تاریخ انتشار : ۱۴ آبان ۱۳۸۸ - ۰۹:۳۴  ، 
کد خبر : ۱۲۰۷۱۲
با پخش مستندی افشاگرانه صورت گرفت

ناگفته‌های 7 سال موضوع هسته‌ای


گروه سیاسی ـ در حالی که کشورهای 1+5 آماده می شوند تا بر اساس بسته پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران، مذاکراتی را با ایران پیرامون مسائل مطرح شده در این بسته در مهر ماه برگزار کنند، صدا و سیما در اقدامی کم سابقه اقدام به پخش مستندی تاریخی پیرامون فرازو فرودهای پیگیری موضوع هسته ای ایران از جانب دولتمردان حال و گذشته جمهوری اسلامی کرد که زوایا و ابعاد ناگفته  بسیاری از این روند را به نمایش می گذاشت.
این مستند از آنجا اهمیت ویژه یافت که با نقل قول های ناب و ناگفته بسیاری از مسئولین حال و گذشته پرونده هسته  ای ایران و بسیاری از مقامات غربی همراه بود.
هر چند این مستند تعریضات بسیاری را به مسئولین وقت پرونده هسته ای در سال های 82 و پس از آن وارد کرد، اما به دلیل همراه بودن با مستندات تصویری و نقل قول های مستقیم طرف های درگیر در این پرونده، هیچ گونه واکنشی را از سوی مذاکره کنندگان سابق هسته ای کشورمان و همچنین تیم سیاست خارجی دولت اصلاحات به دنبال نداشت.
این در حالی است که در موارد مشابهی که کارشناسان سیاست خارجی به انتقاد از روند دیپلماسی هسته ای اصلاح طلبان می پرداختند، با سیل پر حجم تخریب جریان رسانه ای وابسته به آنها مواجه می شد. در این مستند افشاگرانه برای اولین بار به مواردی همچون نامه صادق خرازی به مقامات امریکا، اعتراضات دانشجویی به روند پیگیری پرونده هسته ای، اعتراف تیم مذاکره کننده به بی اعتباری در افکار عمومی ایران، ماجرای توافقنامه پاریس و علت استعفای لاریجانی در جریان پیشنهاد مذاکره امریکا به ایران اشاره شده است.
نظر به ارزش تاریخی مباحث مطرح شده در این مستند، بعضی سایت های اینترنتی ضمن ارائه گزارشی از آن، اصل این مستند را نیز در اختیار خوانندگان خود قرار می دهد.
 از آغاز پرونده‌سازی علیه ایران تا نامه 2003 خرازی
بلافاصله پس از سخنرانی بوش در مورد خطر هسته ای ایران در سال 2001 میلادی، گروهک منافقین با برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی، به ارائه گزارشاتی از فعالیت های هسته ای ایران پرداخت که با همکاری سرویس های جاسوسی اسرائیل به دست آمده بود.
فاطمه حقیقت جو نماینده اصلاح طلب مجلس ششم، در سخنرانی خود در دانشگاه ماساچوست امریکا در این باره می گوید: «فعالیت های هسته ای ما محرمانه بود، اولین بار در دولت خاتمی بود که این فعالیت ها علنی شد. از آنجا که در فعالیت های هسته ای طبقه بندی خاصی وجود داشت، حتی رئیس جمهور هم از برخی موارد مطلع نبود، چه برسد به نمایندگان مجلس، اما مجلس ششم این را علنی اش کرد.» (تشویق حضار)
در حالی که در واکنش به علنی شدن بخشی از فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران، دولت وقت ایران تصمیم گرفت تا سیاست «آشکار سازی فعالیت هسته ای» را در پیش بگیرد، با حمله به برج های دوقلوی نیویورک در بیستم شهریور 1380 فضای بین المللی، بر اساس طراحی قبلی نو محافظه کاران امریکا، به سمت انتقامجویی امریکا از مسببین این حملات سوق داده شد، چنانکه جرج بوش در سخنان تهدید آمیزی، ایران را نیز یکی از «محورهای شرارت» در جهان معرفی کرد.
