هدف برگزاری اجلاس بین‌المللی «تعامل سازنده ادیان الهی: چارچوبی برای نظم جهانی» که به همت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، برگزار شد، گفت‌وگوی بین ادیانی بر اساس باورهای اخلاقی و حقوقی در جهت حفظ حریم قدسی انبیای الهی و اماکن مقدسه و هم‌اندیشی بیشتر برای گسترش معنویت جهانی ذکر شده است.
دیگر محورهای مورد بحث در این اجلاس را مسائلی همچون مقابله فکری و فرهنگی با سیاست‌های تفرقه‌افکن، تعامل معاصر ادیان، رهیافتی برای تعامل معنوی بشری، گفت‌وگوی بین ادیانی و نظم جهانی، حقوق بشر و ادیان الهی و آزادی بیان و ادیان الهی تشکیل می‌دهد. به گفته رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 160 نفر از استادان دانشگاه و علمای حوزه‌های علمیه و صاحبنظران داخلی و خارجی در اجلاس تعامل سازنده ادیان شرکت کردند. آیت‌الله محمود محمدی‌عراقی با بیان این مطلب افزود: این اندیشمندان و رهبران مختلف ادیان اسلام، مسیحی، یهودی و زرتشتی در این اجلاس گرد هم آمدند تا در یک ارتباط مستقیم به موضوع احترام به مقدسات دینی پرداخته و دیدگاههای خود را بیان کنند. وی اظهار داشت: 60 مقاله از سوی اندیشمندان و رهبران مختلف دینی 38 کشور جهان در این اجلاس ارائه شد. محمدی‌عراقی اظهار داشت: این مقاله‌ها در قالب 23 موضوع از جمله شأن و منزلت پیامبران الهی از نظر ادیان آسمانی، قدسیت ذاتی ادیان و موضوع قدسیت‌زدایی شیطانی، همبستگی ادیان الهی به عنوان یک ضرورت برای صلح پایدار جهانی و منجی‌گرایی ادیان و آینده بشریت ارائه شد. «نظم و امنیت بین‌المللی، ارزش‌ها و آرمان‌های مشترک بین ادیان توحیدی، انسان کامل از دیدگاه ادیان، احترام به مقدسات و اماکن مقدس از دیدگاه ادیان، پیامدهای اخلاقی و تربیت قدسیت‌زادیی، حقوق بشر و ادیان الهی، آزادی بیان و ادیان الهی، دین، آزادی و عدالت و نقش ادیان در نوسازی و دگرگون‌سازی تمدنها موضوع دیگر مقاله‌های این اجلاس است». همچنین به گفته دبیر کمیته علمی اجلاس تعامل سازنده ادیان، سه نشست تخصصی در حاشیه این اجلاس توسط اندیشمندان و صاحبنظران داخلی و خارجی برگزار می‌شود.
اجلاس بین‌المللی «تعامل سازنده ادیان الهی، چارچوب برای نظم جهانی» صبح روز شنبه 27 اسفند ماه در شهر اصفهان پایتخت فرهنگی جهان اسلام گشایش یافت. آیین گشایش این اجلاس با آیاتی از قرآن مجید آغاز شد و همچنین فرازهایی از کتب آسمانی تورات، انجیل و اوستا خوانده شد. در ادامه این مراسم پیام اکمل‌الدین «احسان اوغلی» دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی به اجلاس قرائت شد. وی در پیام خود اقدام جمهوری اسلامی مبنی بر برگزاری اجلاس «تعامل سازنده ادیان الهی» را حرکتی شایسته و سازنده عنوان کرد. همچنین «آیت‌الله محمود محمدی‌عراقی» رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در سخنرانی آغاز به کار اجلاس نسبت به قدسیت‌زدایی در جهان هشدار داد. وی تصریح کرد: امر قدسی به عنوان وجه اشتراک همه ادیان الهی، روح جهان هستی و معنای زندگی است و بدون آن زندگی بشری به سمت پوچی پیش می‌رود. وی افزود: زمان آن فرا رسیده است تا خطر فقدان امر قدسی را دربیایم و از مجامع بین‌المللی بخواهیم به سمت یک اجماع و وفاق عمومی برای تصویب کنوانسیون جهانی احترام به مقدسات ادیان و پیامبران الهی حرکت کنند. وی با اشاره به برگزاری این اجلاس گفت: اصفهان نماد مدنیت دینی و الگوی همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان الهی محسوب می‌شود و پیام برگزاری این اجلاس در این شهر آن است که اسلام دین فرهنگ، ادب و هنر است.
