضه نکرده باشند؛ اما ۱۰۰ واحد تولیدکننده موبایل عدد بسیار بالایی است، نه فقط برای کشوری، مانند ایران، بلکه برای پیشروترین کشورهای این حوزه. برای درک بیشتر شگفتی این میزان تولیدکننده داخلی، بد نیست بدانید طبق اعلام مؤسسه تحقیقاتی Counterpoint، درحال‌حاضر ۲۵۰ برند تولیدکننده موبایل در سراسر جهان فعال هستند، درحالی‌که این رقم در سال ۲۰۱۷ حدود ۷۰۰ برند بوده است. می‌بینیم که نه تنها با گذشت زمان، تولیدکنندگان موبایل رشد نکرده‌اند، بلکه بیشتر آنها به این نتیجه رسیده‌اند که بهتر است درهای کارخانه‌شان را ببندند، حتی شرکت‌های بزرگی، مانند ال‌جی، مایکروسافت و زیمنس. این کم شدن شرکت‌های تولیدکننده در دنیا نشان می‌دهد بازار تلفن‌همراه بسیار رقابتی است و گوی‌سبقت را چند شرکت مطرح دنیا از بقیه دزدیده‌اند و جا برای شرکت‌های کوچک بسیار تنگ شده است.
بازار تلفن‌همراه در کشورمان بسیار پرسود است، حتی واردات این محصول هم سود بالایی نصیب واردکننده می‌کند و همینجاست که برخی واردکننده‌ها سعی می‌کنند خود را جای تولیدکننده جا بزنند وبا دریافت تسهیلات و معافیت‌ها، سود محصول را چندبرابر کنند! بازنده نهایی این چرخه، مصرف‌کننده ایرانی است که چندباری محصول به اصطلاح بومی را امتحان کرده و آخر سر عطای آن را به لقایش بخشیده و سراغ همان محصولات خارجی می‌رود. این بازار به بررسی و نظارت خاصی نیاز دارد تا از این حالت خارج شود، امری که خوشبختانه به تازگی شروع شده است.