«وحدت اسلامی» و اتحاد بین مسلمانان، از جمله اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین موضوعات در اندیشه سیاسی و فرهنگی رهبر حکیم انقلاب اسلامی است. در اندیشه ایشان اتحاد مسلمانان و پرهیز آنان از اختلاف و تفرقه، زمینه‌ای مساعد برای «ایستادگی جمعی در برابر زورگویی‌های نظام سلطه» و «دفاع از منافع و حقوق ضایع‌شده جهان اسلام» به شمار می‌آید. آنچه در ادامه می‌آید، گزیده‌ای از بیانات رهبر فرزانه انقلاب اسلامی درباره وحدت اسلامی است.
معنا و ضرورت
اتحاد، نه انصراف از عقاید خاص
مراد ما از وحدت اسلامی، یکی شدن عقاید و مذاهب اسلامی نیست. میدان برخورد مذاهب و عقاید اسلامی و عقاید کلامی و عقاید فقهی هر فرقه‌ای عقاید خودش را دارد و خواهد داشت؛ میدان علمی است؛ میدان بحث فقهی است؛ میدان بحث کلامی است و اختلاف عقاید فقهی و کلامی می‌تواند هیچ تأثیری در میدان واقعیت زندگی و در میدان سیاست نداشته باشد. مراد ما از وحدت دنیای اسلام، عدم تنازع است: «ولاتنازعوا فتفشلوا». تنازع نباشد، اختلاف نباشد.
وحدت یعنی ایستادگی
امروز منطقه جغرافیایی مسلمانان، مهم‌ترین مناطق عالم است. کشور‌های آنها از لحاظ طبیعی، جزء ثروتمندترین کشور‌های عالم است. امروز دروازه آسیا به اروپا، دروازه اروپا به آسیا و آفریقا، آفریقا به اروپا و آسیا، متعلق به مسلمانان است. این منطقه سوق‌الجیشی و سرزمین‌های با برکتی که در اختیار مسلمانان است، امروز حامل و حاوی امکاناتی، چون نفت و گاز و امثال اینهاست که بشر برای تمدن خود، به صورت روزمره به آن احتیاج دارد. یک میلیارد و چند صد میلیون نفر مسلمان هستند؛ یعنی بیش از یک پنجم مردم دنیا. این همه جمعیت، در چنین منطقه‌ای؛ چرا باید از این استفاده نشود؟ این، یک امکان بزرگ در اختیار مسلمانان است.
خطر‌ها و موانع پیش‌رو
کج‌فهمی و بی‌اطلاعی؛ مانع اتحاد
چیز‌هایی مانع از اتحاد می‌شود. عمده آنها بعضاً کج‌فهمی‌ها و بی‌اطلاعی‌هاست؛ از حال هم خبر نداریم؛ درباره عقاید هم، درباره تفکرات یکدیگر دچار اشتباه می‌شویم؛ شیعه درباره سنی، سنی درباره شیعه؛ گاهی یک انگیزه خیلی کوچک، انسانی را وادار می‌کند حرفی بزند، موضعی بگیرد، کاری بکند که دشمن در نقشه کلی خود از آن حرف استفاده می‌کند و شکاف را بین برادران زیاد می‌کند.
عوامانگی عامل اختلافات مذهبی
اختلاف بین طرفداران دو عقیده بر اثر تعصبات، امری است که هست و طبیعی است و مخصوص شیعه و سنی هم نیست. لیکن وقتی نوبت به کسانی رسید که سلاح علمی ندارند، از سلاح احساسات و مشت و سلاح مادی استفاده می‌کنند که این خطرناک است. از یک دوره‌ای به این طرف، یک عامل دیگری هم وارد ماجرا شد و آن «استعمار» بود. نمی‌خواهیم بگوییم اختلاف شیعه و سنی همیشه مربوط به استعمار بوده؛ نه، احساسات خودشان هم دخیل بوده؛ بعضی از جهالت‌ها، بعضی از تعصب‌ها، بعضی از احساسات، بعضی از کج‌فهمی‌ها دخالت داشته؛ لیکن وقتی استعمار وارد شد، از این سلاح حداکثر استفاده را کرد.
