نگرش اصیل امام خمینی به محرم

علی معصومی (وزوایی)
« حالت سلامت » هر پدیده ای نشانه ها ویژگی و مشخصه هایی دارد که آن را از حالت ناسالم ناقص و بیمارگونه اش متمایز می کند. فایده داشتن و دور بودن از زیان کارساز بودن کمک نمودن به اهداف متعالی و... از نشانه های سلامت یک پدیده است . به عبارت دیگر اگر پدیده ای به جای کار ساز بودن سربار شود و به جای مفید بودن مضر شود و به جای کمک به تعالی و اهداف والای معنوی و دنیایی مخل و مانع رسیدن به اهداف والا و... گردد آن پدیده بیمار و در حالت غیر سالم قرار دارد. به عنوان مثال تا زمانی که وسیله نقلیه ما بتواند ما را جا به جا کند کارساز و سالم است ولی هنگامی که در خیابان و یا جاده ای خراب میشود سربار ما می شود و باید آن را از حالت خرابی و نا سالم بودن خارج کنیم و به حالت سلامت درآوریم تا بتوانیم از آن بهره ببریم . مثال دیگر اینکه شخصی را در نظر بگیریم که روزانه دهها و حتی صدها نوع کار با کیفیت ها و ظرفیت های مختلف انجام می دهد و بخشی از حرکت عظیم دستگاه و سامانه جامعه را متقبل میشود. اگر همین شخص از حالت سلامت جسمی و یا روحی خارج شود دهها انسان دیگر باید بسیج شوند تا بتوانند همین فرد را که ساعتی پیش ده ها کار انجام میداد سرپا نگه دارند و نگذارند آسیب بیشتری ببیند و یا اینکه به دیگران و به جامعه و... آسیبی برساند. مسلما همه ما در طول زندگی در اطراف خود با بیماران جسمی و یا روانی برخورد کرده و انسانی مشاهده نموده ایم که در حال سلامت به تنهایی ده ها کار خود و کار جامعه را سر و سامان می داده است ولی در حال بیماری خود او دردسر و سربار چندین نفر گردیده است .
همان طور که میدانیم در تاریخ اجتماعی و فرهنگی و دینی ما پدیده ای به نام « محرم » وجود دارد که این پدیده نیز از این قاعده کلی خارج نیست و اگر همیشه در حالت سلامت بماند می تواند برای جامعه و تاریخ ما بسیار کار ساز باشد و بزرگ ترین گره ها را بگشاید. برعکس اگر از حالت سلامت خارج شود نه تنها مشکل گشا نخواهد بود بلکه به نوعی مشکل آفرین میشود. البته پدیده محرم و سایر پدیده های که از این نوع می باشند با سایر پدیده ها این فرق را دارند که بیماری آن ها به ذات آن ها باز نمی گردد بلکه نوع نگاه ما به آن ها است که این پدیده ها را به حالت بیماری و یا سلامت جلوه میدهد. به عبارت دیگر اگر نگاه ما به پدیده محرم بیمارگونه انحراف آمیز و ناسالم و انباشته از کاستی ها و کژبینی ها باشد به ناچار کارکرد محرم نیز ناسالم و غیر مفید و حتی مضر و دردسرآور خواهد شد برعکس اگر نگاه ما به محرم و قیام عاشورا از نگاه پدید آورنده قیام محرم باشد و آغشته به ده ها عامل و عنصر نامطلوب نشود سلامت پدیده محرم و قیام عاشورا می تواند ما را در هر زمان و در هر مکان و در هر وضعیتی که داریم کمک نماید و « کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا » واقعیت یابد.
از همان زمان که پدیده محرم در تاریخ تشیع به وجود آمد و در جامعه شیعی جلوه پیدا کرد به طور کلی دو نگاه نسبت به آن وجود داشته است . نگاه اصیل و اول همان است که مد نظر پدید آورنده آن (امام حسین علیه السلام ) بوده و خود آن حضرت با رفتار و شهادت خود بر آن مهر تایید و تاکید زده است و نگاه ناسالم نیز همان است که در هر دوره ای به نوعی وجود داشته و امروز نیز کم و بیش ما گرفتار این نگاه هستیم .
