نخستین جلسه دادگاه کودتای ۲۸مرداد سال ۱۳۳۲ (دعوی شهروندان ایرانی علیه عوامل کودتای ۲۸ مرداد اعم دولت ایالات متحده آمریکا، وزارت خارجه ایالات متحده، بانک مرکزی ایالات متحده، آژانس مرکزی ایالات متحده، وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا، مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا، فدرال رزرو) با دادخواهی بیش از ۴۰۰ هزار نفر صبح امروز یکشنبه (۲۸ مرداد) برگزار شد.
این دادگاه در شعبه ۵۵ امور بین‌الملل مجتمع قضائی امام خمینی (ره) به ریاست قاضی حسین‌زاده برگزار شد.
قاضی حسین‌زاده در ابتدای جلسه دادگاه گفت: جلسه دادخواهی رسیدگی به دعوی حقوقی بالغ بر ۴۰۲ هزار نفر از شهروندان ایرانی از بیش از ۲۰ استان به طرفیت ۶ شخصیت حقوقی و حقیقی از جمله دولت ایالات متحده آمریکا و سردمداران آن تشکیل شده است.
قاضی دادگاه با استناد به قوانین مختلف داخلی همچنین منشور ملل متحد، افزود: دادگاه حاضر بر اساس قوانین متعدد شایسته و صالح به رسیدگی به طرح این دعوی است.
وی با اشاره به اصل ۳۴ قانون اساسی، خاطرنشان کرد: دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس می‌تواند به منظور دادخواهی به دادگاه‌های صالح رجوع کند، تمامی افراد ملت حق دارند اینگونه دادگاه‌ها را در دسترس داشته باشند و هیچ‌کس را نمی‌توان از دادگاهی که به موجب قانون حق مراجعه به آن را دارد، منع کرد.
حسین زاده در ادامه گفت: براساس بند یک ماده ۱۰ قانون الزام دولت به پیگیری جنایات آمریکا، دولت و قوه مکلف است نسبت به پیگیری و احقاق حق اتباع ایرانی اقامه دعوی کند و محاکم قضایی تهران صلاحیت لازم برای استماع دعوی را دارد.
در ادامه این جلسه دادگاه، شامی اقدم وکیل شکات در جایگاه حاضر شد و گفت: به استحضار می رساند گروه جهادی حقوقی حکیم متشکل از حقوقدانان و وکلای ایرانی از سراسر کشور با ثبت دادخواست چند صد هزار نفری مردم ایران به طرفیت دولت ایالت متحده آمریکا در طراحی و اجرای کودتای 28مرداد 1332 علیه دولت قانونی مرحوم دکترمصدق و سرنگونی دولت وقت ایران و تحمیل بیش از 25سال خسارت مادی و معنوی بیشمار و غارت اموال نفتی و غیرنفتی کشور در دادگاه حقوقی ویژه شعبه 55امور بین‌المللی، به دنبال دادخواهی و استیفای حقوق مادی و معنوی زایل شده ملت شریف ایران و کشور در حوزه های مختلف اقتصادی، انرژی، سیاسی، امنیتی، نظامی، فرهنگی و... و تأدیه خسارات مادی، معنوی و تنبیهی هستند.
وی ادامه داد: اینجانب به نمایندگی از خواهان ها و وکلای آنها در آئین رونمایی از دادخواست مذکور، معروض می‌دارم؛ خواندگان دعوا (دولت ایالات متحده آمریکا، مسئولین، کارگزاران، نهادهای دولتی و خصوصی آن با مشارکت و همکاری تنگاتنگ دولت روباه پیر استعمارگر انگلیس به شرح دادخواست) در قالب طرح‌ریزی کودتای 28مرداد 1332 علیه یک دولت رسمی به ریاست دکتر محمد مصدق و در یک پرژه از پیش طراحی شده، خسارات مادی، معنوی و هزینه‌های بسیاری را به کشور و ملت ایران وارد کردند.