پیشنهاد‌ها و راهکار‌هایی تحقق
وجود نبی مکرم اسلام (ص)؛ بزرگ‌ترین مایه وحدت اسلامی وجود نبی مکرم اسلام (ص)، بزرگ‌ترین مایه وحدت در همه ادوار اسلامی بوده است و امروز هم می‌تواند باشد؛ چون اعتقاد آحاد مسلمانان به آن وجود اقدسِ بزرگوار، با عاطفه و عشق توأم است و لذا آن بزرگوار، مرکز و محور عواطف و عقاید همه مسلمان‌هاست و همین محوریت، یکی از موجبات انس دل‌های مسلمین و نزدیکی فرق اسلامی با یکدیگر به حساب می‌آید. توصیه ما به همه مسلمانان عالم این است که روی ابعاد شخصیت پیامبر و زندگی و سیره و اخلاق آن حضرت و تعالیمی که از آن بزرگوار مأثور و منصوص است، کار زیادی بشود.
مسئله غدیر؛ یکی از محور‌های وحدت اسلامی
مسئله غدیر هم می‌تواند مایه وحدت باشد؛ ممکن است به نظر عجیب بیاید، اما واقعیت مطلب همین است. خود مسئله غدیر، غیر از جنبه‌ای که شیعه آن را به عنوان اعتقاد قبول کرده است ـ یعنی حکومت منصوب امیرالمؤمنین (ع) از طرف پیامبر که در حدیث غدیر آشکار است ـ اصل مسئله ولایت هم مطرح شده است. این دیگر شیعه و سنی ندارد. اگر امروز مسلمانان جهان و ملت‌های کشور‌های اسلامی، شعار ولایت اسلامی سر دهند، بسیاری از راه‌های نرفته و گره‌های ناگشوده امت اسلامی باز خواهد شد و مشکلات کشور‌های اسلامی به حل نزدیک خواهد گشت.
منشور وحدت اسلامی را تهیه کنید
علاج اصلی، داروی اصلی برای امروزِ دنیای اسلام، داروی «اتحاد» است؛ باید با هم متحد بشوند. علما و روشنفکران اسلام بنشینند و منشور وحدت اسلامی را تنظیم کنند؛ منشوری تهیه کنند تا فلان آدم کج‌فهم متعصب وابسته به این، یا فلان، یا آن فرقه اسلامی، نتواند آزادانه جماعت کثیری از مسلمانان را متهم به خروج از اسلام کند؛ تکفیر کند. اگر شما این کار را نکنید، نسل‌های بعد از شما مؤاخذه خواهند کرد. مشترکات بزرگی وجود دارد؛ گرد این مشترکات همه مجتمع شوند. مواظب توطئه دشمن باشند؛ مواظب بازی دشمن باشند. خواص، بین خودشان بحث‌های مذهبی را بکنند، اما به مردم نکشانند؛ دل‌ها را نسبت به یکدیگر چرکین نکنند؛ دشمنی‌ها را زیاد نکنند؛ چه بین فرقه‌های اسلامی، چه بین ملت‌های اسلامی، چه بین گروه‌های اسلامی در یک ملت.
نظرات فرق مختلف اسلامی را در مجموعه‌ای واحد جمع کنید
علمای اسلامی باید کوشش کنند. فقها و متکلمین و فلاسفه اسلامی بنشینند آرا را با یکدیگر تطبیق کنند و آنها را در مجموعه‌هایی جمع نمایند تا نظرات فرق مختلف اسلامی در مجموعه واحد و با نگاه مساعد به یکدیگر، در اختیار همه مسلمین قرار بگیرد. این، از جمله کار‌های بسیار لازم و ضروری است.