این لحن تهدیدآمیز امریکا، البته برخی دولتمردان دولت وقت اصلاحات را نیز تحت تاثیر قرار داد چنان که حسین موسویان، مذاکره کننده اسبق هسته ای ایران که در سال های بعد به جرم اقدام به اخلال در امنیت کشور، محکوم شد، در این باره می گوید: «بعد از حادثه یازده سپتامبر نیویورک، فضای امنیتی خیلی وحشتناکی به جهان حاکم شده بود، شعار اصلی دولتمردان امریکا جنگ بود.»
این رویکرد نسبت به سیاست های جدید دولت بوش، سبب شد تا در ایران، سیاستگذاران سیاست خارجی دولت اصلاحات، به امید در امان ماندن از تهدیدات دولت نومحافظه کار بوش، در قالب یک نامه تن به ارائه تعهدات و تضمیناتی به امریکا بدهند که به نامه 2003 صادق خرازی معروف شد. در این نامه  تحقیرآمیز ، دولت اصلاحات به امریکا تضمین داده است:
- در برنامه هسته ای شفافیت لازم را داشته باشد و برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه  هایش با آژانس همکاری کند.
- در مقابله با گروه های تروریستی همچون القاعده با امریکا همکاری کامل و تبادل اطلاعات داشته باشد.
- در عراق با استفاده از نفوذ سیاسی خود در جهت تثبیت نهادهای دموکراتیک در این کشور همکاری کند.
- حمایت مادی از گروه های مخالف فلسطینی را متوقف کرده و برای توقف کشتار غیرنظامیان توسط این گروه ها در داخل مرزهای 1967 آنها را تحت فشار قرار دهد.
- انجام هرگونه اقدام لازم برای خلع سلاح حزب الله لبنان و تلاش برای تبدیل آن به یک گروه صرفاً سیاسی- اجتماعی در لبنان و البته در مقابل همه تضمینات استراتژیک دولت اصلاحات به دولت امریکا، این دولت نیز باید متعهد شود:
- برای تغییر رژیم در ایران تلاش نکند.
- مجاهدین خلق را تحت پیگرد قرار دهد.
- همه تحریم ها علیه ایران را لغو کند.
- حق ایران در دستیابی به فناوری های صلح آمیز هسته ای، زیستی و شیمیایی را به رسمیت بشناسد.
- منافع امنیتی ایران در منطقه را به رسمیت بشناسد.
اما این نامه که به سفیر سوئیس در تهران تحویل داده شده بود، به جهت اعلام آمادگی تهران برای از دست دادن اکثر منابع قدرت خود در برابر خواسته های ابتدایی، آنچنان غیر قابل باور به نظر آمد که با تردید طرف امریکایی مواجه شده و از سوی امریکا پذیرفته نشد، در عوض امریکا اعضای اتحادیه اروپا به همراه البرادعی را برای افزایش فشار به ایران فرستاد.
 نشست سعدآباد
در حالی که تروئیکای اروپایی به گفته «جان سوارز» نماینده انگلیس در این مذاکرات با هدف تعلیق همه فعالیت های هسته ای ایران وارد تهران شد، تهدید یوشکا فیشر در مقابل مقاومت تیم مذاکره کننده هسته ای برای تعلیق فعالیت های هسته ای، سبب تغییر مسیر مذاکرات در سعدآباد شد چنانکه سید محمد خاتمی در این باره می گوید: «گفتیم حالاکه شما به توافق نمی رسید همه چیز را واگذار کنیم به تفسیری که آژانس از تعلیق ارائه می کند.»
حسین موسویان نیز از دیدار خصوصی البرادعی و روحانی در این زمینه می گوید: «آقای روحانی از البرادعی سوال کرد منظور از تعلیقی که شما می گویید چیست؟ البرادعی در پاسخ به روحانی گفت: فقط مواد به سانتریفیوژها تزریق نشود.»این درحالی بود که آژانس در تعریفی که به صورت کتبی ارائه کرد، معنای تعلیق را بسیار گسترده تر و در حد تعطیلی فعالیت های تحقیقاتی قرار داده بود.
