نشریه اخبار و تحلیل ها نهم آذر ۱۴۰۴

 دانلودpdf

دانلودword

▼ حرف روز

 پیش‌خدمتِ در حاشیه!

رویارویی امروز اروپا با بحران اوکراین، بیش از آنکه ناشی از فشار خارجی باشد، نتیجه مستقیم سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌های داخلی این قاره است. اروپا که زمانی داعیه توازن قوا میان شرق و غرب را داشت، امروز حتی در تعیین مسیر صلح در جنگی که امنیت خود را تهدید می‌کند، نقشی ندارد و در حاشیه تصمیم‌گیری‌های جهانی قرار گرفته است. در واقع این وضعیت محصول سال‌ها وابستگی و تبعیت کامل اروپا از ایالات متحده آمریکا است که البته یک شبه و اتفاقی شکل نگرفته.

طرح ۲۸ ماده‌ای دونالد ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین نمونه‌ای بارز از این واقعیت است. در این طرح، کوچک‌ترین نشانی از خواست‌ها و نگرانی‌های اروپاییان دیده نمی‌شود؛ نه از تهدیدهای امنیتی شرق اروپا خبری هست و نه از بحران انرژی که مردم قاره را تحت فشار قرار داده است. ترامپ و تیم او، نقشه صلح را بر اساس منافع سیاسی داخلی و اهداف اقتصادی واشنگتن طراحی کردند، بی‌آنکه توجهی به متحدان سنتی خود داشته باشند.این بی‌توجهی نتیجه طبیعی سال‌ها پیش‌خدمتی اروپا برای سیاست‌های واشنگتن است. اروپا در پرونده‌های منطقه‌ای متعدد، از برنامه هسته‌ای کشورمان گرفته تا تحریم‌های اقتصادی و جنگ‌های نیابتی، بارها نشان داده که منافع خود را فدای خواست آمریکا می‌کند. حتی در حوزه نظامی، وقتی ترامپ افزایش سهم کشورهای عضو ناتو از هزینه‌های نظامی را مطالبه کرد، دولت‌های اروپایی بدون تردید بودجه‌های کلان به صنایع نظامی آمریکا اختصاص دادند، بی‌آنکه در نظر داشته باشند چنین تصمیم‌هایی استقلال اقتصادی و صنعتی خود را تضعیف می‌کند.

نمونه دیگر، واکنش اروپا به جنگ تعرفه‌ای ترامپ بود. وقتی واشنگتن تعرفه‌های سنگین بر فولاد، خودرو و فناوری اروپایی وضع کرد، بروکسل تنها با سکوت و عقب‌نشینی پاسخ داد و اصول رقابت آزاد را فدای حفظ ظاهری اتحاد آتلانتیکی کرد. این تسلیم‌پذیری طولانی‌مدت، زمینه حذف اروپا از معادلات تصمیم‌گیری جهانی را فراهم کرد و امروز قاره‌ای که زمانی بازیگر اصلی توازن قدرت بود، تنها در صف انتظار کاخ سفید ایستاده است.

در بحران اوکراین، تلاش‌های اروپاییان برای بازگرداندن خود به مرکز تصمیم‌گیری بی‌ثمر بود. واشنگتن به صراحت نشان داد که بحران اوکراین،  میدان اعمال اقتدار یک‌جانبه است نه عرصه مشورت!. متحدان اروپایی تنها باید هزینه بدهند و هیچ نقشی در تعیین مسیر صلح ندارند. ترامپ با اجرای استراتژی «گاو شیرده» نشان داد که در معادله قدرت جدید، جای مشارکت اروپا محدود و تابع خواست‌های آمریکا است.

به این ترتیب، اروپا امروز گرفتار بن‌بستی خودساخته شده است؛ قاره‌ای که با سال‌ها پیش‌خدمتی و تبعیت از واشنگتن، اکنون نمی‌تواند در تعیین سرنوشت جنگی که در خاک آن جریان دارد، نقشی ایفا کند. تجربه اوکراین، زنگ خطری برای سیاستمداران اروپایی است تا واقعیت وابستگی خود به آمریکا و هزینه‌های ناشی از آن را بازنگری کنند.(بهرام بختیاری)

▼ گزارش روز  

فقر ذهنی و مازوخیسم استعمارخواهی!

بحث درباره فقر معمولاً به مسائل اقتصادی محدود می‌شود، اما آنچه جامعه را بیش از هر چیز تهدید می‌کند نوع دیگری از فقر است؛ فقری که فقط با اصلاح فهم و اندیشه قابل درمان است نه صرفا اصلاح ساختارهای مالی و سیاست‌گذاری اقتصادی. فقر ذهنی، هنگامی خطرناک تر می‌شود که فرد بدون شناخت کافی از تاریخ، سیاست و تجربه‌های زیسته یک ملت، نسخه‌هایی ارائه کند که مسیر توسعه یک جامعه را به بن‌بست می‌کشاند. نمونه روشن این وضعیت در دیدگاه‌های سریع‌القلم درباره توسعه دیده می‌شود؛ دیدگاهی که بارها از سوی اندیشمندان به دلیل نقص منطقی و ضعف اخلاقی مورد نقد قرار گرفته است.