همچنین وکیل شکات بیان کرد: مستندات اطلاعاتي و مدارک موجود نشان مي‌دهند سرويس جاسوسي سيا (C.I.A) با همكاري سرويس‌هاي جاسوسي انگلیس، به شيوه‌هايي كه در دادخواست بطور مشروح به آن پرداخته شده، اقدام به طرح ریزی یک کودتای مبسوط با بکارگیری عوامل داخلی و خارجی، علیه دولت قانونی ایران در 28 مرداد 1332 نمودند. یکی از اهداف اصلی آمریکا در این کودتا، انتقال سلطه از انگلیس به آمریکا در ایران بود.
وی افزود: انگلیس پس از ملی شدن صنعت نفت و کوتاه شدن دست آنان از غارت اموال کشور و ملت ایران، قدرت خود را در ایران محدود دید و حتی با تحریم فروش نفت ایران و تهدید اشغال نظامی توسط ناوگان دریایی خود، نیز به جایی نرسید.
این وکیل دادگستری بیان کرد: آمریکایی ها به این خلاء قدرت انگلیسی ها در ایران به عنوان یک فرصت نگاه کردند و می دانستند که با وجود سیاستمدارانی چون آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق که از بانیان ملی شدن صنعت نفت بودند و به دنبال کوتاه کردن دست اجنبی ها از منافع نفتی کشور هستند، نمی‌توانند جایگزین انگلیس گردند، لذا با بهره گیری از سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی و ایجاد شکاف سیاسی در راس و بدنه حکومت و ملت بزرگ ایران، با شناسایی عناصر و عوامل داخلی و خارجی و استفاده از اراذل و اوباش خیابانی به‌عنوان پیاده نظام های داخلی، با اقدام به تحریک ایجاد نافرمانی مدنی علیه دولت قانونی، مقدمات کودتا را فراهم کردتد.
شامی اقدم بیان کرد: کودتای 28 مرداد یک دستور کار خارجی بود که مراحل قبل، حین و بعد از آن، بین آمریکا و انگلیس تفکیک و تقسیم وظیفه شده بود. لذا این دولت ها با نقض اصول و قواعد بین المللی و مداخله در امور داخلی کشور ایران، با هدف حفظ نفوذ و قدرت خود در بدنه حکومت جهت تامین منافع و غارت اموال کشور و ملت ایران، یک کودتای نظامی در ایران طرح ریزی نمودند. کودتایی که عوامل اصلی آن را نظامیان، سیاسیون وابسته و اراذل و اوباش تشکیل می دادند.
وی افزود: در واقع کودتای 28 مرداد آغازی بر سلطه کامل آمریکا بر ایران بود تا کشور ایران را بیشتر از قبل، وابسته نماید و مانع از استقلال و پیشرفت آن گردد. سلطه ای که بیش از 25 سال طول کشید و در این مدت، هزینه ها و خسارات مادی و معنوی بسیاری بر کشور و ملت ایران تحمیل گردید. کودتایی که مسیر حرکت کشور را از ریل استقلال خارج نمود و بیشتر از قبل در سطوح و حوزه های مختلف، وابسته به آمریکا و غرب نموده و زمینه غارت اموال و منابع ایران را برای آنها فراهم کرد.
این وکیل پایه یک دادگستری تصریح کرد: اقدام سیاسی- نظامی خواندگان دعوی(ایالت متحده آمریکا) با طراحی و اجرای کودتا علیه دولت قانونی ایران در سال 1332، علاوه بر خسارات مادی و معنوی، موجبات تالمات بی حد به ملت شریف ایران گردیده است. کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از جمله وقایع مهم تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود که پس از گذشت سال‌ها از وقوع آن، زوایای پنهان بسیاری دارد.
وی همچنین گفت: به لحاظ کوتاهی دولت ها در استیفای حقوق مادی و معنوی ملت ایران ( به رغم وجود قوانین متعدد و اعتراف صریح مقامات آمریکا و انگلستان ، همچنین اسناد متقن و تصویب قانون خاص پیگیری حقوقی ـ سیاسی نقش و دخالت آمریکا و انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ علیه دولت ملی ایران سال۱۳۹۲)، امروز ما خود ملت با ارائه شکوائیه و دادخواهی خود، خواهان محاکمه دولت جنایت کار، غارتگر و تروریست پرور آمریکا در دادگاه های ذی صلاحیت در داخل کشور به استناد قوانین داخلی و بین المللی هستیم.
