مدیر مرکز جنگ روایت‌ها و ارتباطات بین‌الملل دانشگاه جامع امام حسین(ع) در گفت‌وگو با صبح صادق مطرح کرد
تا بوده مساجد و دیگر مکان‌های مذهبی نظیر تکایا و حسینیه‌ها در نظام سیاسی‌ـ اجتماعی شیعیان فقط کارکرد عبادی و مذهبی نداشته، بلکه دارای کارکردهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و... بوده است؛ به گونه‌ای که همین مساجد و هیئت‌ها در شکل‌گیری نهضت‌های سیاسی‌ـ اجتماعی ایرانیان در ادوار گوناگون، مانند قیام سربداران، نهضت مشروطه، قیام گوهرشاد و انقلاب اسلامی نقش بسیار مهمی ایفا کرده‌اند؛ این اقداماتی که مساجد و هیئت‌ها در هر دوره‌ای انجام داده‌اند، بیش از هر چیز اهمیت جهاد تبیین و جنگ روایت‌ها را به ما نشان می‌دهد. با توجه به اهمیت این موضوع بر آن شدیم تا با «ابوذر یاسری»، عضو هیئت علمی و مدیر مرکز جنگ روایت‌ها و ارتباطات بین‌الملل دانشگاه جامع امام حسین(ع) گفت‌وگو کنیم.
یکی از درس‌های عاشورا مبارزه با روایت‌های خودساخته است؛ به گونه‌ای که اگر آن افشاگری‌های حضرت زینب(س) و ام کلثوم(س) و حضرت سجاد(ع) نبود، شاید آن فقره «لِیَستَنقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَةِ وَ حَیرَةِ الضَّلالَة» اتّفاق نمی‌افتاد. این برش از تاریخ اهمیت جهاد تبیین و مبارزه با جنگ روایت‌ها را می‌رساند. در این خصوص و درباره اهمیت و ضرورت جنگ روایت‌ها برای ما توضیح دهید.
در روز عاشورا به طور جدی با جنگ روایت‌ها روبهرو هستیم. چنانکه در ابتدا لشکریان یزید، امام حسین(ع) را خروج‌کننده در مقابل جانشین پیامبر(ص) معرفی می‌کنند و حتی روز عاشورا لشکر یزیدیان به همدیگر می‌گویند «یا خیرالله ارکب»؛ ای بهترین بندگان به سمت لشکر امام حسین(ع) بتازید. حال این پرسش پیش می‌آید که چرا مؤمنان همیشه با افرادی روبهرو می‌شوند که در جهت مخالف آن قدم برمی‌دارند و صدای حقانیت آنان را نمی‌شنوند؟ در این باره باید پاسخ داد که در هر زمان و مکانی، چه دیروز در عصر عاشورا و چه امروز در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی هر گروه مؤمن و موحدی که در مسیر حرکت می‌افتد، یقینا با گروه‌های مخالف روبهرو خواهند شد و این یک وعده الهی است. قرآن در این باره می‌گوید: «وَلَمّا رَأَى المُؤمِنونَ الأَحزابَ قالوا هذا ما وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسولُهُ وَما زادَهُم إِلّا إيمانًا وَتَسليمًا»؛ مؤمنان وقتی لشکر احزاب را دیدند، گفتند: «این همان است که خدا و رسولش به ما وعده داده، و خدا و رسولش راست گفته‌اند!» و این موضوع جز بر ایمان و تسلیم آنان نیفزود.» علت مخالفت‌هایی که علیه گروه مؤمنان می‌شود هم کاملاً مشخص است؛ چرا که هر نهضت و گروهی به مستحکم شدن نیاز دارد و این استحکام جز در مواجهه با گروه‌های مخالف شکل نمی‌گیرد.
پس اگر بخواهیم مشکلاتی را که بر سر انقلاب اسلامی وارد می‌شود، تفسیر کنیم، باید از همان زاویه دیدی نگاه کنیم که بر ادیان توحیدی وارد می‌شود. رهبر معظم انقلاب در جلسه‌ای که با شهید خوش لفظ داشتند، به او می‌گویند از آنجایی که ما در مسیر رسیدن به قله هستیم، هر چه پیش می‌رویم صعوبت‌ها و مشکلات بیشتر می‌شود و این مسئله کاملا طبیعی است. اگر این صعوبت‌ها نباشد، باید به صعود خود شک کنیم. این موضوع مسئله کاملاً مهمی است؛ زیرا به ما این نکته را یادآور می‌شود که قرار نیست ما همیشه با فتوحات روبهرو باشیم؛ بلکه به عکس آنچه ما را به جلو هدایت می‌کند و ما را کارآمدتر می‌کند، مواجهه بیشتر ما با صعوبت‌ها و مشکلات است. چنانکه قرآن در سوره ضحی پس از آنکه در آیات ابتدایی به خورشید و شب سوگند یاد می‌کند، به اصحاب پیامبر اسلام(ص) می‌گوید: «مَا وَدَّعَک رَبُّک وَمَا قَلَى»؛ که پروردگارت تو را رها نکرده و مورد خشم و کینه قرار نداده است. بنابراین، در راه دین و حقیقت اگر مشکلاتی هم پیش آمد، نباید شانه خالی کرد و گلایه کرد؛ چرا که این مشکلات موجب قوت نیروهای توحیدی و انقلابی است.