آیت‌الله «عبدالله جوادی‌آملی» استاد حوزه علمیه گفت: هتک حرمت پیامبر اسلام(ص)، هتک حرمت همه پیامبران الهی است.
وی در اجلاس تعامل سازنده ادیان الهی افزود: اهانت به پیامبران الهی و مسخره کردن آنها به فرموده قرآن کریم، ریشه در کج‌اندیشی و هوی و هوس دارد. استاد برجسته حوزه علمیه قم، افزود: پیامبران الهی از این حرکت کج‌اندیشان به خداوند شکایتی نداشته‌اند بلکه همواره حسرت خورده‌اند که چرا آنها نمی‌فهمند و آگاه نمی‌شوند.
آیت‌الله جوادی‌آملی گفت: هتک حرمت پیامبر اسلام(ص) جهان را شورانده است زیرا وجود مبارک او همه انبیا را با قداست ذکر کرده است. وی افزود: اسلام هم یهودیت و هم مسیحیت و دیگر انبیای الهی را زنده کرده است. همچنین «دکتر حمید مولانا» استاد ارتباطات بین‌الملل، تبیین همبستگی بین دین، علم و هنر را یکی از راهکارهای تعامل سازنده ادیان در نظم جهانی دانست. وی در نشست عمومی اولین روز «اجلاس بین‌المللی تعامل سازنده ادیان الهی» در اصفهان گفت: ادیان الهی تناقضاتی بین این سه مقوله نمی‌بینند و اختلافات در این مقوله از ناحیه برخی افراد مطرح شده است. وی خواهان ارائه تعاریفی مشخص برای همبستگی بین دین و علم و هنر شد و گفت: اگر ما در برهه کنونی تعریفی از همبستگی بین سه مقوله یاد شده به جهان عرضه نکنیم، آسیب‌پذیر خواهیم شد. دکتر مولانا تصریح کرد: بسیاری از آسیبها که به جامعه اسلامی وارد می‌شود از قبیل اهانتهای اخیر ناشی از جدایی بین علم و دین و هنر است و این معضل تصورات ناصحیحی را در بین افکار عمومی به وجود آورده است.
دبیر کل شورای جهانی رهبران دینی، خواهان دخالت و تاثیرگذاری مستقیم رهبران مذهبی در رویدادهای اجتماعی کشورها شد. «دکتر باواجین» در این اجلاس تصریح کرد: اگر رهبران مذهبی درک درستی از مسائل اجتماعی نداشته باشند، جوامع با مشکل مواجه می‌شوند. وی با اشاره به انتشار کاریکاتورهای اهانت‌آمیز علیه پیامبر اسلام، عوامل این اهانت غم‌انگیز را گمراهانی دانست که به فرهنگ و مذهب وفادار نیستند.