شامی اقدم تصریح کرد: اهم خسارات مادی و معنوی وارده به مردم شریف ایران در اثر کودتا 28 مرداد را می توان در ذیل دسته بندی نمود و از دادگاه های ذیصلاح داخلی، تقاضا داریم با تقویم آن به بهای روز طلا و ارز های جهانی و با محکوم نمودن آمریکای جنایت کار به پرداخت آن، همچنین با محکوم نمودن دولت مستکبر آمریکا به مجازات تنبیهی، بازدارندگی لازم را برای جلو گیری از ادامه جنایت او علیه ملت ایران ایجاد و جبران حداقل بخشی از خسارات و آلام مردم ایران اسلامی در این واقعه و جنایت بزرگ را جبران کند.
وی گفت: ساقط کردن دولت قانونی ایران، ایجاد اختناقِ داخلی و سرکوب مردم و انقلابیون کشور در طول چند دهه با طراحی و کمک به راه اندازی ساوک و آموزش کارکنان و عناصر شکنجه گر و جلّاد آن، چپاول منابع نفت کشور توسط کنسرسیومی متشکل از آمریکا و همپیمانان غربی او، تصرّف و حاکمیت مستشاران نظامی آمریکایی بر ارتش ایران به گونه ای که حتی در توطئه جدایی بحرین استان چهاردهم ایران با طراحی روباه پیر انگلستان در سال 1351، تحمیل پیمان بغداد به رغم سیاست مستقل و «موازنه منفی» دولت ساقط شده ایران، تحمیل «دکترین نیکسون» به مردم ایران، جدائی بحرین از ایران، تحمیل قانون کاپیتولاسیون، سرکوب آزادی خواهان و تبعید حضرت امام خمینی در 15 خرداد 1342، کمک به غارت اموال ایران توسط خاندان پهلوی و فساد درباریان و سران رژیم پهلوی، غارت میراث فرهنگی ایران، تبدیل ایران به بازار مصرف کالاهای آمریکایی و غربی و از بین بردن تولید در کشاورزی، صنعت و... از جمله خسارت‌های وارد شده به کشور است.
وی گفت: آمریکایی ها بارها در اسناد منتشر شده نهادهای اطلاعاتی و امنیتی خود و در سخنرانی های دولتمردان و سیاستمداران، به نقش دولت وقت آمریکا در طرح ریزی و اجرای کودتای 28 مرداد 1332 علیه دولت قانونی مرحوم دکتر مصدق در ایران، اذعان کرده اند.
این وکیل پایه یک دادگستری بیان کرد: در شصتمین سالگرد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در سال 1392، آرشیو امنیت ملی آمریکا اسنادی را منتشر کرد که ضمن نشان دادن نقش سازمان سیا در رهبری اقدام فوق، آن را بخشی از فعالیت سیاست خارجی آمریکا به‌شمار آورد. در ژوئن ۲۰۱۷ سازمان سیا ضمن تأیید نقش خود در کودتا، اسنادی در این زمینه منتشر کرد.
وی افزود: در اسنادی که از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده‌اند، ارجاعاتی به رمز آژاکس ، وجود دارد. این اسناد از جمله شامل پرونده‌های کاری کرمیت روزولت است که مامور اصلی سازمان سیا در اجرای طرح کودتا بوده و در روزهای منتهی به کودتا در تهران به سر می‌برد.
این وکیل پایه کی دادگستری با پخش یک مستند تاریخی تصریح کرد: این اسناد که در آرشیو آژانس امنیت ملی ایالات متحده آمریکا و نیز مجله فارن پالیسی منتشر شدند، بر اساس قانون دسترسی آزادی به اطلاعات در ایالات متحده آمریکا در اختیار همگان قرار گرفت. این اسناد بخشی از یک مجموعه سند و گزارش بزرگ‌تر به نام «نبرد ایران» هستند که توسط تاریخ‌نگاران سازمان سیا و صرفاً برای مصرف داخلی در اواسط دهه هفتاد میلادی تدوین شده‌اند.