سید محمد خاتمی در واکنش به این اقدام البرادعی تنها به «غیر اخلاقی بودن» این اقدام اشاره می کند؛ حال آنکه نتیجه این نشست، حرکت به سمت پذیرش تعلیق کامل فعالیت های هسته ای ایران بود.
این درحالی بود که تونی بلر طی سخنانی در جمع سربازان انگلیسی در بصره با اشاره به نشست سعدآباد از نتیجه بخش بودن تهدید ایران اینگونه یاد کرد که «ما میوه پیروزی در عراق را در سعدآباد چیدیم!»اما این تصمیمات در حالی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی اتخاذ می شد که در سوی دیگر، دانشجویان با ترتیب دادن تجمعات اعتراضی در مقابل سعدآباد و زنجیره های انسانی در مقابل مراکز هسته ای ایران، آشکارا با اقدامات تیم هسته ای ایران به مخالفت برخاسته و خواستار احقاق حقوق هسته ای ایران شدند.
با این حال، فاطمه حقیقت جو از مخالفت اکثریت اصلاح طلبان مجلس ششم با تداوم فعالیت های هسته ای خبر می دهد. وی اینگونه استدلال می کند: «اصلاح طلبان معتقد بودند که چون در نهایت تحت تاثیر فشارهای بین المللی ناچار هستیم که کوتاه بیاییم! بهتر این است که ابتدا با کسب امتیازهای قابل توجهی که به نفع توسعه همه جانبه کشور می شود، داوطلبانه این فعالیت ها را تعلیق کنیم.»
این در حالی بود که بهزاد نبوی در آخرین روزهای عمر مجلس ششم در یکی از معدود طرح های سه فوریتی تاریخ مجلس شورای اسلامی، درصدد برآمد3 فوریت طرحی را با موضوع پذیرش پروتکل الحاقی از جانب جمهوری اسلامی ایران به تصویب مجلس اصلاح طلب ششم برساند.
 انتخابات مجلس هفتم و حرکت به سمت تغییر سیاست هسته‌ای
اما همزمان با مخالفت های مردمی و دانشجویی با روند پیگیری پرونده هسته ای، انتخابات مجلس هفتم سبب شد تا با حضور اکثریت اصولگرا در این مجلس فشار برای تغییرات جدی در نحوه پیگیری پرونده هسته ای شدت بگیرد.
در این باره ظریف یکی از اصلی ترین دیپلمات های نزدیک به اصلاح طلبان در وزارت امور خارجه و یکی از اعضای اصلی حلقه موسوم به نیویورکی ها در این وزارتخانه در مذاکرات محرمانه ای که با البرادعی دارد در پاسخ به درخواست البرادعی برای پذیرش تعلیق اینگونه پاسخ می دهد: «مشکلی که ما داریم، این است که هم اروپا و هم مذاکره کنندگان ایرانی اعتبار خود را در ایران از دست داده اند. الان مشکل اعتمادسازی نیست بلکه مسئله، مشکل داخلی از طرف ماست. ما اعتبارمان را داخل کشورمان از دست داده ایم.»اما فشار مردمی در کنار فشار غرب باعث شد تا دولت اصلاحات با انتقادات جدی در ایران مواجه شود. این موضوع را جک استراو، وزیر امور خارجه وقت انگلیس از قول سید محمد خاتمی اینگونه می گوید: «به خاتمی گفتم که شما بر روی موشک شهاب به انگلیسی نوشته اید مرگ بر امریکا و این نگران کننده است. خاتمی با خنده به من نگاهی کرد و گفت: ولی برای من آرامش بخش است، چون قبلاً می نوشتند مرگ بر خاتمی. اشاره خوبی بود چون راهی را که به سمت غرب طی می کرد، با اشکال تراشی های نیروهای محافظه کار در ایران همراه بود.»
