گروه بینالملل: براساس گزارش منتشره از سوی سازمان ملل متحد، تنها 3 منطقه از پایتخت سومالی که تحت نظارت و پشتیبانی صلحبانان بینالمللی است، در کنتـــرل دولــت این کشور اسـت. سـومالی در دو دهه گذشته وپس ازسقوط حکومت دیکتاتوری "زیاد باره" دچار هرج و مرج و گرفتار جنگهای داخلی و قبیلهای بوده است. این کشور هماکنون با بدترین وضعیت بحران انسانی در جهان روبهرو است؛ ناآرامیها یک چهارم جمعیت این کشور را آواره کرده و در این میان نیم میلیون نفر با عبور از مرزهای این کشور در سطح منطقه پراکنده شدهاند و 5/1 میلیون نفر نیز در داخل کشور آوارهاند. در این شـرایط مردم این منطقه برای جلوگیری از جنگهای شبه نظامیان اسلامگرا و تاسیس دولت القاعده در شاخ آفریقا نیاز به کمک جهـانی دارند.پی بردن به تشابه وقایعی که در افغانستان و سومالی رخ می دهد، زیاد سخت نیست و میتوان سومالی را افغانستان جدید نامید. مقر شورشیان درسومالی که خواستار حکومت براساس قوانین شریعت هستند و مخالفان خود (جنگسالاران محلی) را متهم میکنند که از سوی آمریکا پشتیبانی میشوند، مکانی است که در آن دستور اجرای خشونتهایی از جمله بریدن دست و پای پسران نوجوان و کشتار زنان و دختران در ملاءعام و طرح بمبگذاریهای انتحاری که موجب مرگ دهها نفر میشود و همچنین آدم ربایی و قتلهای هدفمند که روزنامه نگاران را مورد هــدف قرار میدهد، صادر میشـــود و این شبیه اقدامات طالبان در افغانستان است.
در سال 1993 آمریکا با مداخله برای سرکوب شبه نظامیـــان سومالی بـــا فرستـــادن نیروهای نظامی خود به این کشور، حادثهای خونین به پا کرد که شبه نـظـامیـان سـومـالیـایـی نیـز در بـــرابــــر تهاجم ناگهانی ســــربازان آمـریکـایـی واکنـش نشان دادند. در این عملیـــات، 18 نفــــر از تفنگداران آمریکایی کشته شدند که نیروهای سازمان ملل جسد آنها را 2 سال بعد یافتند. پس از حملات 11 سپتامبر نیز توجه آمریکا بیش از پیش به سمت سومالی معطوف شد و درصدد مبارزه با شورشیان برآمد. سومالی برای واشنگتن از اهمیت راهبردی و استراتژیکی برخوردار است.در سال 2005 زمانی که تجار و بازرگانان سومالیایی از پرداخت مالیاتهای سنگین به جنگ سالاران محلی خسته شده بودند و دست از حمایت خود از گروه اتحاد اسلامی برداشتند، اتحادیه دادگاههای اسلامی (ICU) با هدف ایجاد ثبات و امنیت، اعلام موجودیت کرد و در یک سال توانست جنگ سالاران محلی را از پایتخت بیرون کند. درست در زمان تاسیس این اتحادیه، سومالی در معرض اتهام همدستی با القاعده و پناه دادن به تروریستها از سوی آمریکا بود. یک سال بعد، آمریکا با استفاده از نظامیان اتیوپی حملهای سـازمـانـدهـیشـده بـرای درهم کوبیدن اتحادیه دادگاههای اسلامی که تا هنگام تجاوز اتیوپی به عنوان یک دولت مردمی در بیشتر نقاط سومالی عمل میکرد، ترتیب داد که در نهایت، اواخر همان سال نیروهای اتیوپیایی عقــب نشینی کـــردند.
اتحـــادیــــه دادگــاههــای اسـلامــی و همچنیـن گـروه الشبـاب– یکـی از شاخههای این اتحادیه– در مقابل،سوگند یاد کردهاند که جنگ علیه تجاوزات آمریکا و اتیوپی را ادامه دهند.بهار سال گذشتــــه، شـیـخ شـریـف شـیخ احمد رئیس سابق اتحادیه دادگاههــای اسلامی، فردی که 2 سال پیش در پی حمله نیــروهای آمریکــــا و اتـیـوپـی مـجـبـور بـه خروج از پایتخت شد، توانست به مقام ریـاسـت جـمـهـوری سـومـالی برسد. وی از حمایت بیشتری در مـقایسه با تمام کسانی که طی دو دهه گذشته روی کار آمدهاند، برخوردار است. شیخ احمد تنها رئیسجمهوری است که با مخالفت قبایل سومالی مواجه نشده و چشمانداز اجتماعی خوبی را در این کشور نوید میدهد. او هرگونه ارتباط با القاعده را تکذیب کرده است.او همچنین پس از به کرسی نشستن، صلاح را در آن دید تا در بیانیهای، جدایی خود از شیخ اویس رهبر گروه شبه نظامیان اسلامگرا موسوم به حزبالاسلام را اعلام کند و از سمت ریاست دادگاههای اسلامی استعفا دهد. اما پس از به ریاست رسیدن او نیز درگیریها درسومالی ادامه دارد. اواخر ماه می سالجاری با تشدید درگیریها در خیابانهای موگادیشو پایتخت همیشه ناآرام سومالی، محمولهای از سلاح، مهمات و پول نقد از ایالات متحده آمریکا برای دولت انتقالی سومالی ارسال شد تا بتواند مانع از غلبه نیروهای شورشی بر نیروهای دولتی شود.