شامی اقدم تصریح کرد: سیا در مقدمه یکی از سندهای متعلق به سال ۱۹۵۴ است می‌نویسد: «در پایان ۱۹۵۲ روشن بود که دولت مصدق نمی‌تواند با کشورهای غربی که منافعی در ایران دارند به توافقی نفتی برسد.» «هدف عملیات آژاکس سرنگونی دولت محمد مصدق، بازسازی منزلت و قدرت شاه و جایگزینی دولت مصدق با دولتی بود که ایران را با سیاست‌هایی سازنده(مد نظر آمریکایی ها) اداره کند.» بنا به این سند همچنین هدف کودتا این بوده که دولتی بر سر کار بیاید که دولت‌های غربی بتوانند درباره بازار نفت با آن به توافق برسند.
وی افزود: نشریه فارین پالیسی با بیان اینکه «کودتای ۲۸ مرداد در ایران به‌عنوان نقطه عطفی در مداخلات مخفیانه ایالات متحده در تاریخ سیاسی ایران مدرن تلقی می‌شود» نوشت: "درست است که محمد مصدق، نخست‌وزیر منتخب ایران بدون اقدامات ایرانیان از قدرت برکنار نمی‌شد، اما نادیده گرفتن نقش ایالات متحده در این کودتا، آن‌طور که برخی تحلیل‌گران بر آن تاکید می‌کنند، گمراه کننده است. این خاطره هنوز که هنوز است روابط ایران و ایالات متحده را آزار می‌دهد و مهم‌تر از آن، اینکه واشنگتن در تثبیت رژیم شاهنشاهی ایران پس از کودتا نقش بسزایی ایفا کرد".
شامی اقدم در ادامه گفت: فارین پالیسی ادامه داد: تمرکز بر وقایع پس از کودتای ۲۸ مرداد (۱۹ اوت ۱۹۵۳) به تنهایی اهداف نهایی واشنگتن از این کودتا را آشکار می‌کند؛ بازگشت منابع نفتی ایران به کنترل خارجی، هدفی که ایالات متحده تقریباً یک سال پس از برکناری محمد مصدق از قدرت به آن دست یافت. روزنامه نیویورک تایمزدر شماره21 ماه مه 1961 خود نوشت: در ساقط کردن حکومت مصدق سازمان سیا نقش اصلی را بازی کرد.
وی افزود: دولتمردان و سیاستمداران آمریکایی در برهه های زمانی مختلف و با ادبیات های متفاوت، به نوعی از مداخله و اجرای کودتا و سرنگونی دولت وقت ایران، اظهار تاسّف کرده اند.
شامی اقدم همچنین اظهار کرد: در سال ۲۰۰۰، مادلین آلبرایت به تأیید نقش‌آفرینی آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد ایران پرداخت. در سال ۲۰۰۹ نیز، باراک اوباما نقش آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد را تأیید کرد. با این حال هیچ‌کدام از مسوولین این کشور تاکنون به عذرخواهی رسمی از مردم ایران، برای این کودتا، نپرداخته‌اند، ولی لحن باراک اوباما و مادلین آلبرایت به عذرخواهی نزدیک بود.
این وکیل پایه یک دادگستری تصریح کرد: باراک اوباما اولین و تنها رئیس‌جمهوری آمریکا است که در سال ۲۰۱۳ نیز در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل و در حضور نمایندگان کشورهای عضو سازمان، از دخالت کشورش در براندازی مصدق اظهار تاسف کرد. او همچنین در سال ۲۰۰۹ به مداخله ایالات متحده آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد اعتراف کرده بود.
وی افزود: برنی سندرز، نماینده حزب دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده، در مناظره خود با هیلاری کلینتون (دیگر نامزد حزب دموکرات) در ۱۱ فوریه ۲۰۱۶، در اشاره به دخالت‌های بیجای آمریکا در ساقط کردن دولت‌های کشورهای دیگر، به عنوان نمونه به ساقط کردن دولت محمد مصدق در ایران اشاره کرد.
