گزارشی تحلیلی از ابعاد طرح تحریم آمریکا در واردات بنزین به ایران

سیاست تحریمی آمریکا و متحدان غربی این کشور علیه جمهوری اسلامی ایران سالهاست که ادامه دارد.
در طول 30 سال اخیر، ایرانیان بارها با این پیام از جانب غرب رو به رو شده اند که اگر از اعتقادات و سیاست های اصولی خود چشم نپوشند، با تحریم های یکجانبه آنان مواجه می شوند.
آخرین مورد این سیاست رنگ باخته ، تصویب طرح کنگره آمریکا در تحریم شرکت های تأمین کننده بنزین و فرآورده های نفتی ایران است که بنا بر شواهد و قرائن موجود مانند سایر سیاست های تحریمی واشنگتن بر ضد ایران در همان مراحل ابتدایی با شکست مواجه شده است.
در این میان در طول این سالها، ایران با اتخاذ سیاست های اصولی همواره بر تحریم ها غلبه کرده که به گفته مسئولان و کارشناسان این بار نیز چنین خواهد شد.
در واقع این تحریم ها ایران را به سمت خودکفایی در تولید محصولات سوق می دهد.
طرح مجازات یا خودکفایی
براساس طرحی که در مجلس سنای آمریکا تصویب شد ازاین پس شرکتهایی که اقدام به صادرات بنزین به ایران کنند، با اقدامات تنبیهی و محدودکننده ایالات متحده مواجه می شوند.
این طرح که در قالب قانون 34میلیارددلاری هزینه های انرژی و آبرسانی ایالات متحده گنجانده شده بود پیش از تصویب در مجلس سنا، با رأی اکثریت در مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسیده بود.
براساس این طرح به اصطلاح تنبیهی، مجازات وتنبیه شرکت های صادر کننده بنزین به ایران پس از نشست گروه بیست که در ماه سپتامبر سال جاری میلادی برگزار خواهد شد به اجرا درمی آید. به گفته مقامات آمریکایی چنانچه تا آن تاریخ، ایران در توقف برنامه صلح آمیز هسته ای خود و آنچه مذاکره با غرب خوانده می شود، گام های مثبتی بردارد! طرح کنگره آمریکا برای تحریم شرکتهای صادرکننده بنزین به ایران لغو می شود و در غیر این صورت اجرایی می شود.
سایه تردید در بین آمریکائیان
خبرگزاری داوجونز در این ارتباط اعلام کرد در حالی که نمایندگان کنگره آمریکا و برخی سازمان های وابسته به آیپاک از تحریم صادرات بنزین به ایران حمایت می کنند به نظر می رسد دولت باراک اوباما هنوز قانع نشده است که آیا وضع این تحریم ها کارایی لازم را خواهد داشت یا خیر. این خبرگزاری از قول یکی از مقامات وزارت امور خارجه آمریکا که نخواست نامش فاش شود، نوشت: «هر چند تحریم صادرات بنزین به ایران یکی از گزینه های دولت آمریکاست اما سؤال اساسی این است که آیا این تحریم کارایی لازم را برای توقف برنامه هسته ای ایران خواهد داشت و آیا جامعه بین المللی از این نوع تحریم حمایت خواهد کرد.
«مارک دووتیز» کارشناس مرکز مطالعات استراتژیک واشنگتن نیز معتقد است تحریم های اقتصادی و از جمله تحریم صادرات بنزین به ایران، تنها زمانی می تواند مؤثر باشد که چند جانبه باشد و نه یک جانبه. این وضعیت در خصوص ایران به شکل دیگری است جامعه جهانی هم چون آمریکا به موضوع هسته ای ایران نگاه نمی کند و حتی بسیاری از کشورها موضوع هسته ای ایران را صلح آمیز و حق مسلم ایران می دانند.
تاکنون تنها یکی ازشرکت های صادرکننده بنزین به ایران، آن هم تحت فشار مالی آمریکا تصمیم گرفت دیگر، به ایران بنزین نفروشد.
شرکت هندی «صنایع ریلاینس» پس از آن که گروهی از نمایندگان کنگره آمریکا از بانکی آمریکایی خواستند تا به این شرکت هندی خدمات مالی ارائه ندهد، معاملاتش با ایران را متوقف کرد.
در عین حال علیرغم آن که رسانه های هندی و آمریکایی از تصمیم صنایع ریلاینس برای قطع همکاری با ایران خبر دادند. یکی از سخنگویان این شرکت حاضر به اظهارنظر درباره تصمیم این شرکت برای همکاری با ایران نشد. او گفت که در راستای سیاستهای شرکتش و حفظ اسرار تجاری، در مورد معاملات خاص اظهارنظر نمی کند.