 سیاست هویج و چماق و به ثمر رسیدن توافق پاریس
جرج بوش برای متقاعد کردن ایران به تعلیق کامل فعالیت های هسته ای، با روی آوردن به سیاست تهدید نظامی ایران، تلاش کرد ایران را تحت فشار قرار دهد هرچند که مردم ایران در راهپیمایی تاریخی 22 بهمن از حق هسته ای ایران دفاع کردند و در حالی که اروپا در تلاش بود تا حداقلی از مشوق ها را به ایران ارائه کند، امریکا حتی ارائه این مشوق ها از جانب اروپا را نیز منوط به توقف کامل فعالیت های هسته ای ایران کرد و در این شرایط تیم مذاکره کننده ایرانی نیز به پاریس رفته و تعلیق کامل فعالیت های هسته ای حتی در حد فرآوری و تحقیقات را نیز پذیرفت.
پذیرش این توافقنامه که به تعطیلی همه مراکز هسته ای ایران منجر شد، فضای ناامید کننده ای را در میان دانشمندان هسته ای ایران به وجود آورد فضایی که دکتر قنادی رئیس پژوهشگاه انرژی هسته ای، آن را بسیار غم انگیز می خواند.
در این شرایط، تیم مذاکره کننده تلاش کرد تا اجازه فعالیت حداقل بیست سانتریفیوژ را که با فناوری داخلی ساخته شده بود، از تروییکای اروپایی کسب کند؛ درخواستی که جک استراو، واکنش به آن را اینگونه تشریح می کند:«سوار قطار بودم که گفتند خرازی می خواهد تلفنی با من صحبت کند. به او گفتم باید بعداً تماس بگیرد چون در حال حاضر در قطار هستم... من به او گفتم که توافقنامه امضا شده و تغییر در آن تقریباً غیر ممکن است.»
وعیدی مذاکره کننده سابق هسته ای در این رابطه می گوید: آنها می خواستند تعلیق توسط حکومتی که ادعای استقلال داشت و به دست همان حکومت صورت پذیرد، این یکی از استراتژی ها برای تضعیف جمهوری اسلامی بود.
 تغییر سیاست هسته ای جمهوری اسلامی
این اتفاقات که با ماه های آخر فعالیت دولت سید محمد خاتمی همزمان بود، کار را به جایی رساند که رهبر معظم انقلاب مستقیماً وارد موضوع شدند. ایشان در جمع دانشجویان دانشگاه های یزد در دیماه 86 در این باره فرمودند:
«البته این فرایند به ملت ایران و افکار عمومی جهان نشان داد که وعده های غرب توخالی است چرا که تعلیق موقت و داوطلبانه ایران ، با سوءاستفاده دشمنان در حال تبدیل شدن به حذف فعالیتهای هسته ای در کشور بود که بنده همان موقع هم تاکید کردم اگر روند مطالبه پی در پی طرف های هسته ای ادامه یابد وارد میدان می شوم همین کار را هم کردم. بنده گفتم که بایستی این روند عقب نشینی متوقف شود و تبدیل شود به روند پیشروی و اولین قدمش هم باید در همان دولتی انجام بگیرد که این عقب نشینی در آن دولت انجام گرفته بود و همین کار هم شد.»هر چند فاطمه حقیقت جو معتقد است که خاتمی تمایلی نداشت تا فک پلمب مرکز هسته ای اصفهان در دولت او انجام شود.
آقازاده رئیس سابق سازمان انرژی اتمی نیز در بازگو کردن آن برهه تاریخی می گوید: «فناوری هسته ای در کشور مدیون کسی جز آقای خامنه ای نیست. در آن مقطع تاریخی اگر شخص ایشان ایستادگی نمی کرد، امروز هیچ چیزی نداشتیم.»با روی کار آمدن دولت نهم، احمدی نژاد با تلاش برای مردمی کردن جنبش هسته ای، به عنوان اصلی ترین اهرم سیاست هسته ای اش، به گفته خود روند را عوض کرد. چنانکه دیگر در هر جای ایران شعار «انرژی هسته ای حق مسلم ماست»، شنیده می شد.با تغییر روند سیاست هسته ای جمهوری اسلامی، ایران توانست در 20 فروردین 1385 جشن تکمیل چرخه سوخت هسته ای را در مشهد مقدس و در حضور نمایندگان کشورهای مختلف جهان برگزار کند.این تغییر رویکرد سبب شد تا امریکا با تغییراتی در تیم سیاست خارجی خود، تهدیدات نظامی علیه ایران را با هدف تحت فشار قرار دادن ایران افزایش دهد، اما وقوع جنگ 33 روزه در لبنان و پیروزی حزب الله لبنان در این جنگ که تحلیلگران آن را نمونه کوچکی از جنگ احتمالی ایران و امریکا معرفی کردند، بسیاری از معادلات را به سود ایران تغییر داد.
