کاهش وابستگی به انرژی‌های هسته‌ای و فسیلی

اروپا در نقطه حساسی برای تعیین وضعیت انرژیهای آینده خود قرار دارد؛ از یکسو با چالش‌هایی از جمله افزایش قیمت نفت و گاز، که امنیت انرژی را تهدید می‌کنند، مواجه است و از سوی دیگر، تغییرات جوّی نیز عواقب اجتناب ناپذیری را ایجاد کرده است.
بالابردن راندمان و کارایی انرژی سریع‌ترین، ارزان‌ترین و مستقیم ترین راهی است که می‌توان این چالش‌ها را به فرصتی واقعی تبدیل کرد، چرا که با تکنولوژی نوین، ذخیره انرژی تا میزان 30 درصد دست‌یافتنی است.
با پیشرفت‌هایی که در زمینه بهره وری انرژی حاصل شده است، در حال حاضر می‌توان میزان نشت گازهای گلخانه‌ای را در اتحادیه اروپا به میزان 20 درصد کاهش داد. در حالی که هنوز بسیاری از اعضای اتحادیه اروپا نتوانسته‌اند از این فرصتها به درستی استفاده و معیارهای بهره وری انرژی را پیاده کنند، اما در این میان بلژیک یکی از موفق‌ترین کشورهای اروپایی در زمینخ افزایش بهره‌وری انرژی است.
بلژیکی‌ها خوب می‌دانند که انرژی‌های تجدیدپذیر قابلیت‌های فراوانی دارند، اما اگر از مصارف انرژی خود به مقدار چشمگیری نکاهند، نمی‌توانند با اطمینان کامل برنامه‌های توسعه‌ای خود را برای گسترش انرژیهای تجدیدپذیر اجرایی کنند. در این میان اما به خوبی مشخص است که منظور از صرفه جویی انرژی، بازگشت به دوران روشنایی از طریق شمع نیست، بلکه هدف اصلی، انجام تمام و کمال فعالیت‌های روزمره فعلی، البته با مصرف کمترین میزان انرژی است و بلژیک در این حوزه توانی بیش از آنچه قابل تصور است، دارد.
براساس گزارشی از سازمان گسترش همکاری‌های اقتصادی کشورهای اروپایی، مصرف سرانه انرژی در بلژیک 20 درصد بیش از هلند و 50 درصد بیشتر از ژاپن است و بلژیک از نظر عایق‌کاری ساختمان‌ها، در میان شاگردان تنبل اروپایی قرار گرفته است و 2 برابر کمتر از همسایگان فرانسوی و هلندی خود، خانه‌های خود را عایق‌بندی می‌کند. این در حالی است که هزینه متوسط عایق‌بندی خانه‌های بلژیکی معادل کشورهای سواحل مدیترانه از جمله یونان و ترکیه است.
همچنین باید گفت بلژیک گرمای آزاد شده در زمان تولید برق را نیز تلف می‌کند، اما در عوض با به کار گرفتن رئاکتورهای غیرهسته‌ای "کوجنراسیون " (تولید همزمان برق و گرما) موجب استفاده درست از گرمای حاصله می‌شود که میزان بازدهی نیروگاه را به 85 تا 90 درصد می‌رساند. همچنین "کوجنراسیون " این اجازه را می‌دهد تا انرژی در یک نقطه متمرکز نشود و در نتیجه، از هدر رفت آن در همگام توزیع، جلوگیری شود.
در بلژیک فقط در شرکت‌های بزرگی که مسئله گرمایی برایشان مهم است و مقدار مصرف آنها ثابت و قابل چشم‌گیر باشد، از دستگاه "کوجنراسیون " استفاده می شود. در این روش گرما به اندازه‌ای که تقاضا شده است، تولید می‌شود. اما برق تولیدی آن قادر نیست با قیمت‌های نازل تولیدات به وسیله نیروگاه‌هایی که در عین حال نمی‌توانند میزان تولیدی خود را برحسب نیاز بازار تولید کنند، رقابت کند. در هلند 30 درصد برق این کشور و در دانمارک 40 درصد برق در بخش‌های "کوجنراسیون " تولید می‌شود.