با این حال بنیاد دفاع از دموکراسی با صدور بیانیه ای اعلام کرد صنایع ریلاینس بعد از ارسال نامه ای از سوی نمایندگان کنگره به وزارت خزانه داری آمریکا درباره برنامه هسته ای ایران و آنچه حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر خوانده شده! فروش بنزین به ایران را متوقف کرده است.
مارک دوبوویتز، مدیر بنیاد دفاع از دموکراسی گفت که داد و ستد با تهران تهدیدی جدی برای اعتبار همه شرکتهاست.
بنا به گزارش منابع خبری قرارداد صنایع ریلاینس برای فروش بنزین به ایران در دسامبر 2008 پایان یافته و از آنجا که مؤسسات مالی حاضر نیستند تحت تحریمهای آمریکا معامله شرکتهای خارجی با ایران را تضمین کنند، این شرکت هندی قراردادش را با ایران تمدید نکرده است.
بانک صادرات و واردات آمریکا که از صادرکنندگان آمریکایی حمایت می کند، پیشتر وامی 900 میلیون دلای به صنایع ریلاینس را تضمین کرده بود که برای توسعه پالایشگاه جمناگر استفاده می شود که بنزین صادراتی به ایران را تامین می کرد.
با این حال سایه تردید در مورد کارایی این سیاست آمریکا با توجه به تجربه تاریخی 30 ساله این کشور در تحریم ایران هم چنان در آمریکا گسترده است.
گری سیک عضو اسبق شورای امنیت ملی آمریکا نسبت به کارآمد بودن تحریم صادرات بنزین به ایران، ابراز تردید کرد. به گزارش هفته نامه تایم، سیک گفت: اگر غرب تحریم صادرات بنزین به ایران را عملی کند چنین تحریمی تأثیر نامطلوبی بر حکومت ایران نخواهد گذاشت. اکنون در آمریکا سیاستمداران زیادی بر باراک اوباما برای اقدام قاطع در مورد ایران فشار وارد می کنند. اما من فکر می کنم آمریکا هیچ راه بهتری به جز دیپلماسی برای حل و فصل مسئله هسته ای ایران در اختیار ندارد.
ذهنیت غلط غرب از پیشرفتهای ایران
جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب و با پایان یافتن جنگ تحمیلی هشت ساله، نوسازی و بازسازی تجهیزات آسیب دیده صنعت نفت از جمله پالایشگاههای نفت خام را با اتکا بر توان داخلی در صدر برنامه های عمرانی خود قرار داد.
در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی شش پالایشگاه نفت خام تنها با ظرفیت عملیاتی 825 هزار بشکه در روز در کشور فعال بودند، اما اکنون 9 پالایشگاه نفت با ظرفیت عملیاتی یک میلیون و 740 هزار بشکه در روز فرآورده های نفتی مورد نیاز کشور را تامین می کنند و راه اندازی هفت پالایشگاه جدید نیز در مراحل اجرایی شدن است.
حجم تولیدات اصلی شش پالایشگاه نفت خام در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی 105 هزار مترمکعب در روز بود و اکنون این رقم با بیش از دو برابر افزایش به حدود 240 هزار مترمکعب در روز رسیده است.
با بهره برداری از تاسیسات جدید در آینده ای نزدیک ظرفیت پالایشگاه نفت خام کشور در سالهای 1391 و 1392 به سه میلیون و 100 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت و تولید بنزین به رقم 180 میلیون لیتر در روز از میزان فعلی 44 میلیون لیتر در روز، بالغ خواهد شد. با تحقق این برنامه ها، نه تنها نیاز داخل به بنزین تامین می شود، بلکه کشور به یک صادرکننده عمده بنزین در منطقه تبدیل خواهد شد.
استفاده از کارت هوشمند سوخت و اجرای طرح سهمیه بندی بنزین از تیرماه 1386 و گسترش روند گازسوز کردن خودروها و افزایش جایگاههای CNG، خود باعث صرفه جویی 20 میلیون لیتری بنزین در روز شده است.
تمامی این آمارها نشان می دهد که ایالات متحده در درک شرایط کنونی دچار اشتباهی تاکتیکی شده و برعکس جمهوری اسلامی ایران در سالهایی که تنها زمزمه تحریم بنزین ایران به گوش می رسید، با برنامه ریزی اصولی توانسته گام های مثبتی را در جهت کاهش وابستگی 40 درصدی واردات به بنزین بردارد.