این وکیل دادگستری با استناد به قوانین داخلی و بین‌المللی و اثبات نقض آنها از سوی خواندگان که موجبات ایراد خسارات مادی و معنوی فراوانی به اتباع ايرانی و در نهایت دولت وقت ایران شده است و با اثبات توجه مسئولیت جبران همه خسارات مادی و معنوی به دولت ایالات متحده آمریکا و مقامات رسمی و غیر رسمی دخیل در این ماجرا ، در جهت احقاق بخشی از حقوق و جبران خسارات وارده بر خواهان‌ها، با تقدیم دادخواست به مراجع ذیصلاح حقوقی؛ صدور حکم به محکومیت خواندگان به جبران خسارات مادی، معنوی وارده به خواهان‌ها، ناشی از اقدامات غیرقانونی، هزینه دادرسی وحق الوکاله وکلا و مجازات تنبیهی بازدارنده از مقام ذیصلاح قضایی را خواستار شد.
سپس رضوانه دباغ؛ فرزند مرضیه حدیدچی، به بیان شکنجه‌هایی که از سوی عوامل آمریکا و ساواک شده بود پرداخت.
رضوانه باغ گفت: دختری ۱۴ سال بودم که در اثر شکنجه ها و شوک های برقی مکرر دچار ناراحتی قلبی بنده شدم، در کتابی این موارد نوشته شده و از بیان دوباره آنها در دادگاه صرف نظر میکنم. من را از مادرم جدا کردند، و در زیر زمینی در موزه عبرت فعلی نگه داشتند که اکنون اجازه بازدید از این بخش به مردم داده نمی شود.
وی افزود: پس از دو هفته مرا به بیمارستان امام سجاد (ع) منتقل کردند، در شرایطی که دست و پام به تخت بسته بود و روزانه فقط یک آمپول که نمی دانم چه بود، به من تزریق می کردند.
رضوانه باغ با بیان اینکه حال من بهتر نشد، آنها تصور کردند که دیگر زنده نمی مانم، از همین خیلی سریع و نمایشی دادگاه محاکمه من را برگزار کردند، گفت: زمانیکه در این جلسه دادگاه گفتم چهارده سال دارم، در دادگاه عنوان شد که چرا من را بازداشت کرده اند چراکه سن من قانونی نبود.
وی گفت: پس از ۴ ماه و ۱۶ روز من را به زندان قصر فرستادند. پس از یک سال که من را می‌خواست تحویل خانواده‌ام بدهند، من هیچ آدرسی به یاد نداشتم و تنها آدرس خانه مادربزرگ خود را داشتم.
محمود مصدق از نوادگان دکتر محمد مصدق که در دادگاه حاضر بود، به دلیل کسالت و کهولت سن نتوانست به بیان اظهارات خود بپردازد از اینرو سخنان او به صورت مکتوب توسط فرزند وی غلامعلی مصدق قرائت شد.
متن قرائت شده به شرح زیر است:
مُحَ‌دِثّہ حسینے:
ریاست محترم دادگاه:
بی شک نهضت ملی شدن صنعت نفت برگ زرینی از تاریخ کشورمان در مبارزه با استبداد داخلی آن زمان و استعمار خارجی و رهایی‌بخش سایه شوم دخالت بیگانگان در سرنوشت کشور بوده که تا ابد بر آسمان استقلال و سربلندی این مرز و بوم خواهد بخشید. اکنون بیش از ۷۴ سال از اولین روزی که نفت ملی شد می‌گذرد و سیاستمداران و بزرگان کشور با بهره‌گیری از این تفکر و حرکت ملی در عرصه‌های مختلف سیاسی، داخلی و بین المللی حضور پیدا می‌کنند و با استفاده از این تفکرات استقلال طلبانه و ملی گرایانه توانسته‌اند بندهای وابستگی به بیگانگان را از پای کشور ببُرند و رهاتر از همیشه به سوی استقلال در همه زمینه‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... گام بردارند. نهضت ملی شدن نفت در دوره‌ای شکل گرفت که ایران بزرگترین تولیدکننده نفت خاورمیانه بود و حرکت مرحوم دکتر محمد مصدق پدر بزرگ اینجانب که همزمان با نخست وزیری ایشان من دانشجوی پزشکی بودم، شاهد مبارزات و تلاش او برای ملی شدن صنعت نفت و قطع ید روباه پیر استعمار انگلیس از سرنوشت ملت شریف ایران و منابع نفت کشور بودم، در آن دوره برای کوتاه کردن دست استعمار از منابع و سرمایه‌های عظیم ایران، حرکتی ملی به رهبری دکتر محمد مصدق شکل گرفته بود، در دوره‌ای که سرمایه‌های کشور مانند رودی به سمت کشورهای بیگانه و استعمارگران سرازیر می‌شد، دکتر محمد مصدق با همراهی جریان مذهبی تفکر اقتصاد غیر وابسته را در کشور به مرحله اجرا درآورد و به نوعی جریان‌های فکری را به سمت و سوی استقلال نفت هدایت کرد. "ملی شدن صنعت نفت"، واژگانی است که وقتی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند ناخودآگاه سرفرازی را در رگ‌هایمان تزریق می‌کند.