آنچه در دوران صعوبت اهمیت دارد، «جهاد تبیین» و جنگ با روایت‌هایی است که دشمن دائم پمپاژ می‌کند. اگر به روزهای پس از عاشورا توجه داشته باشیم، به ویژه به آن لحظه‌ای که حضرت زینب(س) به دربار عبیدالله‌بن‌زیاد وارد می‌شود، باید دقت کرد که در آن دوران بنی‌امیه شرایط فکری جامعه را به گونه‌ای تغییر داده بود که مردم به جبرگرایی رو آورده بودند و مسبب هر اتفاقی را خداوند متعال می‌دیدند و این راهی بود که بنی امیه خود را به واسطه آن تبرئه می‌کرد. در آن جلسه عبیدالله‌بن‌زیاد به حضرت زینب(س) رو می‌کند و درباره اینکه مسبب تمام این اتفاقات خداوند است، صحبت می‌کند. جوابی که حضرت زینب(س) در این زمان به ابن زیاد می‌دهد، بسیار مهم است. حضرت می‌گوید: «ما رایت الا جمیلا»؛ این جمله دقیقاً مقابله با روایتی است که دستگاه بنی امیه جعل کرده بود. آنها می‌خواستند از این طریق تفسیر نادرستی از خداوند در اندیشه مردم طراحی کنند، اما این جمله تاریخی حضرت زینب(س) برنامه دشمن را به هم ریخت. بنابراین، در حرکت‌های گروه‌های انقلابی و توحیدی اگر مشکلاتی پیش می‌آید، باید مراقب باشند که گرفتار تفسیرهای نادرست و فریبکارانه دشمن نشوند. بعضاً در جلساتی که حضور پیدا می‌کنم، وقتی در خصوص مباحث اقتصادی صحبت می‌کنم، می‌بینم برخی به غلط کشور ما را فاسدترین کشور از لحاظ اقتصادی می‌بینند. ما نمی‌خواهیم بگوییم که در کشور ما هیچ فساد اقتصادی نیفتاده است؛ اما غالبا اینطور بوده که دست مفسدان اقتصادی برای مردم رو شده است. این جنبه را هم باید دید. نباید یک طرفه قضاوت کرد.
جنگ روایت‌ها در چنین زمان‌هایی خودش را نشان می‌دهد. وقتی شکست ظاهری رقم خورده است، ما باید پیروزی و فتح باطنی را به تصویر بکشیم؛ همانطور که در واقعه کربلا و پس از آن شاهد بودیم. ندیدن پیروزی و فتح باطنی همان چیزی است که دشمن می‌خواهد. برای نمونه، روزنامه «گاردین» در یادداشت خود ایران را یک کشور قدرتمند معرفی می‌کند؛ صندوق بین‌المللی پول در خصوص رشد اقتصادی ایران صحبت می‌کند؛ سازمان ملل متحد از رشد چشمگیر ایران درباره بهداشت، تحصیلات و میزان درآمد سخن می‌گوید؛ اما دشمن از مواردی صحبت می‌کند که مردم شاهد این پیروزی‌ها و موفقیت‌ها نباشند.
در ایام محرم چه نکاتی را باید در جهاد تبیین رعایت کنیم؟
یکی از روش‌هایی که می‌توان در جنگ روایت‌ها به آن توجه داشت، این است که همه ابعاد مسئله را در نظر داشته باشیم و تنها به جنبه احساسی و عاطفی مسئله نگاه نکنیم. در جنگ روایت‌ها، باید به چهار ظرفیت توجه داشت: قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها. بنابراین، اگر به هر یک از این موارد به تنهایی توجه شود و نکات دیگر نادیده گرفته شود، آن تصویر تأثیرگذار خلق نخواهد شد. از این رو وقتی می‌بینیم دشمن روی مؤلفه‌های تمرکز کرده است، باید این چهار جنبه را در آن مؤلفه پیاده‌سازی کرد تا آن نتیجه صحیح حاصل شود. همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند در نزدیکی قله صعود و پیشرفت هست، اما کاهش فشار هوا نیز وجود دارد. بنابراین نباید تنها بر روی صعود و موفقیت تمرکز کرد و فشار هوا را نادیده گرفت یا بالعکس.