ردپای رژیم صهیونیستی در طرح تحریم
یک روزنامه آمریکایی با پرده برداشتن از نقش رژیم صهیونیستی در طرح نمایندگان کنگره آمریکا برای هدف گرفتن واردات بنزین ایران، بخشی از اهداف مشترک آمریکا و اسرائیل را فاش کرده است.
به گزارش روزنامه «نیویورک تایمز» آمریکا، «جیمز جونز» مشاور امنیت ملی باراک اوباما و از اعضای گروه صهیونی Bilderberg group و مؤسسه مطالعاتی «بروکینگز» در ملاقاتی که پیش از تصویب تحریم های بنزین بر علیه ایران به سرزمین های اشغالی داشته است. در این زمینه با مقامات بلندپایه اسرائیلی گفتگو کرده است.
به نوشته این روزنامه، هرچند کاخ سفید از اعلام موضوع یا مضمون مذاکرات جونز با مقام های اسرائیلی خودداری کرده اند، اما برخی از مقام های دولتی آمریکا گفته اند به نظر می رسد هدف وی از سفر این بود که به رژیم اسرائیل اعلام شود حتی اگر پیشرفتی در مذاکرات با ایران پدیدار نشود، اسرائیل از دست زدن به اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته ای ایران خودداری کند و به دولت آمریکا اجازه دهید تا گفته «هیلاری کلینتون» وزیر امور خارجه آمریکا درمورد برقراری تحریم های فلج کننده! (تحریم بنزین) به اجرا گذاشته شود. زیرا ممکن است ایران را به مذاکره علاقه مند سازد.
موضوعات فوق که روزنامه «نیویورک تایمز» آن را مورد اشاره قرار داده است تنها بخشی از سناریوی جدید ولی نخ نما شده ای است که آمریکا و رژیم صهیونیستی همزمان با روی کار آمدن باراک اوباما دنبال می کردند. در همین زمینه «دنیس رایس» هماهنگ کننده ارشد سیاست های آمریکا در قبال ایران که در مصاحبه چند ماه پیش خود با شبکه اول تلویزیون اسرائیل اعلام کرده بود که من افتخار می کنم بگویم یک صهیونیست هستم و به وجود اسرائیل و ملی گرایی یهودیان سخت پای بندم، در یادداشتی در 31دسامبر 2008 (11دی 1387) در هفته نامه آمریکایی News week می نویسد: «تحریم های سازمان ملل در سه سال گذشته معطوف به صنایع هسته ای و موشکی ایران بوده و اقتصاد ایران را هدف قرار نداده است. هدف قرار دادن اقتصاد به شیوه مستقیم تر، تهران را وادار خواهد ساخت که انتخاب دیگری داشته باشد. ایران نقاط آسیب عمیقی در اقتصاد خود دارد. این کشور 43 درصد از بنزینش را وارد می کند و صنایع نفت و گاز طبیعی آن به شدت نیاز به منابع عظیم سرمایه گذاری و فن آوری دارد.»
روزنامه «وال استریت ژورنال» نیز در دسامبر 2008 بخشی از نسخه بیلدربرگی براندازی نرم توسط تحریم بنزین را افشا کرده است. این روزنامه آورده است: «آژانس اطلاعات مرکزی CIA تخمین می زند که درآمد دولت ایران 85درصد به بخش نفت و انرژی وابسته است. افزایش قیمت های نفت به ایران این امکان را داد تا حدود 70میلیارد دلار ذخیره ارزی تأمین کند. ولی در اقتصادی که دولت بیشتر بر یارانه های هنگفت برای راضی نگه داشتن مردم! متکی است، این ذخایر نمی توانند برای همیشه تداوم یابند... درحالی که دولت دکتر محمود احمدی نژاد از کنترل قیمت های موادغذایی و انرژی برای تثبیت اقتصاد داخلی استفاده می کند، تصور می رود که پائین آمدن قیمت های نفت، فشارهای جدید بسیاری ایجاد کند. براساس یک تخمین، دولت ایران به نفت بشکه ای 90دلار نیاز دارد تا در حساب های خویش توازن ایجاد کند. در آن صورت سؤال این است که فشار اقتصادی چه موقع به اندازه کافی زیاد می شود تا برنامه هسته ای برای ایرانیان زیان آور شود. زمانی احتمال چنین امکانی بیشتر نزدیک می شود که اوباما بتواند رهبران اروپایی را به تشدید تحریم های اقتصادی علیه تهران وادار کند.»
تحلیل گر مشهور آمریکایی: اقدامات ایران، تحریم های بنزین را بی اثر کرده است.
مجله مشهور آمریکایی «فارین پالسی» در مطلبی با اشاره به ناکارآمدی و غیرمفید بودن تحریم بنزین ایران تصریح کرد که رئیس جمهوری ایران اقدامات چشمگیری را انجام داده است تا آسیب پذیری ایران در برابر تحریم بنزین را بی اثر کند.