همچنین ملی شدن صنعت نفت ایران در ۲۹ اسفند سال ۱۳۲۹، نقطه عطفی مهم در تاریخ سیاسی، اقتصادی و مبارزات مردم برای نجات سرمایه‌های ملی این مرز و بوم از دست بیگانگان به شمار می‌رود.
نظام چپاولگر سلطه، به رهبری آمریکای استعمارگر دولت مردمی و قانونی مرحوم دکتر مصدق را که مانع اصلی و جدی در مسیر دستیابی آنها به منابع نفتی ایران بود با کودتا ساقط نمود، این جنایت موجب شد، چپاولگران انگلیسی که از در بیرون شده بودند، این بار با کودتای امریکایی- انگلیسی از پنجره وارد و در قالب کنسرسیوم نفتی با سردمداری امریکای جنایت کار بیش از 25 سال بر منابع نفتی ایران مسلط شدند.
استعمار انگلستان با همکاری ظاهر و پنهان مقامات آمریکایی و دستگاه جاسوسی این کشور، تنها راه غلبه بر نهضت ملی مردم ایران را ایجاد تفرقه در بین مردم دید، از اینرو نقشه‌های وسیعی برای ایجاد اختلاف و بدبینی در میان اقشار مردم کشیده و به اجراء دراوردند، در این عرصه از عوامل حزب توده و چپ‌گرایان تا روشنفکران غرب‌زده وابسته به خود و اراذل و اوباش، حداکثر استفاده را بردند.
در اهمیت و تأثیرگذاری اقدامات و فعالیت‌های دولت قانونی مرحوم دکتر مصدق در تلاش برای ملی شدن صنعت نفت و قطع سلطه بیگانگان بر منابع نفتی کشور و غارت و چپاول منافع ملی، می‌توان به بیانات مقام معظم رهبری اشاره کرد که می‌فرمایند: از سال ۲۹ تا ۳۲ یعنی از سال ملی شدن صنعت نفت تا سقوط دکتر مصدق، این سه سالی که بر کشور ما سه سال و خرده‌ای که گذشت، می دانید یکی از آن دوره‌های فوق‌العاده حساس کشور ماست. از لحاظ ارتباط با سیاستهای خارجی، این دوران دورانی است که سلطه‌ی قدیمی انگلیسی یک ضربت محکم بهش می خورد و خاطرات حکومت ملی، حکومت مردم و حضور مردم که سالیان درازی بود به کلی از ذهنها شسته و زدوده شده بود، باز در ذهنها زنده می شود. ضربه‌ی به حکومت انگلیس، باز یافتن احساسات مردمی بوسیله‌ی خود مردم، و یک نگاه تند به سلطه گران و به خارجیانی که در کار ایران دخالت می کنند، بعد تهدید کردن مقام سلطنتی که مردم از آن، آنقدر نفرت داشتند اینها یک حوادث عجیبی است، یعنی جزو مقاطع کم نظیر تاریخ ماست. نهضت ملى و ملى شدن صنعت نفت و حوادث سال بیست‌ونه و سى و سى‌ویک و بسیج مردم آن قضایائى است، که در آن تاریخ براى خاورمیانه یک حرکت عظیم بود، یک رستاخیز بود. نهضت ملى یکی از فصول مهم تاریخ ماست. هم به خاطر اینکه در یک فصل حساسى از فصول تاریخ معاصر دنیا واقع شد.