نتیجه ای که از نگاه اول و اصیل در تاریخ جلوه پیدا کرده است فراوان می باشد و حتی در این جا برای احصا آن مجالی نیست . منتها همین قدر می گوییم که وقوع و پیروزی انقلاب اسلامی و جهانی شدن آن پیروزی حیرت انگیز ملت مسلمان ایران در جنگی که کل جهان استکبار بر ما تحمیل کرد و همچنین پیروزی غیر قابل باوری که پیروان امام حسین (ع ) و حزب الله لبنان در ستیزی نا برابر با رژیم صهیونیستی به آن دست یافتند و... از نتایج نگاه اصیل به محرم و عاشورا می باشد.
همان طور که اشاره شد در برابر این نگاه اصیل و سالم نگاه ناسالم و مبتذلی هم وجود دارد که چون خود دارندگان این دیدگاه بیمارند و یا اهداف شیطانی دارند می خواهند محرم و عاشورا نیز به حالت ناسالم غیر مفید و حتی مضر جلوه کند و از نگاه اصیل و حسینی به محرم و عاشورا فرسنگ ها به دور باشد.
نگاه ناسالم به محرم و عاشورا نمودها انگیزه ها و اهداف متعدد دارد که بحث پیرامون هر یک از این نمودها و انگیزه ها مفضل است . گروهی به محرم و عاشورا از زاویه عافیت طلبانه می نگرند به طوری که گویی اصلا در پدیده محرم و عاشورا حماسه ای دیده نمی شود جدال و حق و باطلی مشاهده نمی گردد مبارزه با ظلم و ستم معنایی ندارد و...
گروهی نیز به محرم و عاشورا از زاویه تجارت و منفعت می نگرند. گویی این افراد گمان می کنند که محرم و عاشورا چیزی غیر از یک بازارچه فصلی نیست و همان طور که در بازارچه های فصلی و هفتگی (مثل شنبه بازار جمعه بازار یکشنبه بازار و...) باید نهایت تلاش را برای سود بردن و تجارت به عمل آورد در « محرم بازار » و « صفر بازار » و... نیز باید کاری کرد و به انواع حیله ها دست زد تا هم منفعت به دست آید وهم کسب شهرت شود. میدان داران همین نگاه است که برای جلب توجه و تحریک مردم و جمع کردن ساده لوحان به گرد خود انواع دروغ ها می بافند به ابتذال های کلامی صوتی موسیقیایی و انواع اباطیل کلامی لحنی و رفتاری روی می آورند و...
گروهی نیز به محرم و عاشورا از نگاه تفریح خودنمایی سرگرمی و... می نگرند و گمان میکنند ایام محرم شبیه مراسم و پدیده هایی است که معمولا در میان همه اقوام وجود دارد تا یکسانی روزها را در طول سال به تنوع و تفریح تبدیل کند.
گروهی نیز محرم را خارج از فضای تاریخی و سیاسی و اجتماعی مطرح می کنند و می پندارند محرم با سیاست تاریخ و اجتماع ربط و مناسبتی ندارد و این مساله در خارج از فضای تاریخی بشر رخ داده است و در نتیجه نه تنها قابل الگوبرداری و قابل ربط دادن آن با سیاست اجتماع و فضای تاریخی موجود نیست بلکه در هیچ زمان نباید به این ربطها و مناسبتها فکر کرد بلکه فقط باید به یاد عاشورا اشکی ریخت سینه ای زد و سپس آن را از نظر تاثیر در رفتار فعلی به کلی فراموش کرد.
این نگرش به محرم و عاشورا که به طور کامل با اهداف پدید آورنده عاشورا مغایرت دارد نگرشی است که هیچ خطری برای ستمگران و ظالمان ندارد و در نتیجه ظالمان و ستمگران نه تنها به این نگرش بی خطر کاری ندارند بلکه در ترویج این نگرش و سایر نگرش هایی که ذکر شد می کوشند ولی در برابر نگرش اصیل به محرم و عاشورا کاملا موضوع گیری می کنند و تا می توانند می خواهند با آن دشمنی و مقابله نمایند زیرا این نگرش همان کاری را که امام حسین (ع ) با دستگاه اموی کرد می کند و بنیاد ستم را وز بیخ بر می کند.