«گال لوفت» تحلیل گر «فارین پالسی» با اذعان به اینکه این نوع تحریم بی فایده است و راهی از پیش نخواهد برد می گوید: «ایران با وجود آنکه غول بزرگ نفتی محسوب می شود اما کمتر از 40درصد از بنزین خود را از کشورهای خارجی وارد می کند و کنگره آمریکا در تلاش است با قطع واردات بنزین، ایران را از ادامه برنامه هسته ای خود منحرف سازد.»
وی در ادامه تصریح می کند: «احمدی نژاد به طرز چشمگیری زیرساخت های پالایشگاه ایران را گسترش داده است. از مجموع 9 پالایشگاه ایران، درحال حاضر 7 پالایشگاه درحال توسعه است. 7پالایشگاه جدید نیز در دست ساخت است و در 3 تا 5 سال آینده اینگونه پروژه ها، ظرفیت پالایش ایران را دوبرابر کرده و می توان آن را با عربستان سعودی در یک ردیف قرار داد.»
بنابر گزارش «فارین پالسی» رئیس جمهوری اسلامی ایران به همراه طرح سهمیه بندی بنزین، نیاز ایران به وارد کردن محصولات نفتی را کاهش داده است و با کاهش وابستگی ایران به محصولات نفتی خارجی، وابستگی ایران به زیر 25 درصد خواهد رسید و حتی این وابستگی با افزایش ظرفیت پالایش ایران به زیر 15 درصد نیز کاهش خواهد یافت. ایران در نظر دارد در زمینه بنزین به خودکفایی برسد و پس از آن که ایران به خودکفایی رسید به یکی از صادرکنندگان این محصول مبدل می شود.
این تحلیل گر آمریکایی در ادامه بخشی دیگر از ناکارآمدی تحریم بنزین ایران را یادآوری می کند: «دلیل دیگر غیرمفید بودن تحریم بنزین ایران این است که این کشور در برنامه گسترش پالایشگاه های خود از همکاری های چین استفاده می کند و چین اعلام کرده که از تحریم های آمریکا علیه ایران حمایت نمی کند. در ماه های اخیر شرکت های چینی حضور خود را به طرز گسترده ای در بخش نفت ایران افزایش داده اند. «لینوپک» شرکت دولتی نفت چین، درنظر دارد گسترش پالایشگاه های تبریز و شازند را تکمیل کند و با تکمیل این پالایشگاه ها روزانه 3/3 میلیون گالن بنزین به ظرفیت تولید بنزین ایران افزوده می شود. ایران هم چنین توافق نامه هایی را برای شرکت در سه سرمایه گذاری مشترک برون مرزی در زمینه پالایش نفت در مالزی، اندونزی و سوریه امضا کرده است که لغو این پروژه ها توسط این کشورها غیرممکن است.»
وی ادامه می دهد: «از طرف دیگر ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان متانول می باشد که این گاز نه تنها می تواند از طریق محصولات کشاورزی بلکه از طریق ذغال سنگ و گاز طبیعی تولید شود. کشور ایران دارای 4 کارخانه مهم متانول است و در حال ساخت دو کارخانه دیگر نیز می باشد که بدین طریق، ظرفیت تولید گاز متانول ایران به بیش از 60درصد افزایش می یابد. این کارخانه ها که به کمک شرکت دانمارکی ساخته شده است ایران را قادر خواهد ساخت تا الکل را با سوخت خود آمیخته و مصرف بنزین را تا پنج درصد کاهش دهد. از دیگر سو، دولت ایران با اختصاص یارانه به سوخت دیزل، در تلاش است تا مردم این کشور را به استفاده از وسایل نقلیه عمومی ترغیب کند.
این تحلیل گر برجسته آمریکایی با ارزیابی تمامی این موارد در پایان تصریح می کند: «تمامی اقداماتی که دولت ایران انجام می دهد نمایانگر این مطلب است که تحریم آمریکا علیه ایران به وسیله قطع واردات بنزین، تأثیر چشمگیری بر اقتصاد ایران وارد نخواهد آورد و این تحریم ها منجر به تضعیف ایران نمی شود.»
دیدگاه کارشناسان درباره طرح آمریکایی تحریم فروش بنزین به ایران
کارشناسان سیاسی واقتصادی، همگی با بیان دلایل قابل توجه، بر این نکته اتفاق دارند که آمریکا قادر به محدود کردن واردات بنزین به ایران نیست.
در همین رابطه غلامحسین نوذری، وزیر نفت کشورمان گفت: با توجه به ذخایر عظیم نفتی که در ایران وجود دارد هیچ کشوری نمی تواند صادرات بنزین به ایران را تحریم کند.
