در پدیده‌هایی نظیر انقلاب‌ها، نقش رکنی مردم نسبت به سایر عوامل ایجاد انقلاب‌ها، فاصله و برتری انکارناپذیری دارد، به طوری که بدون حضور عموم مردم اساساً انقلاب‌ها از معنا تهی می‌شوند مرور سیر تاریخ سیاسی شیعه می‌توان بر ضرورت نقش سرنوشت‌ساز بی‌بدیل مردم و انقلاب‌ها در فراز و فرود مکاتب الهی صحه گذاشت.
۱ـ انقلاب اسلامی حضرت رسول (ص) با تبلیغ چهره به چهره، جذب و حرکت مردمی در جامعه بدوی عربستان آغاز شد و به تشکیل اولین حکومت اسلامی در مدینه انجامید.
۲ـ انقلاب اسلامی امیرالمؤمنین (ع) ۲۵ سال با عدم رجوع مردم، محقق نشد و زمانی حکومت اسلامی ایشان تشکیل شد که اراده مردم بر ابتنای تحقق حکومت اسلامی قرار گرفت و چقدر در آن دوران، به جای بهره‌مندی از فضایل بی‌کران امیرالمؤمنین(ع)، انرژی و زمان پربرکت حکومت عدل، صرف تلاش برای توجیه ذهنی و ارتقا تحلیلی مردم شد که حتی با دشمن آشکاری، مانند معاویه بجنگند یا نجنگند! یا بر پدیده شوم نفاق و متحجران کژفهم خوارج فایق آیند یا نه؟! چه فرقه‌هایی که بر این دوران گذشت و لحظه لحظه دوران ۴ سال و ۹ ماه و ۱۱ روزه حکومت امیرالمؤمنین از ناکثین، مارقین و قاسطین گرفته تا حوادث الغارات در کوفه و عراق، «أین عمار؟!» دوره غربت و تنهایی و خطبه سنگین ۲۷ نهج‌البلاغه «یا اشباه الرجال ولارجال» که درد سوزناک و اندوه‌بار همراهی نکردن مردم با امام معصوم (ع) را افشا می‌کند و بر طبل رسوایی مردم کوفه می‌کوبد.
۳ـ امام حسن(ع) نیز پس از شهادت پدر، تلاش فراوانی برای همراهی مردم، احیا و ایفای نقش آنان در حکومت جدید کردند که متأسفانه این مقطع زمانی حساس از سیر تاریخ سیاسی شیعه، به آن جمله تاریخی «یا مذل المؤمنین» ختم شد. رهبر معظم انقلاب اسلامی از آن دوران تعبیر قابل توجهی دارند:
«چیزی که امام حسن مجتبی (ع) را شکست داد، نبودن تحلیل سیاسی در مردم بود. مردم، تحلیل سیاسی نداشتند. چیزی که فتنه خوارج را به وجود آورد و امیرالمؤمنین (ع) را آن‌طور زیر فشار قرار داد و قدرتمندترین آدم تاریخ را آن‌گونه مظلوم کرد، نبودن تحلیل سیاسی در مردم بود والا همه مردم که بی‌دین نبودند.»
۴ـ پس از مرگ معاویه و پایان دوران زور و تزویر و آغاز دوره سیاه حکومت ظلمانی یزید، دوران عزت و شکوهمندی قیام اباعبدالله در نقش‌آفرینی برای حرکتی اصلاحی در دین و جوشش انقلابی در حکومت و نظام سیاسی وقت شکل گرفت که البته حلقه مکمل این قیام لله، حضور میدانی و به موقع مردم مبتنی بر تحلیل درست و دقیق از شرایط بود که علی‌رغم استقبال اولیه کوفیان، پس از شدت فتنه شامیان، دچار خوف از استبداد، خطای تحلیل و عافیت‌طلبی مزورانه‌ای شدند که سرانجام حادثه عظیم عاشورا تنها کمتر از 50 سال پس از عرضه مستقیم معارف الهی به دست پیامبر اسلام رقم خورد.
۵ـ اما آن چیزی که از عاشورا تاکنون عبرت‌ها و حسرت‌های آن روز را مصباح هدایت نموده، خون پاک حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است که تا قیام قیامت جنبش‌ها و نهضت‌های آزادی‌خواهانه و مردمی از آن منبع لایزال تغذیه می‌کنند؛ به طوری که انقلاب بزرگ اسلامی مردم ایران به دوران ظلمانی شاهنشاهی و آغاز دوران حکومت شیعه ولایت فقیه در غیبت امام عصر(عج) همچنان مشحون از اصرار و تأکید اندیشه سیاسی شیعه در نقش‌آفرینی دائمی مردم در ذیل مکتب مردم‌سالارانه امیرالمؤمنین است.
و سرانجام «إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىَ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ»(رعد/۱۱)