در میانه تحولات ژئوپلیتیکی و رقابت‌های فزاینده فضایی میان قدرت‌های جهانی، جمهوری اسلامی ایران با پرتاب موفق ماهواره «ناهید۲» گامی دیگر در مسیر تثبیت جایگاه خود در عرصه فناوری‌های پیشرفته برداشت. این ماهواره مخابراتی که به‌طور کامل توسط متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده، روز جمعه سوم مردادماه ۱۴۰۴ با استفاده از موشک سایوز‌ـ۲.۱b از پایگاه فضایی وستوچنی روسیه به فضا پرتاب شد. ناهید۲ نه‌تنها نماد پیشرفت فنی در حوزه فناوری فضایی ایران است، بلکه پیامی روشن از توانمندی‌های بومی در شرایط تحریمی به جامعه جهانی مخابره می‌کند.
این رویداد مهم در حالی رقم خورد که توجه ناظران بین‌المللی به همکاری‌های فضایی ایران و روسیه بیش از پیش جلب شده و ابعاد علمی، راهبردی و دیپلماتیک آن در کانون تحلیل‌ها قرار گرفته است. در این مأموریت، علاوه بر ناهید۲، مجموعاً ۱۹ ماهواره دیگر از کشورهای مختلف به مدار پایین زمین LEO اعزام شدند.
ماهواره ناهید۲ به همت سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران، با مشارکت گسترده شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی طراحی و ساخته شده است. وزن این ماهواره حدود ۱۱۰ کیلوگرم است و برای فعالیت در مدار لئو با ارتفاع تقریبی ۵۰۰ کیلومتر طراحی شده است. این مأموریت یکی از گام‌های کلیدی در جهت افزایش توان علمی و عملیاتی ایران در فضا به‌شمار می‌رود.
از جمله ویژگی‌های فنی برجسته این ماهواره می‌توان به سامانه پیشرانش شیمیایی بومی اشاره کرد که شامل موتورهای حرارتی، مخازن ترکیبی، شیرهای فشار بالا و سامانه‌های کنترلی دقیق است. این سامانه قادر است تا حدود ۵۰ کیلومتر اصلاح ارتفاع انجام دهد و نقش مهمی در کنترل موقعیت‌مداری ایفا می‌کند.
در بخش توان، ناهید۲ به باتری‌های لیتیومی پیشرفته‌ای مجهز شده که توان تحمل چرخه‌های متعدد شارژ و دشارژ را دارند؛ عاملی حیاتی برای پایداری عملکرد تجهیزات در مدار. همچنین سیستم کنترل وضعیت سه‌محوره، امکان هدایت دقیق، ارتباط دوطرفه در باندهای KU، X و UHF، مدیریت داده و توزیع توان را فراهم می‌آورد.
در بخش پردازش، استفاده از فناوری‌های مقاوم در برابر تابش‌های فضایی با بهره‌گیری از پردازنده‌های اسمارت فیوژن۲ سطحی از استانداردهای جهانی را در ساختار داخلی ناهید۲ فراهم کرده است. این تجهیزات با مقاومت بالا در برابر اختلالات پرتوهای کیهانی، تضمین‌کننده عملکرد مطمئن ماهواره در شرایط سخت فضا هستند.
ماهواره ناهید۲ به عنوان یک ماهواره تحقیقاتی و مخابراتی در مدار LEO، وظایف مشخصی را بر عهده دارد. از جمله مهم‌ترین مأموریت‌های آن می‌توان به آزمون عملی فناوری ارتباطی در باند KU اشاره کرد که برای نخستین بار در مدار توسط ایران به‌طور کامل اجرا می‌شود. همچنین، بررسی و ارزیابی سامانه‌های کنترلی، مدیریتی، توان و ارتباطات داخلی، از اهداف کلیدی این پروژه به شمار می‌رود.
ثبت و انتقال داده‌های اولیه از ناهید۲ نیز تاکنون نشان داده که همه سامانه‌های کلیدی آن عملکردی پایدار و دقیق دارند. بر اساس اعلام منابع رسمی، عمر عملیاتی این ماهواره به‌طور متوسط دو سال برآورد شده است، هرچند برخی گزارش‌ها از امکان فعالیت آن تا پنج سال نیز خبر می‌دهند.
فراتر از جنبه‌های فنی، این پرتاب واجد اهمیت سیاسی و راهبردی نیز هست. همکاری جمهوری اسلامی ایران با روسیه در زمینه فضایی، در چارچوب پیمان استراتژیکی که در ژانویه سال جاری میلادی به امضا رسید، تقویت شده و پرتاب ناهید۲ از خاک روسیه یکی از مصادیق آن است. درج لوگوی سازمان فضایی ایران بر روی بدنه موشک سایوز نیز نماد مشارکت رسمی کشور در این مأموریت بین‌المللی محسوب می‌شود.
این روند همکاری در شرایطی اتفاق می‌افتد که برخی کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده و اعضای اتحادیه اروپا، با نگرانی به توسعه برنامه‌های فضایی ایران می‌نگرند و آن را بالقوه مرتبط با اهداف نظامی می‌دانند. با این حال، مقام‌های روس تأکید کرده‌اند که همکاری‌های صورت‌گرفته صرفاً در حوزه غیرنظامی و صلح‌آمیز بوده است.
پرتاب موفق ناهید۲ بستر مناسبی را برای گام‌های بعدی در برنامه فضایی ایران فراهم کرده است. مسئولان سازمان فضایی اعلام کرده‌اند که طراحی و ساخت نسل بعدی این ماهواره با عنوان «ناهید۳» در دستور کار قرار دارد. ناهید۳ قرار است در آینده‌ای نزدیک با استفاده از پرتابگرهای ساخت داخل ، از جمله موشک سیمرغ، به فضا فرستاده شود.
همزمان، برنامه‌هایی برای توسعه منظومه‌های ماهواره‌ای در مدارهای پایین لئو و همچنین ورود به فاز طراحی و ساخت ماهواره‌های مخابراتی در مدار زمین‌ثابت ژئو نیز آغاز شده تا امکان پوشش گسترده‌تر ارتباطی در سراسر کشور فراهم شود.
ماهواره ناهید۲ را می‌توان نماد تازه‌ای از بلوغ فناوری فضایی در کشور دانست. این پروژه، نشان داد که با تکیه بر دانش بومی و راهبردهای همکاری هدفمند، می‌توان حتی در شرایط تحریم نیز گام‌های مؤثری در مسیر پیشرفت علمی و استقلال فناورانه برداشت. ناهید۲ علاوه بر ارتقای ظرفیت‌های زیرساختی ایران در فضا، سکوی پرتابی برای پروژه‌های کلان آینده مانند منظومه‌های مخابراتی لئو و ژئو و ماهواره‌های پیشرفته‌تر محسوب می‌شود.
در عین حال، همکاری‌های فضایی ایران و روسیه نیز نشان از شکل‌گیری توازن‌های نوین در معادلات ژئوپلیتیکی دارد؛ توازنی که می‌تواند ابعاد راهبردی عمیق‌تری در سال‌های آینده برای ایران به همراه داشته باشد.