مبارزه و دیپلماسی مرحوم دکتر محمد مصدق به پشتوانه مردم و روحانیت، نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آید که تنها و تنها می‌توانست از سوی فرزندی از این مرز و بوم برآید و سرمشق مبارزه و وطن گرایی برای بسیاری از کشورهای منطقه باشد، تا به تأسی از این شیوه هوشمندانه در حفظ منابع ملی به نفع کشورهای خود باشد. مرحوم دکتر محمد مصدق، 29 اسفند 1329 شیر نفت را بر روی استعمارگران بیگانه بست تا سنگ بنای نفت ملی را در کشور بر زمین بگذارد و نقطه عطفی در تاریخ صنعت نفت جهان باشد.
با حضور و دفاع مرحوم دکتر محمد مصدق در دادگاه لاهه که نتیجه آن به نفع مردم ایران تمام شد، جرقه های مبارزه با استعمار در ایران زده شد، تا ستیز با استعمار و مبارزه با بیگانگان شکلی جدی و منسجم تر به خود بگیرد.
نهضت ملی شدن نفت در دوره ای شکل گرفت که ایران بزرگترین تولیدکننده نفت خاورمیانه بود، دکتر مصدق توانست تفکر اقتصاد غیر وابسته را در کشور رقم بزند و به شکلی جریان‌های فکری را به سمت و سوی استقلال هدایت کند. آن مرحوم در دوران مبارزات خود برای ملی کردن صنعت نفت، بارها بر این نکته تاکید داشت که ایرانیان باید خود منابع نفتی کشورشان را اداره و بهره برداری کنند. دکتر مصدق برای مقابله با فشار شوروی برای گرفتن امتیاز نفت شمال ایران، قانونی را در این دوره مجلس به تصویب رساند که دولت از مذاکره در مورد امتیاز نفت تا زمانی که نیروهای خارجی در ایران هستند، منع می‌شد.
ملی شدن صنعت نفت ایران، آغاز یک مبارزه برای جلوگیری از غارت اموال و منافع ملی مردم بود و آنچه مرحوم دکتر محمد مصدق را در سپهر تاریخ ماندگار کرد، شجاعت و حق طلبی او در مواجهه با غارت ثروت ملی کشور توسط غربی ها بود. تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹، نماد استقلال طلبی و خودکفایی مردمان این مرز و بوم به شمار می رود، که با ایستادگی و مقاومت برای کسب حق خود و قطع دست بیگانگان از منابع و سرمایه‌هایشان به ثمر نشست. بدون شک در به تصویب رسیدن این رخداد تاریخی بزرگ، دکتر محمد مصدق نقش بی بدیلی داشت و وی به این نتیجه رسیده بود که مشروطه، آزادی، دموکراسی و پیشرفت ایران تحقق نمی یابد، مگر اینکه در برابر زیاده خواهی استعمارگران ایستادگی شود. از این رو با ملی کردن صنعت نفت، اصل حاکمیت ملی را احیا کرد.
مرحوم دکتر محمد مصدق به معنای واقعی یک ایرانی استقلال طلب و آزادیخواه بود. این مهم را در مواضع و سخنرانی های او در مجلس چهاردهم می توان درک نمود. پس از سقوط رضاشاه، مصدق به عنوان نمایندۀ اول مردم تهران در انتخابات مجلس چهاردهم انتخاب شد. او در این سال‌ها بیش از هر چیز بر ضرورت تحکیم ضوابط پارلمانی و اعادۀ حاکمیت ملی تأکید داشت. مضمون اکثر نطق‌های او در مجلس، پیرامون بلیّۀ توأمان استبداد و وابستگی به قدرت‌های خارجی و فضایل استقلال دمکراتیک دور می‌زد.
وی همواره بر ضرورت اداره امور کشور به دست خود ایرانیان تأکید می‌کرد. در یکی از جلسات مجلس چهاردهم گفته بود: "من ایرانی و مسلمانم و علیه هرچه که ایرانیت و اسلامیت را تهدید کند، تا زنده هستم، مبارزه میکنم. چگونه ممکن است خون ایرانی در عروق کسی جاری باشد و مداخلۀ اجنبی را در خاک کشور تحمل کند؟". در نقل قول دیگری از او آمده است: "... ملت ایران طالب استقلال است و آن را به هیچ قیمتی از دست نمی‌دهد.
