قوانین اجتماعی در کشورهای اسلامی

گروه اقتصادی: قال الله فی کتابه الکریم
لقد، ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط (سوره حدید 25)
هدف اجتماعی از بعثت پیامبران را خداوند بزرگ در قرآن کریم، اقامه قسط یعنی ساختن جامعه قائم به قسط معرفی کرده‌اند.
اقامه قسط یعنی اجرای عدالت، زیرا بدون عدالت تربیت انسانها میسر نیست و بدون تربیت رشد نیست و بدون رشد، هدایت نیست و بدون هدایت معرفت نیست و بدون معرفت عبادت نیست و بدون عبادت سعی نیست. زیرا سعادت کامل، از راه ارتباط انسان با خدا و در حال ارتباط انسان با خدا تحقق می یابد.
بنابراین یکی از مهمترین عوامل در زمینه های ممکن سازی ارتباط انسان با خدا، اجرای عدالت است. عدالت و اقامه قسط در متن دین پیامبران الهی برای مردمان ارائه شده و لذا ترویج دین بدون اجرای عدالت عدول از روش پیامبران الهی و موجب معرفی ناقص دین در افکار عمومی جوامع می شود.
جامعه دینی و اسلامی جامعه ای است که در آن مقتضیات رشد موجود باشد و موانع رشد مفقودپذیر است که بنیاد بدل ناپذیر ایجاد مقتضیات رشد در جامعه، اجرای عدالت است، جامعه ای که در آن سلامت روانی وجود نداشته باشد به رشد نمی رسد و سلامت روانی هنگامی تامین می شود که افراد یک جامعه و خانواده ها از اضطراب (عوامل تنش زای روحی) و ناکامی از رسیدن به خواسته های مشروع و تعارض (به خاطر انتخاب های اجباری در زندگی) به دور باشند که همه اینها در گرو اجرای عدالت است.
جوامع اسلامی خوشبختانه دارای مکتبی هستند که اگر با تفقه آن را درست بفهمند و عمل کنند و با اجتهاد مستمر و پویا آن را با مقتضیات زمان تطبیق دهند می توانند بر اساس آن جامعه ای متعالی، زنده و پویا و با نشاط و در رفاه و آرامش و بدون اضطراب و پریشانی و تعارض بنا کنند.
جوامع اسلامی از کتاب آسمانی مثل قرآن کریم برخوردارند که مترقی ترین، کامل ترین و پیشرفته ترین دستورات الهی برای اداره زندگی اجتماعی بشر را در متن خود دارد.
ما در انقلاب اسلامی ایران بر این عزم بوده ایم که جامعه فاسد طاغوتی را ویران و جامعه ای صالح را بسازیم، جامعه ای که بر مبنای قرآن کریم ساخته شود، آن هم در همه ابعاد.
جامعه قرآنی، جامعه ای است که همه شئون آن منطبق با قرآن کریم و در خط اهداف قرآن باشد و طبق قرآن و سنت نبوی ساخته شده باشد.
اگرچه تا رسیدن به آن جامعه متعالی فاصله عملی زیادی داریم ولی قوانین اجتماعی که با استنتاج از اسلام و قرآن در قانون اساسی کشور توسط اسلام شناسان تدوین و به تایید و تصویب ملت ایران رسیده است توانسته جلوه هایی از دیدگاه اسلام نسبت به مسائل اجتماعی جامعه را بیان نماید که نمونه هایی از آن را در ذیل می خوانیم:
1- حفظ کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توام با مسئولیت او در برابر خدا.
2- ایجاد محیط مساعد برای رشد فضایل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی و مبارزه با کلیه مظاهر فساد و تباهی.
3- آموزش و پرورش و تربیت بدنی رایگان برای همه در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی.
4- رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی.
5- پی ریزی اقتصاد صحیح و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر و برطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینه های تغذیه مسکن، کار و بهداشت و تعمیم بیمه
6- توسعه و تحکیم برادر اسلامی و تعاون عمومی بین همه مردم.