به گفته وی، تمام تدابیر لازم برای تامین بنزین لحاظ شده است و هیچ گونه نگرانی دررابطه با تامین بنزین کشور وجود ندارد.
چندی پیش، سنای آمریکا در اقدامی به منظور تحت فشار قراردادن ایران برای کنار گذاشتن برنامه هسته ای خود، رای به تحریم شرکت های تامین کننده بنزین ایران داد. براساس تصمیم سنای آمریکا، شرکت هایی که بنزین با فرآورده های نفتی پالایش شده به ایران بفروشند، مشمول تحریم هایی خواهند شد.
یکی از موارد این تحریم ها آن است که وزارت انرژی آمریکا ازبستن قرارداد با شرکت های مورد نظر در آینده خودداری خواهد کرد.
ایران یکی از عظیم ترین منابع نفتی دنیا را دراختیار دارد اما 40درصد از نیاز خود به بنزین را از طریق واردات تامین می کند. قانون گذاران آمریکا بر این عقیده اند، که با قطع شدن سوخت خودرو در ایران، این کشور برنامه هسته ای خود را کنار خواهد گذاشت.
براساس آخرین آمار موجود، به ترتیب امارات متحده عربی و هندوستان مقام های اول و دوم را در صدور بنزین به ایران دارا هستند.
دراین رابطه مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بیان کرده است: طرح آمریکایی برای تحریم بنزین ایران، طرحی از پیش شکست خورده است چرا که ایران هیچ گونه نگرانی درخصوص تهیه بنزین مورد نیاز کشور ندارد و انبارهای ذخیره بنزین مملو از بنزین است.
منوچهر متکی وزیر امور خارجه ایران نیز تصریح کرد: آمریکا قادر به اعمال تحریم بنزین علیه ایران نمی باشد.
متکی درخصوص مصوبات مجلس سنای آمریکا در خصوص تحریم ها علیه ایران به ویژه در زمینه بنزین با بیان اینکه آمریکایی ها ایران را نمی شناسند و از وضعیت ایران بی خبر می باشند گفت: ایران با 15کشور همسایه می باشد و کشورمان ظرفیت تامین بخش قابل توجهی از انرژی جهان را از طریق بزرگترین و مهمترین آزاد راه های بین المللی خلیج فارس و تنگه هرمز دارا است.
متکی اظهارداشت: بهتر است که دولت آمریکا دوره هایی را برای سناتورهای خود بگذارد که منطقه ایران را شناسایی نمایند و جایگاه ایران را بدانند.
وی درپایان گفت: یکی ازسناتورهای آمریکایی گفته است که ایران کجاست؟ و عنوان کرده است ایران درمنطقه کارائیب می باشد و این صحبت بیانگر آن است که آمریکایی ها ایران را نمی شناسند و از واقعیت آن بی خبر می باشند.
نماینده ایران در اوپک نیز موفقیت اعمال تحریم علیه صادرات بنزین به ایران را بسیار بعید ارزیابی کرد.
«محمد علی خطیبی»، نماینده ایران درسازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) با ابراز تردید از تمایل کشورها برای تحریم صادرات بنزین به ایران، گفت: ایران بسیار برای بازارهای جهانی مهم تر از آن است که تحریمی علیه صادرات بنزین به این کشور انجام شود.
وی در واکنش به تصمیم کنگره آمریکا برای فشار آوردن به کشورهایی که صادرات بنزین به ایران را انجام می دهند،گفت: صادر نکردن بنزین به ایران به این معنی است که بازار بنزین با مازاد عرضه مواجه می شود و در نتیجه سقوط قیمت را شاهد خواهیم بود.
معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درامور سرمایه گذاری نیز در این خصوص گفت: اعمال هرگونه تحریم بنزین علیه ایران به جای آنکه به خریداران (ایران) فشار وارد کند، اثر منفی درآمدی بر فروشندگان این کالا در دنیا خواهد داشت.
«حجت الله غنیمی فرد» تصریح کرد: در شرایط کنونی اقتصاد جهان که اکثر کشورهای غرب و شرق با نوعی از رکود اقتصادی مواجه هستند، تحریم بنزین علیه ایران از هم اکنون غیرقابل اجرایی شدن است.
وی افزود: تجارت بنزین در وضعیت کنونی صنعت نفت جهان به گونه ای است که به علت خالی بودن ظرفیت پالایشی بسیاری از پالایشگران، درخواست متقاضیان خرید یک چند فرآورده از هر یک از این پالایشگران با استقبال فوری آنها روبه رو می شود.