توسعه از نگاه سریع‌القلم، تبدیل شدن به خدمتگزار قدرت‌های جهانی است؛ نوعی وابستگی ساختاری که نتیجه‌اش نه رشد ملی، بلکه فروکاستن هویت و اراده یک ملت است. چنین مدلی از توسعه، در بهترین روایتش کشور را به سرایه‌دارانی مطیع برای استعمار بدل می‌کند و در بدترین روایت، زمینه پذیرش تحقیر و سلطه را با نوعی لذت‌جویی فکری در برابر قدرت‌های بیگانه همراه می‌سازد؛ نوعی مازوخیسم سیاسی که به جای عزت ملی، رضایت از وابستگی را تبلیغ می‌کند.

تجربه عملی همین نگاه در هشت سال دولت روحانی، پیامدهای سنگینی برجای گذاشت. تکیه بر وعده غرب، تعلیق توان داخلی، و نادیده گرفتن ظرفیت‌های ملی، سرانجام کشوری را که می‌توانست روی پای خود بایستد، با شدیدترین تحریم‌ها مواجه کرد. با این‌همه، عجیب آنجاست که طراحان این رویکرد، امروز با اعتمادبه‌نفس تازه‌ای درباره فقرا و طبقات محروم سخن می‌گویند و آن‌ها را به سخره می‌گیرند؛ گویی هیچ‌کدام از سیاست‌های نادرست‌شان در ایجاد فشار اقتصادی نقشی نداشته است.

فقر اقتصادی برای بسیاری از جوامع یک چالش گذراست. ساختارها، سیاست‌های حمایتی و تلاش فردی می‌تواند چرخه آن را بشکند. تاریخ نیز سرشار از نمونه‌هایی است که افراد از طبقات پایین به موقعیت‌های برجسته رسیده‌اند. اما فقر ذهنی، نوعی فقر ریشه‌دار و مزمن است؛ فقری که در آن فرد نسبت به نادرستی اندیشه خود آگاه نیست و همین ناآگاهی، خطر آن را دوچندان می‌کند. کسی که با چنین فقر فکری نسخه توسعه می‌پیچد، عملاً گفتمانی را ترویج می‌دهد که آینده کشور را در گروی تسلیم شدن به قدرت‌های خارجی می‌بیند.

سریع‌القلم روزگاری لبوفروش‌ها را به تمسخر می‌گرفت و نظر آنان را بی‌اهمیت جلوه می‌داد؛ اما تجربه اجتماعی نشان داده که بسیاری از همین مردم ساده، واقع‌بینانه‌تر و شرافتمندانه‌تر از نظریه‌پردازانی با نگاه‌های وابسته می‌اندیشند. مردمی که با سختی‌های زندگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بهتر از نخبگانی که دل در گرو بیگانگان دارند، مفهوم استقلال، عزت و خوداتکایی را می‌فهمند!.جامعه برای عبور از مسائل اقتصادی به اصلاح ساختار نیاز دارد، اما برای درمان فقر ذهنی نیازمند آگاهی و بازنگری عمیق در ارزش‌ها و الگوهای توسعه است. نقد دیدگاه‌هایی که وابستگی را جای‌گزین استقلال می‌کنند، بخشی از این بازنگری است؛ زیرا توسعه واقعی زمانی معنا پیدا می‌کند که بر پایه عزت ملی و اتکای به ظرفیت‌های داخلی استوار باشد، نه بر مبنای خدمتگزاری به بیگانگان.(عبدالحسین آزاد)

▼ خبر ویژه

اپوزیسیون فاسد و بی عرضه!

کیوان عباسی، مدیر شبکه من‌وتو، در اظهاراتی جنجالی، عملکرد اپوزیسیون را عامل کاهش مخاطبان شبکه خود دانست و گفت: «چرا امروز سه میلیون نفر برنامه‌های ما را نمی‌بینند؟ بزرگ‌ترین مشکل متوجه اپوزیسیون است؛ اپوزیسیونی که در آزمون‌های مختلف مردود شده و توان بسیج حتی دو هزار ایرانی در خارج از کشور را هم ندارد. خب کنار بروید دیگر!»عباسی با انتقاد از تظاهرات‌های محدود و کم‌اثر خارج از کشور افزود: «پنجاه سال چشم‌تان به خارج بوده. پانزده نفر می‌روند تظاهرات و یک‌سری کاغذ دست می‌گیرند. خب نروید، نکنید؛ مردم را دلسردتر می‌کنید.»او ضمن اعتراف به ضعف شبکه من‌وتو، عملکرد اپوزیسیون را مانعی برای جذب مخاطب دانست و تاکید کرد که ناکارآمدی جریان‌های مخالف داخلی، تاثیر مستقیم بر جایگاه رسانه‌های خارج‌نشین دارد. این اظهارات، بحث‌های تازه‌ای درباره کارنامه پنجاه ساله اپوزیسیون و اثربخشی فعالیت‌های آن در خارج از کشور ایجاد کرده است.