قطعاً در ایام محرم و به ویژه در دهه اول علما، وعاظ و مداحان باید به مسائل روز و به ویژه گره‌های ذهنی مخاطبان توجه و اهتمام ویژه داشته باشند. از آنجایی که هیئات ما قرارگاه فرهنگی ما هستند، باید متولیان هیئات در پی پاسخ به شبهات مخاطبان‌شان باشند به این صورت که شبهات و گره‌های عقیدتی و سیاسی نوجوانان و جوانان را به دست بیاورند و آن را در اختیار وعاظ و منبری‌ها قرار بدهند تا آن شبهات را حل کنند. یکی از مزیت‌های این روش این است که نوجوانان و جوانان متوجه می‌شوند که به آنها احترام گذاشته می‌شود.
در روزهای محرم جدی‌ترین موانع در جهاد تبیین چیست؟
متأسفانه، برخی از هیئات ما ناخواسته در همان زمینی بازی می‌کنند که دشمن می‌خواهد. در جنگ روایت‌ها گاهی بیان یک موضوع هم حیاتی است. برای نمونه، به خاطر دارم هیئتی به علل «گریز جوانان از هیئت» پرداخته بود. بیان این موضوع دقیقا حرکت کردن در مسیر دشمن است؛ چرا که به دشمن این گرا را می‌دهد که در برنامه‌های خود با موفقیت عمل کرده است؛ در حالی که همان هیئت می‌توانست به موضوع از زاویه دیگری نگاه کند و مثلا موضوع را اینگونه مطرح کند «راه‌های ترغیب جوانان به هیئت»؛ در این نوع نگاه آن چهار جنبه ضعف، قدرت، تهدید و فرصت دیده می‌شد.
غربی‌ها به شدت به نحوه بیان و مطرح کردن موضوع توجه می‌کنند. شما ببینید وقتی در کشورهای اسلامی کسی با اسلحه شلیک می‌کند؛ غربی‌ها او را تروریست معرفی می‌کنند، اما در کشور خودشان کسی یک مدرسه را به گلوله می‌بندد، او را تروریست نمی‌نامند و تنها به این اکتفا می‌کنند که یک تیراندازی صورت گرفته است.
وقتی سخنرانی‌های رهبر معظم انقلاب در ایام فتنه را می‌بینیم، به هیچ وجه یأس و ناامیدی در آن دیده نمی‌شود. بنابراین، جا دارد در ایام محرم به این موضوع توجه و اهتمام ویژه داشته باشیم. یا مثلاً در زمینه حجاب موضع رهبر معظم انقلاب را توجه داشته باشید. یک بخش صحبت ایشان این است که کشف حجاب حرام شرعی و سیاسی است و بخش دوم سخنان ایشان این است که کسانی که کشف حجاب کرده‌اند، به آثار عمل خود آگاه نیستند، باید با این افراد گفت‌وگو کرد. متأسفانه برخی از نهادها قسمت نخست مطلب را گرفته‌اند و بخش دوم را رها کرده‌اند؛ در حالی که رهبر معظم انقلاب می‌گویند من به اشک این افراد در شب‌های احیا غبطه می‌خورم؛ بنابراین در هیئت‌ها نباید تنها به نقاط منفی توجه کرد و نقاط مثبت را ندید.
به نظر شما مهم‌ترین مسئله امروز ما که نیاز دارد منبری‌ها و مداحان به آن بیشتر توجه داشته باشند و درباره آن به جهاد تبیین دست بزنند، کدام مسئله است؟
مهم‌ترین وظیفه مداحان و منبری‌ها در ایام محرم تبیین انقلاب و نظام اسلامی است. مثلاً یکی از مواردی که بین افراد مذهبی و انقلابی مطرح است و کاملاً عکس مسئله انقلاب اسلامی است، در خصوص نگاه متدین‌های انقلابی به بانک‌هاست. برخی از این افراد گمان می‌کنند بانک‌های ما مبتلا به ربا هستند، اما آنچه از فتوای رهبر معظم انقلاب بر می‌آید این طور نیست؛ از این رو منبری‌های ما می‌توانند با کنار زدن این شبهه از اذهان متدین‌ها، اقدام مناسبی در تبیین انقلاب اسلامی داشته باشند. شبهه‌هایی از این جنس بیشتر به سبب ناآگاهی از تعریف انقلاب و جایگاه ولی فقیه شکل می‌گیرد.