وی با اشاره به اینکه این پالایشگران اکنون با ظرفیت کمتر از ظرفیت تعیین شده شان کار می کنند، تاکید کرد: اگر فشاربه برخی از فروشندگان بنزین به ایران به عدم تمایل آنها به فروش بنزین منجر شود، عرضه بنزین درجهان درحدی است که به هیچ ترتیب نگرانی برای تامین بنزین مورد نیاز داخل وجود ندارد.
غنیمی فرد گفت: این درحالیست که با تمهیدات فراهم شده قبلی، به میزان مناسب بنزین در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران ذخیره شده است.
وی نام شرکت هایی شرکت ملی نفت ایران از آنها بنزین خریداری می کند را ذکر نکرد و افزود: اعلام نکردن تعداد و یا نام شرکت های تامین کننده بنزین وارداتی ایران از آن جهت است که این تامین کنندگان در صحنه تجارت بین المللی در تضییقات کشورهای مخاصم با ایران، قرار نگیرند.
این مقام مسئول درشرکت ملی نفت ایران گفت: بیان این نکته کافی است که شرکت ملی نفت ایران در سالهای مختلف فهرست کاملی از شرکتهایی که می توانند نیاز بنزین و سایر فرآورده های نفتی ایران را تامین کنند، آماده کرده است. در صورت احتمال عدم حضور هر یک از این شرکت ها به دلیل فنی یا تجاری، از شرکت های دیگر درآن فهرست استفاده می شود.
غنیمی فردی درپایان تاکید کرد: هرگونه اعمال تحریم از این نوع به جای آنکه به کشور خریدار (ایران) فشار وارد کند، آثار منفی درآمدی بر فروشندگان آن خواهد داشت.
گفتنی است، جمهوری اسلامی ایران اکنون برای تامین بخشی از نیاز داخل به طور میانگین روزانه 20میلیون لیتر بنزین از شرکت های مختلف اروپایی و آسیایی خریداری و وارد می کند.
ابوالقاسم حکیمی استاد دانشگاه نیز با فرصت خواندن این اتفاق برای کشور گفت: این طرح که از طرف دولت های آمریکا مطرح شده از تحریم بانک های ایرانی از جمله بانک ملی و سپه شروع شد و درمراحل شدیدتر در بخش های نظامی، نفتی و سایر بخش هایی که رگ حیاتی ایران هستند، ادامه یافته است.
وی با اشاره به اینکه 40درصد از بنزین ایران وارداتی است و قسمت اعظم آن از عربستان و کشورهای آمریکای جنوبی تأمین می شود، ادامه داد: شرکت نفت از دو ماه قبل به دنبال راه های جایگزین برای برطرف کردن شوک روانی و تهدید ناشی از تحریم است.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به غیر ممکن بودن جنبه عملی تحریم بنزین علیه ایران، تصریح کرد: این طرح تنها شوک روانی و تهدید برای ایران بوده و آمریکا دیگر نمی تواند تمام شرکت های جهان را تحت پوشش قرارداده و زیان ناشی از عدم فروش محصولات آنها را متحمل شود.
وی ادامه داد: شرایط کنونی جهان مانند 50 سال پیش نیست و می توان از تمامی کشورها بنزین وارد کرد به طور مثال در شرایط تحریم فروش هواپیما به ایران، دولت از کشورهای دیگر تجهیزات را وارد و در ساخت این محصول به خودکفایی رسید.
این کارشناس اقتصادی تشکیل کمیته مقابله با تحریم را به دولت پیشنهاد کرد و یادآور شد با یک جامع نگری و فرهنگ سازی در این زمینه باید این تحریم را به عنوان فرصتی برای شکوفایی تبدیل کرد.
محمد واعظ اقتصاددان نیز گفت: به دلیل اجرای طرح سهمیه بندی بنزین و از سویی امکان تامین بنزین از مجاری متنوع، طرح تحریم بنزین، تاثیر قاطعی بر اقتصاد ایران ندارد.
واعظ اظهار داشت: طرح تحریم بنزین از سوی سنای آمریکا تاثیر شدید و کاملا غیرمنتظره ای بر اقتصاد ایران نخواهد داشت، زیرا از یک طرف، امکان تامین بنزین از مجاری متنوعی وجود دارد و از سوی دیگر، الگوی مصرف بنزین کشور در قبال سیاستهای اتخاذشده، کشش ناپذیر نیست.
وی افزود: به لحاظ غیرقابل ذخیره بودن بنزین، نوسانات محدودی در خصوص کیفیت بنزین و یا توزیع بین استانی ممکن است به وجود آید، اما همچنان که اشاره شد، تاثیر قاطعی بر اقتصاد ایران به خصوص به دلیل اجرای طرح سهمیه بندی بنزین ندارد.