یک استاد و پژوهشگر مسلمان آمریکایی هم‌خواهان رویکردی جدید از سوی پیروان ادیان الهی به منظور رفع سوء تفاهم‌ها و تعصبات بین پیروان مذاهب شد. دکتر محمد لگنهاوزن در برنامه نشست عمومی اجلاس بین‌المللی «تعامل سازنده ادیان الهی» تصریح کرد: در ادیان الهی اسلام و مسیحیت زمینه‌های فراوانی برای تفاهم بین این دو دین وجود دارد و از آنجایی که جهان برای تمام انسانها خلق شده است، نباید هویت خود را بر دشمنی بنا کنیم. وی مذهب و نژاد را عاملی برای تفاوت بین انسانها ندانست و گفت: قرآن کریم دارای آموزه‌هایی است که دوستی را به جای دشمنی ترویج می‌کند. وی زمینه‌های توسعه ترویج خشونت برای مشروعیت حکومتها را برخاسته از افکار نژادپرستانه نازیسم دانست و گفت: امروزه در کنار مسلمانانی که برای دفاع از عقیده خود دست به سلاح می‌برند، مسلمانانی هم وجود دارند که قائل به گفتمان بین مذاهب هستند و این روشی است که ریشه در تاریخ اسلام دارد. وی تصریح کرد: ما مسلمانان به پیروی از سیره پیامبر و ائمه اطهار، در گفت‌وگو بین ادیان شرکت می‌کنیم و از راه دوستی خواهان رفع سوء تفاهم‌ها هستیم.
منجی‌گرایی در اسناد تاریخی و دینی، گفت‌وگوی علم و دین مفاهمه مشترک برای مرز جهانی، توحید و نظم جهانی، غرب در جست‌وجوی معنویت، دین و دنیای معاصر فرصت‌ها و تهدیدها و تالیف قلوب در ادیان الهی از جمله محورهای مورد بحث در این نشست‌ها بود. به منظور بهره‌گیری هر چه بیشتر از این اجلاس پرسش‌نامه‌ای در اختیار شرکت کنندگان قرار گرفت تا با طرح دیدگاههای خود در نهایت به همفکری و راهکارهای مشترکی در زمینه احترام و تعامل ادیان دست یافته شود.
رئیس کمیته ائمه جمعه و جماعات سیرالئون در این اجلاس گفت: اقتدار جهان اسلام نسبت به گذشته افزایش یافته است. شیخ «احمد تیجان سیلا» امام جمعه مسجد «فری‌تاون» افزود: در جریان چاپ کاریکاتورهای موهن و ضداسلامی در برخی نشریات غربی، مسلمانان با موضع‌گیری یکپارچه اقتدار خود را به تصور کشیدند. «بترشا اولی‌سی‌لاو» مشاور وزیر امور خارجه قزاقستان و سر دبیر روزنامه جهان اسلام معتقد است: اجلاس «تعامل سازنده ادیان الهی» پل‌های دوستی میان مؤمنان واقعی جهان برقرار می‌کند.
وی گفت: این اجلاس در چارچوب تلاشهای کشورهای دوستدار صلح و محبت برگزار می‌شود و در شرایط کنونی جهان یک ضرورت حتمی است.
«مشرف‌حسین شاه‌جهان» وزیر امور دینی بنگلادش نیز معتقد بود که برگزاری اجلاس «تعامل سازنده ادیان الهی: چارچوب نظم جهانی، زمینه دفاع عمیق از دین را فراهم می‌کند. وی گفت: این اجلاس می‌تواند تجربه مهمی باشد که سایر کشورها نیز بتوانند از آن الگوبرداری کنند.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: برخورد تمدنها در تفکر دینی و ادیان الهی نمی‌گنجد. «آیت‌الله محمدعلی تسخیری» افزود: آنها که از دین برای تفرقه استفاده می‌کنند، دین‌دار نیستند و دین را در خدمت قدرت طلبی خود قرار می‌دهند. وی گفت: در طول تاریخ ادیان الهی، گرایشات فراوانی وجود داشته است که از هر فرصتی با نام دین برای نفی دیگران و تسلط خود استفاده کرده‌اند در حالی که اصول ادیان الهی بر تفاهم و تعادل استوار است.
وی با اشاره به تحولات پس از جنگ جهانی و شکل‌گیری ایده «نظم نوین جهانی» پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی گفت: این ایده به تدریج توسط تئوریسین‌های صاحبان قدرت در دنیا به «جهانی‌سازی» تبدیل شد که «جهانی‌سازی» نیز به مثابه استفاده بد از یک پدیده خوب است.
