جمعیت‌شناسان و کارشناسان حوزه اجتماعی و فرهنگی بارها در موضوع عواقب کاهش جمعیت سخن رانده و بحث و گفت‌وگو کرده‌اند. چنانکه برخی کار را تمام شده دانسته و عنوان کرده‌اند دیگر باید خواب خانه‌های پر سر و صدا و پر از بچه و همراه خاله و عمو و دایی و بچه‌های آنها را دید و پنجره جمعیتی در حال بسته شدن است و نمی‌توان کاری برای این امر کرد یا به عبارتی دشمن به مقصودش رسید، تسلیم شوید! اما برخی معتقدند هنوز زمان زیادی داریم و با همین فرمان جلو برویم، قطعاً به جایی خواهیم رسید و خیلی خوش‌بینانه برخورد کرده و آهسته و بدون نگرانی حرکت می‌کنند؛ اما برخی دیگر می‌گویند نه زمان زیادی داریم و نه سیاست‌ها به درستی اجرا می‌شود و باید دست بجنبانیم تا در این وادی خطرناکی که از ابتدا با سیاست‌های چراغ خاموش دشمن جلو رفته است، بیش از این عقب نمانیم.
مؤلفه‌ای پر اهمیت
باید تأکید داشت، جمعیت مهم‌ترین و راهبردی‌ترین مؤلفه هر جامعه‌ای است؛ مؤلفه‌ای که برای مقابله با کاهش آن و نگهداشت آن در شرایط نرمال باید دست در دست هم بگذاریم تا میهن‌مان آبادتر و فرزندان و آینده‌سازان‌مان بیشتر شده و با کمک هم و پرتوان‌تر به جلو برانند.
رهبر معظم انقلاب بارها و بارها بر مسئله مهم و استراتژی جمعیت تأکید کرده‌اند؛ مسئله‌ای که شاید خیلی از به ظاهر روشنفکران نسبت به آن جبهه‌گیری کنند و پای مسئله آب و کمبود منابع را به میان بیاورند و اینکه هر چه کمتر باشیم، آب و سوخت کمتری مصرف می‌کنیم و زمین سالم‌تر می‌ماند. ولی مسئله اینجاست که اگر جمعیت نباشد، آینده کشور لنگ می‌ماند؛ لنگ از این بابت که همین جمعیت فعال و پویای امروز تا ۲۰ سال آینده وارد سالمندی می‌شوند و آنجاست که دیگر هر چقدر هم منابع داشته باشیم، وقتی نیروی جوانی برای کار نباشد، حتی از جوانان امروزی که فردا به سن سالمندی می‌رسند هم نمی‌توان نگهداری کرد.
ایرانی که دیگر جوان نیست
آمارها می‌گوید جمعیت سالمند کشور از ۱۲ درصد عبور کرده است و تا سال ۱۴۲۰ ایران جوان دیروز به ایران سالخورده تبدیل می‌شود. حال سؤال اینجاست اگر جمعیت کشور پیر و سالخورده باشند، چگونه چرخ‌های فرهنگ، علم و دانش، اقتصاد و سیاست باید بچرخد و چه کسی قرار است از کشور دفاع کند؟ بهتر بگوییم وقتی نیروی جوان فعالی نباشد، چه کسی قرار است بر سکوی علم کشور بنشیند و فضا و کهکشان را درنوردد و اگر علم در ثریا باشد، آن را به دست بیاورد؟ چه کسی می‌تواند ماهواره پرتاب کند و موشک و فضاپیما و سفینه بسازد؟ چه کسی قرار است لباس سپید بپوشد و با کشف بیماری‌ها برای زندگی بیماران بجنگد؟ چه کسی قرار است کلاه مهندسی بر سر بگذارد و پل‌های ارتباطی بسازد؟ چه کسی قرار است برای امنیت کشور جلوی دشمن سینه سپر کند؟ این خطری بس هولناک است و نمی‌توان به راحتی از آن عبور کرد.
مسئله جمعیت جدی است
رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌لرزد، این مسئله جمعیت است... مسئله جمعیت را جدی بگیرید؛ جمعیت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند. یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست. یعنی مسئله جمعیت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر می‌کنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسل‌ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست.»