این اقتصاددان گفت: راه حلهای اساسی برای مقابله با این طرح، از یک طرف مدیریت تقاضا در پرتو هدفمند کردن و ساماندهی یارانه ها است و از طرف دیگر پیشبرد سریع طرحهای تولید بنزین و سوختهای جایگزین است.
تدوین بسته سیاستی برای خنثی کردن اثرات احتمالی تحریم
قائم مقام مرکز پژوهش های مجلس با اشاره به تلاش آمریکا برای تحریم بنزین ایران گفت: «برای خنثی کردن اثرات تحریم، بسته سیاستی در نظر گرفته شده که ساماندهی حمل و نقل، مدیریت مصرف، سهمیه بندی و استفاده بهینه از فرآورده های نفتی در آن به چشم می خورد.»
لطف الله فروزنده در گفت وگو با فارس در رابطه با تحریم بنزین آمریکا علیه ایران اظهار داشت: «هر تحریمی در کوتاه مدت مشکلاتی برای کشورها ایجاد می کند ولی در بلندمدت باعث افزایش استقلال و توانمندی دولت ها می شود. در حال حاضر تولید پالایشگاه ها بالای 40 میلیون لیتر در روز است که این میزان تولید، نشان از توانمندی کشور در این زمینه است و با اجرای تحریم پالایشگاه ها و صنایع به سمت بهبود تکنولوژی پیش می روند.»
به گفته وی با وجود شرایط بحرانی در اقتصاد آمریکا، این کشور در دنیا به فکر ابزار قدرت بوده و سیاست های خویش را عقلانی در پیش نمی گیرد ضمن اینکه حاضر به سازش با کشورها حتی با وجود منفعت زیاد نیست. این کارشناس سیاسی با اشاره به تمهیدات دولت در مواجهه با تحریم بیان داشت: «بسته سیاستی در قانون در نظر گرفته شده که ساماندهی حمل و نقل، مدیریت مصرف، سهمیه بندی و استفاده بهینه از فرآورده های نفتی در آن به چشم می خورد.»
به گفته قائم مقام مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بهبود تکنولوژی خودرو و فرآوری نفت، افزایش ظرفیت تولید و احداث پالایشگاه ها نیز در این بسته سیاستی وجود دارد. فروزنده عملکرد دولت در رابطه با اجرایی کردن تبصره 15 و سامانه حمل و نقل را مفید دانست و گفت: در شرایط تحریم دولت باید اجرایی شدن این بسته سیاستی سرعت گرفته و در جهت رفع نقایص بیشتر تلاش کند. به اعتقاد وی اگر تحریم دولت مدیریت شود آثار مثبت تحریم بیشتر از نکات منفی آن است به طوری که با کاهش هزینه ها، مصرف بهینه، بهبود تکنولوژی پالایشگاه ها و خودروها شرایط به نفع ایران است.»
طرح خودکفائی 48 ساعته ایران
جمهوری اسلامی ایران از ماهها پیش از طرح مجلس سنای آمریکا در تحریم کشورهای صادرکننده بنزین به ایران اعلام کرده بود که قادر است ظرف مدت 48 ساعت در تولید بنزین به خودکفایی برسد.
فاز نخست این طرح که رسانه های اصلاح طلب در طول برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در اقدامی هماهنگ آن را با تردید مواجه ساخته بودند و حتی آن را یک بلوف سیاسی می خواندند روز دوشنبه 12 مردادماه در مجتمع های پتروشیمی و با هدف آمادگی در برابر شرایط اضطراری آغاز شد.
طرح خودکفایی 48 ساعته از واردات بنزین شامل یک بسته جامع متشکل از تولید مکمل های جدید با قابلیت افزایش درجه آرام سوزی بنزین، تولید بنزین از نفتای سبک و محصولات آروماتیکی دو مجتمع پتروشمی در عسلویه و بندرماهشهر و شناسایی فرمول جدید برای تبدیل «نفتا» و «لایت اند» به بنزین با اکتان بالاست.
در حال حاضر براساس دستورالعمل ها و استانداردهای موجود در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی، عرضه بنزین معمولی با عدد اکتان 87 و بنزین سوپر با عدد اکتان 95 است، صورت می گیرد.
براساس اخبار دریافتی از منابع آگاه، یک شرکت تحقیقاتی ایرانی در سال گذشته با همکاری و حمایت های دولتی موفق به تولید مکمل بالا برنده عدد اکتان بنزین از متانول تولیدی پتروشیمی و ضایعات غیرقابل استفاده پالایشگاهی شد.