7- مصون بودن حیثیت، جان و حقوق و مسکن و شغل اشخاص از تعرض مگر در مواردی که قانون مشخص می کند.
8- آزادی در انتخاب شغل بنا به تمایل افراد مشروط به اینکه مخالف اسلام و مصالح عمومی و حقوق دیگران نباشد.
9- برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بی سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت های پزشکی به صورت بیمه و غیره به عنوان حق همگانی و مکلف بودن دولت به حمایت های مالی فوق برای افراد کشور
10- موظف بودن دولت به فراهم ساختن وسایل آموزش و پرورش رایگان برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه و گسترش دادن وسایل تحصیلات عالی تا سرحد خودکفایی به طور رایگان
11- داشتن مسکن متناسب با نیاز حق هر فرد و خانواده ایرانی است و دولت موظف است با رعایت اولویت برای نیازمندان روستایی و کارگران، زمینه اجرا شدن این اصل را فراهم سازد.
12- تامین نیازهای اساسی، مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده برای همه باید در برنامه های تامین اقتصادی جامعه لحاظ شود.
13- دولت در برنامه های اقتصادی خود باید شرایط و امکانات کار را برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل فراهم و وسایل کار را در اختیار همه کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند در شکل تعاونی و وام بدون بهره و یا هر راه مشروع دیگر فراهم سازد.
14- روند فعالیت های اقتصادی جامعه باید به گونه ای باشد که هر فرد توان کافی برای خودسازی معنوی و سیاسی و اجتماعی خود را نیز داشته باشد.
15- هر کس مالک حاصل کسب و کار مشروع خویش است.
16- قوه قضائیه موظف است اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین را بنماید.
17- در قوانین عادی اقتصادی کشور که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده نیز موارد زیر آمده است:
الف) قانون حمایت از سالمندان روستایی بالای 60 سال و نیازمند.
ب) قانون حمایت از زنان و کودکان بی سرپرست.
ج) قانون پرداخت یارانه کالای اساسی برای اقشار مختلف جامعه
د) قانون بیمه روستاییان.
ه) قانون ایجاد اشتغال برای اقشار محروم جامعه.
ز) قانون احداث و ایجاد خانه های ارزان قیمت برای زوجهای جوان.
ح) قانون پرداخت وام برای اشتغال های زودبازده.
ت) قانون تشکیل بنیاد بیماری های خاص برای کمک به بیماران صعب العلاج.
ی) قانون واگذاری زمین به فارغ التحصیلان رشته کشاورزی برای اشتغال.
ک) تهیه سند ملی رفاه و تامین اجتماعی.
ل) تهیه سند کاهش فقر و هدفمند کردن یارانه ها.
در اجرای قوانین فوق الذکر امروز در جمهوری اسلامی ایران بیش از 85 درصد جمعیت مردم تحت پوشش بیمه درمانی هستند.
5/1 میلیون نفر از سالمندان نیازمند روستایی مورد حمایت های معیشتی و درمانی مستمر قرار دارند.
5/3 میلیون نفر از کودکان و زنان و جوانان بی سرپرست یا دارای سرپرست بیمار و از کارافتاده مورد حمایت های معیشتی، فرهنگی و درمانی کامل هستند.
5/85 درصد جمعیت بالای 6 سال ما با سواد شده اند.
خانواده های فاقد مسکن ما در کشور 16 درصد هستند.
جمعیت زیر خطر فقر مطلق ما 11 درصد است و زیر خط فقر شدید 8/2 درصد.
نرخ بیکاری 12 درصد و تورم در سال جاری 8/14 درصد اعلام شده است.