نگرش امام خمینی به محرم و عاشورا دقیقا منطبق با نگرش پدید آورنده آن حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام است . امام خمینی بانگرش اصیل به محرم و عاشورا نه تنها حالت سلامت و اصالت را به محرم و عاشورا باز گرداند بلکه توانست بزرگترین تحولات قرن را پدید آورد مسلمانان را به سوی عزت و اقتدار سوق دهد و ده ها و صدها اثر پایدار در کشورهای اسلامی و کل جهان به وجودآورد که مجالی برای بیان آن ها نیست .
دیدگاه اصیل امام خمینی درباره محرم و عاشورا در بسیاری از بیانات ایشان منعکس شده است که نمونه هایی از آن به شرح زیر است .
با حلول ماه محرم ماه حماسه و شجاعت و فداکاری آغاز شد ماهی که خون بر شمشیر پیروز شد ماهی که قدرت حق باطل را تا ابد محکوم و داغ باطل بر جبهه ستمکاران و حکومتهای شیطانی زد ماهی که به نسلها در طول تاریخ راه پیروزی بر سر نیزه را آموخت ماهی که شکست ابرقدرتها را در مقابل کلمه حق به ثبت رساند ماهی که امام مسلمین راه مبارزه با ستمکاران تاریخ را به ما آموخت ماهی که باید مشت گره کرده آزادیخواهان و استقلال طلبان و حق گویان بر تانکها و مسلسلها و جنود ابلیس غلبه کند و کلمه حق باطل را محو نماید. امام مسلمین به ما آموخت که در حالی که ستمگر زمان بر مسلمین حکومت جائرانه می کند در مقابل او اگر چه قوای شما ناهماهنگ باشد بپاخیزید و استنکار کنید و اگر کیان اسلام را در خطر دیدید فداکاری کنید و خون نثار نمائید. (صحیفه امام جلد 5 ص 75 )
حضرت سیدالشهدا ـ سلام الله علیه ـ به همه آموخت که در مقابل ظلم در مقابل ستم در مقابل حکومت جائر چه باید کرد. با اینکه از اول می دانست که در این راه که می رود راهی است که باید همه اصحاب خودش و خانواده خودش را فدا کند و این عزیزان اسلام را برای اسلام قربانی کند لکن عاقبتش را هم می دانست . اگر نبود این نهضت نهضت حسین علیه السلام ـ یزید و اتباع یزید اسلام را وارونه به مردم نشان می دادند و از اول اینها اعتقاد به اسلام نداشتند و نسبت به اولیای اسلام حقد و حسد داشتند .
سیدالشهدا با این فداکاری که کرد علاوه بر اینکه آنها را به شکست رساند و اندکی که گذشت مردم متوجه شدند که چه غائله ای و چه مصیبتی وارد شد. و همین مصیبت موجب به هم خوردن اوضاع بنی امیه شد علاوه بر این در طول تاریخ آموخت به همه که راه همین است . از قلت عدد نترسید عدد کار پیش نمی برد کیفیت اعداد کیفیت جهاد اعدای مقابل اعدا آن است که کار را پیش می برد. افراد ممکن است خیلی زیاد باشند لیکن در کیفیت ناقص باشند یا پوچ . و افراد ممکن است کم باشند لکن در کیفیت توانا باشند و سرافراز (صحیفه امام جلد 17 ص 52 و 53 )
اکنون که ماه محرم چون شمشیر الهی در دست سربازان اسلام و روحانیون معظم و خطبای محترم و شیعیان عالیمقام سیدالشهدا ـ علیه الصلوه و السلام ـ است باید حد اعلای استفاده از آن را بنمایند و با اتکا به قدرت الهی ریشه های باقیمانده این درخت ستمکاری و خیانت را قطع نمایند که ماه محرم ماه شکست قدرتهای یزیدی و حیله های شیطانی است .