دفتر مطالعاتی "e-Ster " که در بخش امور برق تحقیق و فعالیت می کند، توان صرفه‌جویی برق بلژیک را در کوتاه مدت (برای کمتر از2سال) 9510 گیگاوات ساعت برآورد کرده است. این قابلیت صرفه‌جویی برق تقریباً 2,3 میلیون خانوار بلژیکی را در برمی‌گیرد. در میان مدت (10 سال)، علاوه بر رقم بالا، می‌توان 14260 گیگاوات ساعت برق بیشتری صرفه‌جویی کرد که در مجموع این رقم بیشتر از 23770 گیگاوات ساعت خواهد شد. این مقدار توان صرفه‌جویی در میان مدت که عبارت از حدود 14000 گیگاوات ساعت خواهد شد، از مجموع تولیدات برق 7 نیروگاه زغال سنگی کشور (8684 گیگاوات ساعت) یا از تولیدات سه نیروگاه اتمی که قانون بلژیک بسته شدن آنها را تا سال 2015 مقرر کرده (DOEL_1, TIHANGE-1, DOEL-2) بیشتر است.
خداحافظی با انرژی هسته‌ای
انجام سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جاری با امکانات پیش‌بینی شده جدید در امور تولیدی بلژیک، اجازه بسته شدن 3 نیروگاه برق هسته‌ای قدیمی را قبل از موعد مقرر و در سال 2015 می‌دهند. این پروژه‌ها که عمدتاً شامل نیروگاه‌های گازی کوجنراسیون یا توربینهای "TGV " (توربینهایی که گازی هستند و بخار آب بسیار زیادی را تولید می‌کنند که توسط آن برق به دست می‌آید و راندمان بسیار بالایی دارند) اجازه می‌دهند تا بیشتر از مجموع 3 نیروگاه‌های دیگر از همه قدیمی‌ترند، برق تولید شود.
در میان مدت (برنامه 10 ساله) توان صرفه جویی در برق بلژیک، بیشتر از تولید 3 نیروگاهی که در نوع خود قدیمی‌ترین هستند و باید از دور خارج شوند، است. اما در این میان، چالش‌های اساسی عبارتند از:
الف- سرمایه‌گذاری به اندازه کافی برای کسب اطمینان تأمین انرژی از هم اکنون تا سال 2025 به همراه کاهش کامل مقدار گازکربنیک تولیدی؛
ب- گسترش و توسعه "کوجنراسیون " و همچنین انرژیهای تجدیدپذیر از جمله انرژی باد و انرژی خورشیدی؛
ج- بهره‌وری انرژی.
از زمانی که قانون خروج از انرژی هسته‌ای در بلژیک به اجرا گذاشته شده است، سرمایه‌گذاری‌های مهم و سنگین یا در نیروگاه‌های با راندمان بالا و قابل بازیافت متمرکز شده است یا در این راستا برنامه‌ریزی شده‌اند.
آنچه در این میان جلب توجه می‌کند، این است که انرژی هسته‌ای در سطح جهانی یک انرژی حاشیه ای و جانبی است و در نهایت بیش از 2 درصد مصرف کلّ انرژی جهانی را در بر نمی‌گیرد و بر همین اساس، بلژیکی‌ها برای استفاده بهتر از انرژی، وابستگی به انرژی هسته‌ای را کاهش می‌دهند. با اینکه در بلژیک کمی بیش از نیمی از برق کشور از انرژی هسته‌ای تأمین می‌شود، این مقدار فقط 10 درصد از کلّ انرژی مصرفی بلژیک را در بر می‌گیرد (برق فقط یک بخش از انرژی مورد استفاده است).
از لحاظ میزان توان تولیدی، 7 رئاکتور بلژیک تنها دارای یک سوم ظرفیت کلّ مراکز نیروگاه‌های برقی در این کشور هستند. اما از آنجایی که مراکز هسته‌ای را به راحتی نمی‌توان متوقف ساخت، حتی اگر قرار باشد برق کمتری تولید شود، باید اجازه داد تا فعلاً فعالیت آنها ادامه یابد. با آنکه ظرفیت آنها به نسبت کمی کاهش داده شده است، ولی با وجود این، اندکی بیشتر از نصف برق این کشور را تولید می‌کنند.
گذار به یک سیستم تأمین انرژی که بر پایه اصول بازیافت و محیط زیست استوار باشد، نه تنها یک ضرورت زمانی برای حفاظت از آب و هوا، بلکه به دلیل پیش بینی اتمام سوختهای اولیه فسیلی و اورانیوم، اجتناب ناپذیر است، اما ساده انگاری است اگر فکر کنیم در سال 2015 تمام انرژی مورد نیاز ما از طریق انرژی بادی تهیه خواهد شد.