کمیته امداد امام خمینی به عنوان بزرگترین نهاد انقلابی مردمی در طی 27 سال فعالیت خود توانسته قدمهای مهمی را در تحقق قوانین اجتماعی مطروحه در قانون اساسی بردارد به طوری که:
1- هزینه تحصیلی بالغ بر یک میلیون دانش آموز محروم و نیازمند را تامین می کند و زمینه ارتقای علمی جوانان محروم به سطح آموزش عالی را فراهم ساخته است.
این اقدم یعنی آموزش و تحصیل برای اقشار جوان محروم موجب گردیده فقر از نسل قبلی به نسل جدید منتقل نگرد.
2- با ارتقای جایگاه اجتماعی فقرا و برخوردار ساختن آنها از امکانات اجتماعی در رفع تبعیضات ناروا در زمینه های مادی و معنوی قدمهای خوبی برداشته شده است.
3- برای اشتغال بیکاران امسال یک هزار میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته به گونه ای که هر سال بتوان با ایجاد حدود یک میلیون فرصت شغلی نرخ بیکاری را به تک رقمی کاهش داد و امسال کمیته امداد امام خمینی با اعتباری بالغ بر 120 میلیارد تومان ایجاد 120 هزار فرصت شغلی برای اقشار کم درآمد و محروم را عهده دار شده است. که در 600 رشته شغلی این مشاغل متناسب با استعداد و توان محرومین ایجاد می گردد.
4- به منظور تسهیل در امر ازدواج جوانان ضمن اینکه سیستم بانکی به پرداخت تسهیلات برای ازدواج موظف گردیده، دولت مستقیما صندوقی را تحت عنوان مهررضا برای پرداخت وام به این زوجها در سراسر کشور ایجاد کرده و کمیته امداد امام خمینی نیز سالیانه بالغ بر 60 هزار زوج را با کمک مالی و جهیزیه به خانه بخت می فرستد.
5- از آنجا که اعتیاد به مواد مخدر یکی از معضلات اجتماعی در جوامع امروزی است. در نظام اسلامی ضمن مقابله شدید و طاقت فرسا با این پدیده شوم، قوانین متعددی برای بازپروری و نجات معتادان جداسازی فرزندان سالم آنها از خانواده معتاد - پیشگیری از اعتیاد در محیط های آلوده و بحرانی تصویب و اجرا می گردد. که کمیته امداد امام خمینی(ره) در زمینه جداسازی فرزندان والدین معتاد و نگهداری و پرورش و سالم سازی آنها برای ورود به جامعه بیش از 15 سال است که تلاش می نماید.
6- مسکن که یکی از مشکلات مهم اقشار ضعیف جامعه است و سهم زیادی از درآمد خانوار را به خود اختصاص می دهد در برنامه های حمایتی دولتهای مختلف قرار داشته است.
ایجاد بنیاد مسکن انقلاب اسلامی توسط حضرت امام خمینی (ره)برای احداث مسکن جهت محرومین جامعه و توسعه مسکن روستایی و بهره جستن از فرصت زلزله های مختلف برای اصلاح بافتهای فرسوده مسکن روستایی موجب گردیده که میلیونها واحد مسکونی در سراسر کشور احداث گردد.
کمیته امداد امام خمینی نیز در سراسر کشو در طی سالهای گذشته بالغ بر نیم میلیون واحد مسکونی برای اقشار محروم و بی سرپرست احداث نموده و هم ا کنون دولت برای تهیه مسکن زوجهای جوان و خانواده های فاقد مسکن تسهیلات وام قرض الحسنه اختصاص داده است.
7- امروز میلیونها کودک زیر 6 سال از حمایت های تغذیه ای برای رفع فقر غذایی برخوردارند و کمیته امداد امام خمینی به کلیه فرزندان زیر 6 سال تغذیه ویژه برای حفظ سلامت آنها اهدا می نماید.
8- جمهوری اسلامی ایران با پذیرش میلیونها نفر از آوارگان و مهاجران از عراق و افغانستان بزرگترین میزبان مهاجران در کشورهای اسلامی منطقه بوده و در طی سالیان گذشته این مهاجران از کار و اشتغال زندگی و ازدواج و تحصیل و حمایتهای معیشتی و درمانی ویژه برخوردار بوده اند.