براساس دستورالعمل سازمان حفاظت از محیط زیست، عدد اکتان بنزین معمولی تا سال آینده باید از 87 به 90 برسد. محققان ایرانی در حال حاضر در این شرکت تحقیقاتی دو مکمل OM10 و OM60 را که بالابرنده عدد اکتان بنزین هستند را تولید می کنند. OM10 مکمل جدیدی است که با اضافه شدن به بنزین پایه، می تواند اکتان بنزین را بین 5تا 15 واحد بالا ببرد. OM60 نیز کاربرد متفاوتی دارد. در فرآیند پالایش و تقطیر نفت خام ماده ای به نام «لایت اند» به دست می آید که اکتان آن بین 33 تا 35 است و به دلیل عدد اکتان پائین و برای تولید بنزین استفاده نمی شود. اما همین ماده در صورت ترکیب با مکمل OM60 می تواند بنزینی با عدد اکتان 90 تا 95 بدست آید که با این روش می توان نیاز به واردات 40درصدی ایران به بنزین را تا حدود زیادی مرتفع ساخت.
نکته مهم در این میان این است که در حال حاضر بسیاری از شرکت های بین المللی نفتای سبک و فرآورده های غیرقابل استفاده و ضایعات پالایشگاهی را با قیمتی نازل از ایران خریداری می کنند و پس از مخلوط کردن آن با مکمل های خود بنزین تولید کرده و آن را با ارزش افزوده فراوان مجدد به کشورمان صادر می کنند. با دست یابی محققان ایرانی به فرمول جدید تبدیل «نفتا» و «لایت اند» به بنزین ضمن صرفه جویی ارزی قابل ملاحظه، پاشنه آشیل اقتصاد ایران به نقطه قوت ایران تبدیل می شود.
براساس برنامه ریزی های صورت گرفته در فاز اول طرح 48ساعته خودکفایی از واردات بنزین که در هفته های پیش آغاز شد، حدود 14 هزار تن در روز OM60 تولید می شود که 4هزار تن از آن جهت مصرف روزانه پالایشگاههای نفت داخل کشور مصرف و مازاد آن به خارج از کشور صادر می شود. براساس تدابیر اندیشیده شده امکان افزایش حجم تولید این محصول استراتژیک در مدت زمان کوتاهی وجود دارد. در فاز دوم این طرح از محصول تولید شده در فاز اول، ماده ای با اکتان بسیار بالا تولید می شود که همانطور پیشتر مورد اشاره قرار گرفت این محصول (OM60) قادر است مواد ضایعاتی، «نفتا» و «لایت اند» را که جز پسماندهای پالایشگاههای نفت محسوب می شود را به بنزین قابل مصرف در خودروها تبدیل کند.
از مزایای این طرح استراتژیک محققان ایرانی که دانش آن به صورت صددرصد در کشورمان بومی شده است می تواند به ارزآوری قابل ملاحظه، ارزش افزوده بالای تولید OM10 و OM60 نسبت به متانول تولیدی پالایشگاهها و سازگاری با محیط زیست اشاره کرد.
در کنار تولید افزاینده های عدد اکتان بنزین یعنی OM10 و OM60 چند طرح دیگر موازی نیز در مجتمع های پتروشیمی عسلویه و ماهشهر اجرایی شده است که با درنظر گرفتن تولید روزانه 45میلیون لیتر بنزین از 9پالایشگاه داخلی موجود، امکان خودکفایی از واردات بنزین ظرف مدت 48ساعت وجود خواهد داشت.
هم اکنون بخشی از تولیدات این دو مجتمع شامل نفتای سبک، سنگین و محصولات آروماتیکی است که نفتای سنگین تولیدی آن دارای ضایعات و برش های گازوئیلی است. هم چنین نفتای سنگین مجتمع های پتروشیمی عسلویه و ماهشهر در شرایط فعلی به عنوان خوراک اصلی تولید نفت گاز به شرکت ملی پخش و پالایش تحویل داده می شود که با توجه به رشد مصرف گازوئیل در ماههای اخیر و کمبود احتمالی آن ماهیانه بین 95 تا 100هزار تن از این فرآورده تولید و در داخل کشور توزیع می شود. محققان ایرانی با این وجود هنوز از پای نایستاده اند و در طرح مشترکی با یکی از انجمن های علمی قصد تولید بنزین اتانول دارگیاهی را دنبال می کنند که در این پروژه امکان افزودن اتانول به بنزین معمولی به میزان 8تا 10 درصد وجود دارد که در صورت موفقیت نهایی، ایران را به یکی از عمده صادرکنندگان منطقه ای و حتی فرامنطقه ای بنزین در جهان تبدیل می کند.