فشارها برای پایان تهدید ایران به جنگ زیاد شد، چنانکه امریکا در یک تغییر لحن، از پیشنهاد مذاکره با ایران در این موضوع با پیش شرط تعلیق مقطعی فعالیت های هسته ای خبر داد. آنها مدعی بودند در صورت تعلیق مقطعی فعالیت های هسته ای، همه درها به روی ایران باز خواهد شد.
نیکلاس برنز معاون وزیرخارجه وقت امریکا با بیان شکست پروژه تغییر رژیم در ایران در باره این پیشنهاد امریکا می گوید: «من و رایس خیلی خوشحال بودیم. چون فکر می کردیم ایرانی ها این پیشنهاد را قبول خواهند کرد.»
سولانا برای ارائه این بسته به ایران آمد. او در دیداری خصوصی با لاریجانی این فرصت را بسیار خوب و طلایی خواند، با این حال لاریجانی نظرات مختلف در مجموعه نظام پیرامون این پیشنهاد امریکا را اینگونه توصیف می کند: «برخی معتقد بودند این پیشنهاد یک فریب است. موضع عده ای هم این بود که این یک فرصت بسیار طلایی است. موضعی که ما داشتیم و علی الاغلب این بود، که ما این دو حد افراط و تفریط را قبول نداریم. طرح لازم نیست همه چیزش کامل باشد. می تواند 30 یا 40 درصدش مثبت باشد فقط باید ظرفیت تغییر در طرف مقابل وجود داشته باشد.»
و شاید این جملات لاریجانی راز استعفای روزهای بعد او از دبیری شورای عالی امنیت ملی بود چنانکه علی رغم تمهیدات دولت امریکا برای صدور ویزای هیات 300 نفره معرفی شده از جانب علی لاریجانی، این هیات دیپلماتیک هرگز به امریکا سفر نکرد. این در حالی بود که احمدی نژاد در این باره در یک گفت وگوی تلویزیونی، اعلام کرد: «ما تردید داریم نسبت به حسن نیت ها چون در گذشته ایران به همین ترتیب تعلیق کرد و بعد منجر شد به تعطیل شدن همه فعالیت های ایران.»علی لاریجانی از سمت خود استعفا کرد و سعید جلیلی دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی همزمان با انتشار گزارش 16 نهاد اطلاعاتی در امریکا با موضوع تایید صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران و گزارش نسبتاً مثبت البرادعی درباره این فعالیت ها، از اثبات حقانیت ایران در موضوع هسته ای ایران سخن گفت.
تغییر لحن امریکا پس از انتشار این گزارشات، آنچنان مشهود بود که در نهایت پذیرفت بدون هرگونه پیشرفت تعلیق با ایران پای میز مذاکره بنشیند. مذاکراتی که با حضور سعید جلیلی به نمایندگی ایران در ژنو به یکی از نقاط عطف پرونده هسته ای ایران تبدیل شد. چنانکه احمدی نژاد در اظهار نظری از مختومه شدن پرونده هسته ای خبر داد.
ادعایی که به نظر می رسد با روی کار آمدن دولت جدید امریکا و حتی با وجود تحولات پس از انتخابات در ایران همچنان با جدیت پیگیری می شود، چنانکه در نشست آینده 1+5 با ایران در ترکیه، دستگاه دیپلماسی دولت دهم اعلام کرد بر سر موضوع هسته ای مذاکره نخواهد کرد.

نظرات بینندگان
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
نشریات