9- پیشرفت علم پزشکی در کشور ایران موجب گردید که متخصصان ایرانی به داروی مداوای ایدز دست یافته و آن را در اختیار جامعه مبتلایان به این بیماری خطرناک قرار دهند.
10- جمهوری اسلامی ایران با مراقبت و پیشگیری دقیق و علمی مانع ورود آنفولانزای مرغی به کشور شده است.
11- نرخ امید به زندگی در کشور ایران در طی سالهای گذشته به 4/70 سال افزایش یافته امسال به 7/70 رسیده است و مرگ و میر نوزادان به حداقل خود در تاریخ کشورمان رسیده است.
12- طبق گزارش توسعه انسانی سال 2006 سازمان ملل، ایران از نظر فقر بین 102 کشور و در حال توسعه رتبه 35 را به خود اختصاص داده که نسبت به سال گذشته یک رتبه بهبود یافته.
13- طبق همین گزارش، رتبه توسعه انسانی ایران که در آغاز انقلاب اسلامی سال 1979 برابر 110 بوده امروز به 96 کاهش یافته است.
تاثیر اقدامات فوق که نمونه ای از قوانین اجتماعی مبتنی بر اسلام در جامعه ایران است در امنیت اجتماعی کشور بسیار بالا بوده به گونه ای که میزان آسیب های اجتماعی ناشی از فقر و بحرانهای اجتماعی را به حداقل رسانده و میزان بزه کاری ناشی از فقر، طلاق، خشونت خانوادگی، آلودگی به ایدز در کشور ایران در مقایسه با دیگر کشورها بسیار پایین تر است و این مرهون پایبندی جامعه و ایران به ارزشهای اخلاقی و دینی است. در این بخش از سخنانم با صلوات بر پیامبر و آلش به چند نمونه از احادیث آن پیامبر بزرگ پیرامون مسائل اجتماعی که باید به صورت قانون در کشورهای اسلامی اجرا شود اشاره کنم.
رفع نیاز مومنین وظیفه ایمانی
1- المومنون اخوه یقضی بعضهم حوائج بعض قبقضاء بعضهم حوائج بعض یقضی الله حوائجهم یوم القیامه (بحار ج 74 ص 311)
امام صادق(ع) از رسول خدا نقل کرده، که فرمود: افراد با ایمان برادر یکدیگرند برخی نیاز برخی را برطرف می نمایند و بدین جهت خداوند در روز قیامت نیازهای آنان را رفع خواهد کرد.
لزوم کمک روحی و اقتصادی به برادر مسلمان
2- من اغاث اخاه المسلم حتی یخرجه من هم و کربه و ورطه کتب الله له عشر حسنات و رفع عنه نقمات و اعدله یوم القیامه عشر شفاعات (ثواب الاعمال ص 178)
کسی که برادر مسلمان خود را کمک کند و او را از غم و اندوه و سقوط در زندگی نجات بخشد خداوند برای او ده حسنه می نویسد و ده گرفتاری را از وی برطرف می نماید و در روز قیامت شفاعت ده نفر را از او قبول می کند.
اهتمام به امور مسلمین
3- من اصبح لا یهتم بامور المسلمین فلیس بملسم ( اصول کافی)
آن کسی که شب را صبح کند در حالی که به کارهای مسلمانان همت نگمارد مسلمان نیست.
ارزش کار و حرفه داشتن
4- ان الله یحب العبد المومن المحترف میزان الحکمه
خداوند بنده ای را که دارای شغل و حرفه است دوست دارد.
کسب حلال
5- افضل الاعمال الکسب الحلال بهترین اعمال کسب حلال است.
لزوم پرداخت حق کارگر
6- ملعون من ظلم اجیرا اجرئه ( مستدرک)
ملعون است کسی که مزد کارگر را ندهد.