استاد دانشگاه «علامه طباطبایی» در مورد سوءاستفاده برخی از سیاستمداران جهان از گرایش روزافزون جامعه جهانی به دین هشدار داد. دکتر «محسن خلیجی» گفت: در شرایط جهانی چرخشی مثبت نسبت به امور دینی مشهود است. وی اضافه کرد: شرایط دنیای امروز نتیجه آن است که نظام‌های سیاسی نتوانسته‌اند وعده‌هایی را که به بشر داده‌اند محقق کنند و مردم از نظام‌های سیاسی ناامید شده‌اند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی اضافه کرد با گرایش مردم به سمت دین، برخی سیاستمداران بخصوص صهیونیست‌ها تلاش می‌کنند که این توجه به مسائل دینی را به مبانی غیراصیل دینی و نقاط اختلاف میان ادیان سوق دهند. نماینده ایرانیان آشوری در اجلاس بین‌المللی «تعامل سازنده ادیان الهی، چارچوبی برای نظم جهانی» گفت: دیوارهای مشترک مساجد و کلیساها و صدای همزمان ناقوس کلیساها و اذان مساجد را دید و شنید. وی با اشاره به دهها مورد تکرار نام حضرت مسیح(ع) و حضرت مریم(ع) در قرآن مجید گفت: تصور می‌کنم که پیامبر اسلام به حضرت عیسی(ع) علاقه خاصی داشته‌اند. خاخام «فریدمن» رئیس جامعه یهودیان ضد صهیونیست گفت: «هولوکاست» که قربانیان آن یهودیان مؤمن بودند، برای تجاوز به حقوق ملتی دیگر مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. خاخام اعظم جامع یهودی اتریش گفت: از حدود 200 سال پیش عده‌ای می‌کوشند که نقش مذهب و ایمان به خدا را در زندگی اجتماعی بشر از بین ببرند و «جامعه‌ای بدون خدا» را تأسیس کنند و اقتصاد جهان را در اختیار بگیرند. خاخام فریدمن گفت: این نیروها جنگ‌های اول و دوم جهانی را دامن زدند و یهودیان معتقد قربانیان این تفکر و نظم جدید شدند و از آنچه که «هولوکاست» نام گرفت علیه اعراب و مسلمانان سوءاستفاده شد و آنها قربانیان این پدیده شدند.
شرکت کنندگان در اجلاس بین‌المللی «تعامل سازنده ادیان الهی: چارچوبی برای نظم جهانی»، پس از پایان نشست‌ها و جلسات عمومی، تخصصی و فرعی، نهایتاً بیانیه‌ای را تدوین نمودند تا به عنوان سند پایانی این هم‌اندیشی عرضه شود. در بخش‌هایی از این بیانیه آمده است:
«اجلاس از دخالت هدفمند رهبران دینی در مهار بحران‌های بین‌المللی و جلوگیری از جریحه‌دار شدن عواطف مؤمنین و احیای ارزشهای اخلاقی و فضیلت‌های دینی، استقبال کرده معتقد است نقش آنان در آینده بشریت نباید صرفا به جنبه‌های معنوی و اخلاق فردی منحصر شود.»
این بیانیه می‌افزاید: «تعامل پیروان ادیان و مذاهب بدون تدوین مواد حقوقی ممکن نخواهد بود. تشکیل اینگونه گردهمایی‌ها تمهیدی برای نیل به آن اساسنامه حقوقی است. تحریر مواد حقوقی را عدالت، آزادی بیان، استقلال، امنیت، حقوق طبیعی انسان، نفی خشونت و سپس تفاهم بر تفسیر مشترک از این مبانی تشکیل می‌دهد. اصل گفت‌وگو همچنان ضروری‌ترین و مؤثرترین راه تفاهم، تحکیم مناسبات ایمانی، دوستی و همکاری مؤمنین در مواجهه با مسائل و رخدادهای تلخ و شیرین در سطح جهانی است و تنها شرط آن احترام متقابل و موضع برابر و اصالت عدالت در برابر زور است.»