خطرهای لو رفتن بانک ژنوم اقوام
«صالح قاسمی» رئیس کارگروه جمعیت کشور و پژوهشگر جمعیتی در گفت‌وگویی می‌گوید: «وقتی از بانک ژنوم اقوام مختلف صحبت می‌کنیم، یعنی فرمول ژنتیکی و اساس بانک ژنتیکی اقوام ایرانی وقتی در دسترس کسی باشد که دارد اینها را طراحی می‌کند، می‌تواند نوعی از تهدیدات نرم انسان ساخت را ایجاد کند که مشخصاً روی اقوام خاص با ژنوم خاصی تأثیری خاص و مشخصی داشته باشد. از این بابت است که موضوع پدافند غیر عامل بسیار مهم است.» این پژوهشگر با بیان اینکه در قانون جوانی جمعیت هم ماده ۶۵ به تهدیدات باروری اختصاص دارد، افزود: «اگرچه ما به این قائلیم که این ماده، ماده محدودی است و فقط تهدیدات باروری را مدنظر گرفته است؛ اما حقیقت این است که ما باید یک پدافند غیرعاملی در برابر منظومه تهدیدات انسان ساخت عمدی در سه تراز نرم، نیمه سخت و سخت طراحی داشته باشیم و برای مقابله با آنها آماده باشیم.» قاسمی ابراز کرد: «تهدیداتی که امروز ثابت شده در حوزه شیمیایی، پرتویی، زیستی و الکترونیکی کاملاً وجود دارند؛ لذا ما در صحنه یک جنگ جمعیتی هستیم که دارد از تمام لبه‌های تکنولوژی برای مدیریت جمعیت جهان استفاده می‌شود و برای دفاع از خودمان به یک راهبرد کلان در حوزه پدافند غیرعامل نیاز داریم.» هر چند به گفته رئیس کل سازمان نظام پزشکی جلوی سقوط آزاد کاهش جمعیتی که نتیجه جنگ جمعیتی بوده، گرفته شده، اما به گفته صالح قاسمی هنوز کار زیاد داریم و باید پدافند غیر عامل جمعیتی را با دقت و مهارت بیشتری در جهت مقابله با دشمن و تهدیدات ناشناخته و گاهی شناخته شده، اما ناآگاه به ضرر و زیان و کاربرد سلاحی آن به کار ببندیم تا پنجره جمعیتی کشور را به حالت عادی برگردانده و در آینده شاهد شکوفایی کشور با حضور نسل جوان و پویا باشیم.
لزوم پدافند غیر عامل
خطری که به باور اندیشمندان و پژوهشگران حوزه جمعیت کشور اگر به آن توجهی نشود، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بدنه اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی کشور وارد می‌کند. آسیب‌هایی که نه امروز، بلکه سال‌ها بعد خودش را در کاهش نیروی انسانی و لنگ ماندن چرخ‌های اقتصاد و سیاست به سبب نبود نیروی محرکه لازم نمایان خواهد کرد. امروز کشورمان در معرض تهدیدات خطرناک تحدید نسلی قرار دارد؛ تهدیداتی که امروز ثابت شده است در حوزه شیمیایی، پرتویی، زیستی و الکترونیکی کاملاً وجود دارند؛ لذا ما در صحنه یک جنگ جمعیتی هستیم که دارد از تمام لبه‌های تکنولوژی برای مدیریت جمعیت جهان استفاده می‌شود و برای دفاع از خودمان به یک راهبرد کلان در حوزه پدافند غیرعامل نیاز داریم. در بدترین حالت پیش‌بینی شده بود میزان رشد جمعیت در سال ۱۴۲۰ به عدد یک برسد، ولی حالا میزان رشد جمعیت ایران ۶/۰ است. هرچند این یک سر ماجرای کاهش جمعیتی نیروهای فعال در کشور است و سر دیگر ماجرا به افزایش جمعیت سالمندی در تناسب با کاهش ترکیب جمعیتی بر می‌گردد. گفته می‌شود بیش از ۶ درصد جمعیت کشور بالای ۶۵ سال دارند؛ اگر درصد جمعیت گروه سنی ۶۵ ساله‌ها و بالاتر کمتر از ۵/۵ درصد باشد، جمعیت جوان و اگر درصد این گروه سنی از ۶ درصد به بالا باشد، به‌طرف میانسالی و سالمندی می‌رود.
وقتی نیروی کار تحلیل می‌رود!
باید اذعان داشت، گروه سنی زیر 15 سال به علت اینکه هنوز در حال تحصیل هستند و بالای 65 سال که در سن بازنشستگی هستند، گروه سنی غیر فعال در عرصه‌های گوناگون بوده و به عبارتی در فعالیت و تولید اقتصادی به عنوان موتور محرکه اجتماع نقشی ندارند و عمدتاً مصرف‌کننده تولید هستند؛ در مقابل این دو گروه، نقش تولید و فعالیت اقتصادی در جامعه به‌عهده جمعیت گروه سنی 15 تا 64 ساله است که نیروی فعال و پویای جامعه هستند، اما تا ۲۰ سال آینده ۵۰ درصد از این افراد از چرخه کار و فعالیت مؤثر در جامعه خارج می‌شوند و به عبارتی تحلیل رفته و سالخورده می‌شوند؛ اما با این روند و نرخ رشد جمعیت قطعاً جایگزینی نخواهند داشت. حالا باید به فکر بود تا بلکه بتوان شرایط رشد جمعیت و افزایش نرخ باروری را در آینده‌ای نه چندان دور شاهد بود.