گرسنه در همسایگی مومن نباشد
7- لیس بالمومن الذی یشبع و جاره الی جنبه جائع مستدرک
مومن نیست کسی که سیر بخوابد و در کنار او همسایه اش گرسنه بماند.
تامین پوشاک مومن
8- و من کسی اخاه المومن من عری کساه الله من سندس الجنه
کسی که برادر مومن برهنه خود را بپوشاند خداوند به او لباسهای بهشتی عطا می کند.
کمک به ازدواج
9- ما بنی فی الاسلام بناء احب الی الله عزوجل و عز من التزویج
هیچ بنایی در اسلام پایه گذاری نشده است که در پیشگاه خداوند محبوب تر و عزیزتر از امر ازدواج باشد.
حمایت از بی سرپرستان
10- الساعی غتی الارمله و المسکین کالمجاهد فی سبیل الله اوالصائم النهار و القائم الیل
کسی که در تامین احتیاجات زنان بی سرپرست و مستمند تلاش و کوشش نماید مانند کسی است که در راه خدا جهاد کرده است و روزه در روز و شبها به نماز شب ایستاده است.
ارزش قرض الحسنه
11- الصدقه یعبثره و القرض بثمانیه
صدقه دو حسنه پاداش دارد و قرض دادن هجده حسنه اجر دارد.
حمایت مستمر از ایتام
12- الله الله جی الایتام فلاتعبوا اقواههم ولا یضیعوا بحقربکم
از خدا بترسید درباره یتیمان مبادا گاهی گرسنه و گاهی سیر باشند و مبادا حقوقشان ضایع گردد.
براساس این گزارش و مقدمات، پیشنهادات ما برای اصلاح قوانین اجتماعی کشورهای اسلامی به قرار زیر تقدیم می گردد:
1- تطبیق قوانین اجتماعی کشورهای اسلامی با قرآن و سیره نبوی توسط مجالس کشورهای اسلامی (کنفرانس بین المجالس اسلامی)
2- تشکیل صندوق حمایت مردمی از نیازمندان جوامع اسلامی
3- احیای فریضه (زکات و صدقه و فرهنگ احسان و نیکوکاری) در جوامع اسلامی و با الگویی که در ایران اجرایی شده به صورت شبکه تامین مالی برای نیازمندان جوامع اسلامی
4- توسعه و گسترش توانمندسازی و اجرای طرحهای اشتغال در قالب تعاونی ها و کارگاه های کوچک برای اقشار ضعیف جوامع با الگوگیری از کشور مالزی
5- توسعه و گسترش نظام جامع تامین اجتماعی در کشورهای اسلامی به منظور جلوگیری از فقر با تاکید بر:
الف) جلوگیری از انتقال فقر از خانواده به نسل جوان از طریق حمایتهای تحصیلی و آموزشی
ب) جلوگیری از مهاجرت و حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ
ج) حمایت از سالمندان از کار افتاده
د) حمایت و نگهداری از ایتام و فرزندان بی سرپرست (تکافل ایتام)
ه) توسعه و گسترش صندوقهای قرض الحسنه در جوامع اسلامی
و) توسعه و گسترش عدالتخواهی و برخورداری آحاد جوامع از نعمت ها و امکانات یکسان
ز) مقابله جدی با آسیب های اجتماعی، اعتیاد، طلاق، فساد جنبی و ایدز
ح) کاهش آسیب های ناشی از مخاطرات و سوانح طبیعی و سیاسی و اجتماعی
ط) بهبود وضعیت تغذیه اقشار ضعیف جوامع اسلامی به ویژه کودکان
ی) توسعه گسترش بیمه های درمانی در بین اقشار ضعیف جامعه
6- تشکیل صندوق حمایت از ازدواج جوانان مسلمان
7- توسعه و گسترش آموزش مهارتهای زندگی و سوادآموزی به خانواده های محروم از طریق ایجاد نهضت سوادآموزی در کشورهای اسلامی