ملت می‌خواهد که خارجی از این مملکت برود و در امور ما دخالت نکند و انتظار دارد که لفظاً و عملا استقلال او را محترم شمارند". مخالفت شدید او با اعطای امتیاز نفت به بیگانگان، تأکیدی بر پافشاری او در مورد حاکمیت ملی بود. از این چشم‌انداز، مخالفت وی با استخدام دکتر آرتور میلسپو آمریکایی نیز نشانگر ایمان راسخ او به ضرورت ادارۀ امور کشور به دست خود ایرانیان بود. مخالفت او با اعتبارنامه سیدضیاء در مجلس را نیز باید نشانۀ مخالفت او با ظهور سیاستمداران طرفدار انگلیس تلقی کرد.
لذا نظام سلطه آمریکایی – انگلیسی، تاب مقابله با چنین شخصیت و تفکری را نداشت و با سناریویی تفرقه انگیز که با ماهیت روباه صفتی آنها، همخوانی و تناسب داشت، او و دولت قانونی اش را با کودتایی نظامی، ساقط کردند.
به طور کلی جنبش ملی شدن صنعت نفت درصدد بود ایران را از مدار وابستگی به غرب و قدرت‌های خارجی برهاند. از نظر مرحوم دکتر مصدق، ملی کردن صنعت نفت تحقق آرزوهای ملی و تجدید حیات ملی ایرانیان بود. او اعتقاد داشت در صورت لزوم، بهتر است ایران فقیر، ولی مستقل باشد، تا اینکه بقای شرکت نفت انگلیسی را تحمل و تحت سلطۀ انگلیس باقی بماند. مصدق به درستی بر این اعتقاد بود که تا وقتی انگلستان یا هر قدرت خارجی دیگری منافع مستقیم اقتصادی از قبیل: امتیاز نفت جنوب را داشته باشد، استقرار حکومت مستقل ملی ممکن نمی‌شود.
امروز با گذشت بیش از 70 سال از کودتای آمریکایی- انگلیسی در 28 مرداد 1332 و ساقط نمودن دولت قانونی مرحوم دکتر محمد مصدق و تحمیل بیش از 25 سال خسارت مادی و معنوی بر پیکره ایران اسلامی، به رغم وجود ظرفیت های حقوقی و قانونی داخلی و بین المللی، اقدام موثری برای دادخواهی و مطالبه ضرر و زیان ملت و کشور عزیزمان از دولت آمریکا توسط مراجع ذیصلاح دولتی صورت نگرفته است.
اینجانب وارث خانواده مرحوم دکتر مصدق ضمن تشکر از «گروه جهاد حقوقی حکیم» که به نمایندگی از صدها هزار ایرانی متضرر از اقدامات خصمانه و جنایات دولت آمریکا در ایران قبل از انقلاب اسلامی، با ثبت دادخواست حقوقی، اقدام به طرح دعوای حقوقی جهت تادیه خسارات مادی، معنوی و تنبیهی بازدارنده از دولت سلطه گر آمریکا به دلیل انجام اقدامات خصمانه علیه کشور، ملت و نظام اسلامی نموده است.
استدعا دارم بر اساس قانون و قواعد بین‌المللی و داخلی حکمی را صادر فرمائید تا جبران خسارات عظیم مردم شریف ایران ناشی از ساقط کردن دولت مردمی و قانونی آنها و خسارات عظیم تحمیل 25 سال اختناق، غارت و چپاول منابع ایران عزیز، تألمات وارده بر خانواده هزاران شهید در طول 25 سال مبارزه با طاغوت، زندان و شکنجه های جسمی و روحی وارده بر مبارزان و ازادی خواهان ایرانی باشد، از جمله سه سال زندان انفرادی مرحوم دکتر محمد مصدق در بیدادگاه محمد رضا پهلوی در کهولت سن، که از بغض و کینه شاه بی کفایت و اربابان وی از حریت و ازادگی مرحوم مصدق و خارج نمودن منابع نفت ایران از دست استعمارگر انگلستان، ولو این که با کودتای امریکایی و انگلیسی مجدداً بر نفت ایران مسلط شدند ، سپس تبعید او به روستای احمد اباد و جلو گیری از اجرای وصیت مرحوم برای خا کسپاری در محل مورد نظرش است.