مجالس بزرگداشت سید مظلومان و سرور آزادگان که مجالس غلبه سپاه عقل بر جهل و عدل بر ظلم و امانت بر خیانت و حکومت اسلامی بر حکومت طاغوت است هر چه با شکوهتر و فشرده تر بر پا شود و بیرقهای خونین عاشورا به علامت حلول روز انتقام مظلوم از ظالم هر چه بیشتر افراشته شود( صحیفه امام جلد 5 ص 76 )
باید ماها و شماها در گفتاری که داریم و خصوصا در این ماه محرم و صفر که ماه برکات اسلامی است وماه زنده ماندن اسلام است باید ما محرم و صفر را زنده نگه داریم به ذکر مصائب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ که با ذکر مصائب اهل بیت ـ علیهم السلام ـ زنده مانده است این مذهب تا حالا با همان وضع سنتی با همان وضع مرثیه سرایی و روضه خوانی ـ شیطان به گوش شما نگویند که ما انقلاب کردیم حالا باید همان مسائل انقلاب را بگوییم و مسائلی که در سابق بود حالا دیگر منسی باید بشود خیر.
ما باید حافظ این سنتهای اسلامی حافظ این دستجات مبارک اسلامی که در عاشورا در محرم و صفر در موقع مقتضی به راه می افتند (باشیم ) تاکید کنیم که بیشتر دنبالش باشند. محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است . فداکاری سیدالشهدا ـ سلام الله علیه ـ است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است زنده نگه داشتن عاشورا با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون از طرف خطبا با همان وضع سابق و از طرف توده های مردم با همان ترتیب سابق که دستجات معظم و منظم دستجات عزاداری به عنوان عزاداری راه می افتاد. باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند باید این سنتها را حفظ کنید. البته اگر یک چیزهای ناروایی بوده است سابق دست اشخاص بی اطلاع از مسائل اسلام بوده آنها باید یک قدری تصفیه بشود لکن عزاداری به همان قوت خودش باید باقی بماند و گویندگان پس از اینکه مسائل روز را گفتند روضه را همان طور که سابق می خواندند و مرثیه را همان طور که سابق می خواندند بخوانند و مردم را مهیا کنند برای فداکاری (صحیفه امام جلد 15 ص 330 و 331 )
شما باید تبلیغ کنید آقا! محرم است . این محرم را زنده نگه دارید ما هر چه داریم از این محرم است و از این مجالس . مجالس تبلیغ ما هم از محرم است از این قتل سیدالشهداست و شهادت اوست . ما باید به عمق شدت و تاثیر این شهادت در عالم برسیم و توجه کنیم که تاثیر او امروز هم هست . اگر این مجالس وعظ و خطابه و عزاداری و اجتماعات سوگواری نبود کشور ما پیروز نمی شد. همه در تحت بیرق امام حسین ـ سلام الله علیه ـ قیام کردند. الان هم می بینید که در جبهه ها وقتی که نشان می دهند آنها را همه به عشق با امام حسین است که دارند جبهه ها را گرم نگه می دارند . (صحیفه امام جلد 17 ص 58 )
روشن است که محرم و نهضت عاشورا فقط با بیان واقعیت های این نهضت زنده خواهد ماند محرم را نمیتوان با خرافات و دروغ و مطالب انحرافی زنده نگهداشت . عزاداری برای شهدای کربلا لازم بلکه ضروری است ولی بشر آنکه محتوائی حماسی و بیدارگر داشته باشد.
ملت های مسلمان فقط در صورتی خواهند توانست با بهره گیری از نگاه امام خمینی به نهضت عاشورا و الهام از نگرش اصیل امام خمینی به محرم با ستمگران و متجاوزان مقابله کنند و تحولات جهان را مدیریت نمایند که نگرش های انحرافی به محرم و عاشورای حسینی را منزوی کرد و خط اصیل و خالص حسینی در همه عزاداری ها و مجالس و محافل محرم و صفر متجلی گردد.