اگر به موضوعهای " بهره وری و صرفه جویی در مصرف انرژی " و "تأثیر و اهمیت انرژی "، به طور همزمان نگاه کنیم و اهمیت بدهیم، سناریوهای زیادی نشان خواهند داد که امکان تغییر جهت واقعی به سمت یک سیستم تأمین انرژی تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی در خشکی و دریا، انرژی خورشیدی، انرژی برقابی در ابعاد کوچک، انرژی حاصل از زباله‌های غیرهسته‌ای، انرژی خورشیدی از طریق سلول‌های فتوولتائیک و انرژی حاصل از جذر و مدها و امواج دریایی وجود دارد.
بنابر تقاضای کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا، گروه LTI تحقیقی را انجام داده است که نشان می‌دهد بدون نیاز به انرژی هسته‌ای و با در نظر گرفتن یک زندگی هم سطح با رفاه زندگی اروپای شمالی (کشورهای اسکاندیناوی)، امکان عملی کاهش گاز کربنیک تا 90 درصد در سال 2050 به روش توسعه شیوه‌های بازیافتی و بهره‌وری تولید و مصرف انرژی میسّر است.
شورای مشورتی آلمان در زمینه تغییرات جوّی در برنامه خود برای سالهای بین 2050 تا 2100 پیش‌بینی می‌کند که تغییرات عمیقی در سیاستهای بخش انرژیهای فسیلی به وقوع خواهد پیوست و این بخش به سوی انرژیهای تجدیدپذیر سوق پیدا می‌کند.
علاوه براین، طرح دیگری در اروپا که بنا به درخواست "گرین پیس " (توسط انستیو فنی ترمودینامیک مرکز فضایی آلمان DLR) به طور گسترده‌ای مورد مطالعه قرار گرفته است، نشان می دهد اروپا در عین حال که می‌تواند از برنامه‌های هسته‌ای خود خارج شود، قادر است مقدار گاز کربنیک تولیدی خود را از امروز تا سال 2020 به میزان 30 درصد کاهش دهد، نتایج این گزارش ثابت می‌کند که نیمی از تقاضای انرژی 25 کشور اروپای واحد می‌تواند از منابع تجدیدپذیر که میزان پخش گاز کربنیک آن تا سال 2050، نزدیک به 75 درصد کاهش خواهد یافت، تأمین شود.
بنا به نظر کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا، می‌توان از هم اکنون تا سال 2040 به کمک این نوع انرژی، به نیمی از درخواست جهانی انرژی پاسخ مثبت داد، به شرطی که اغلب کشورهای جهان سیاستی فعال و جدی در این راه اتخاذ کنند و همکاری مناسبی در سطح جهانی صورت گیرد. به عنوان مثال، این همکاری باید هزینه های جانبی و قطع سوبسیدهای مربوط به همه انرژیهای دارای منشأ فسیلی و هسته‌ای را مدّنظر قرار دهد.
علاوه بر سیاست‌های اتخاذ شده، نصب توربین‌های بادی در داخل آب دریای نزدیک به ساحل برای تولید برق، به طور گسترده ای در بلژیک مورد قبول واقع شده است. بنابر گزارش انستیوی انرژی بادی آلمان (DEWI)، سیستم توربینهای بادی نصب شده در آبهای سواحل دریای شمال می تواند به کمک یک دستگاه مبدل انرژی بادی به برق، یک سوم برق کشورهای کناره دریای شمال را تأمین کند. بنابراین بلژیک هم مثل دیگر کشورهای ساحلی دریای شمال از توان و ظرفیتهای زیادی برخوردار است.
توربینهای بادی نصب شده در آبهای آزاد جهانی می توانند از طریق یک شبکه برق فشار قوی در دریا به بلژیک هم برسند. برای رسیدن به این پیشرفت دسترسی به شبکه برق یکی از عناصر اساسی است.
مرکز مطالعاتی 3E، توان انرژیهای بازیافتی بلژیک را در میان مدت بررسی کرده است. در یک برنامه از پیش طرح‌ریزی شده و با در نظر گرفتن یک سیاست پیشتاز فعال می‌توان حدود 20 TWh برق با این روش در سال 2025 تولید کرد که اساساً از طریق زباله‌های غیرهسته‌ای و نصب توربین‌های بادی در خشکی و دریا به دست می‌آید.