در آن زمان دولت جدید سومالی درآستانه فروپاشی بـود و حـوزه قـدرتـش تـنـهـا چـنـد منطقه مجاور پایتخت را دربرمیگرفت و حملات دوگروه شورشی موسوم به الشباب و حزب الاسلام توانی برای ارتش سومالی باقی نگذاشته بود. حجم این محموله که پیش از این گزارش نشده بود، شامل 19 تن مهمات، 48 قبضه آرپی جی، 36 قبضه مسلسل (مدل روسی کلاشینکف)، 12 قبضه دوشکا (مسلسلهای ضدهوایی روسی کـه بـیـشـتر در سومالی استفاده میشود) و10 قبضه خمپاره انداز (برای پناهگاههای مشخص شورشیان) به اضافه مقادیری وجه نقد بود. این محموله بهدنبال مکاتبات وزارت امور خارجه با کمیتهای که 17 سال پیش یعنی سال 1992 از سوی سازمان ملل برای نظارت بر اجرای تحریم تسلیحاتی سومالی تشکیل شد، برای دولت سومالی ارسال شد. درنامه بعدی ارسال شده از سوی وزارت خارجه آمریکا برای کمیته نظارت بر تحریمهای سومالی به امضای الکساندرو دی وولف نماینده دائم ایالات متحده در سازمان ملل، خواسته شده بود تا صدور مجوز ارسال این محموله تسلیحاتی به اضافه 2 میلیون دلار پول نقد برای تامین اسلحه و مهمات و همچنین تامین نیازهای لجستیکی (سوخت، آب، غذا و خدمات گوناگون) برای نیروهای ارتشی با هدف جلوگیری از سقوط دولت، هر چه سریعتر انجام شود.
26 ژوئن، وزارت امور خـارجـه آمـریکا اعتراف کرد که یک محموله 40 تنی پس از هماهنگی با دولت سومالی به این کشور تحویل داده شده است. پس از افشای ارسال این محموله تسلیحاتی و نقدی برای دولت سـومـالـی مشخصشد که آمریکا همچنین از دولت اوگاندا خواسته بود هرچه در توان دارد برای کمک به دولت انتقالی سـومـالـی انجام دهد که این کمکها 10 میلیون دلار هزینه دربرداشت. این محموله از مسیر هوایی به این کشور ارسال شد که 900 هزاردلار هزینه حملش بوده و 25/1 میلیون دلار وجه نقد نیز در کیسهای قهوهای تحویل مقامات سومالی شده بود. در نامه وولف اینگونه آمده بود: پول نقد، اول به نایروبی و سپس از مسیر هوایی به موگادیشو ارسال شده است. گفته میشود در سالهای اخیـر اقلام محموله تسلیحاتی در خیابانهای موگادیشو از قیمت 100 دلار تا 600 دلار فروخته شده است. هرچند حمل این محموله تسلیحاتی به وسیله هواپیما از اتیوپی یا اوگاندا به پایتخت سومالی صورت گرفته است، اما انتقال این سلاحها درنامه وولف شرح داده نشده است. یک کارشناس منطقهای در سومالی گفت: این محموله تحت نظارت صلحبانان اتحادیه آفریقا که حفاظت فرودگاه موگادیشو را بهعهده داشتند، تخلیه شد.
ارسال این محموله یکی از اقدامات دولت آمریکا برای جلـوگـیری از سقوط دولت مرکزی سومالی بود که درقالب استراتژی جدید باراک اوباما برای جلوگیری از پا گرفتن القاعده در شاخ آفریقا عملیاتی شد. هرچند درماههای اخیر اوضاع درسومالی کمی آرامتر شده اما نگرانی آمریکا از تبدیل این کشور شرق آفریقا به پایگاه امنی برای القاعده افزایش یافته است.در زمـان ارسـال محموله برای دولت انتقالی سومالی، احتمال سـقـوط دولـت افزایش یافته بود.جوآنی کارسون مدیر امور آفریقای وزارت امور خارجه آمریکا، روز 20 می تنها چند روز پیش از ارسال کمکها برای سومالی با حضور درکمیته روابط خارجی سنا هشدار داده بود که وضعیت سومالی بحرانی است. او در توجیه دلایل ارسال این محموله گفت: الشباب و حزبالاسلام با دوبرابرکردن توان خود بهدنبال از بین بردن حاکمیت مرکزی سومالی هستند.به اعتقاد کن من خوآس تحلیلگر برجسته امور سومالی، اقدام آمریکا برای سومالی، نمادین و تاکتیکی بوده و نمیتواند تاثیر چندانی بر نتیجه درگیریها بگذارد. پیام نمادین این اقدام در واقع ارسال این پیام برای شورشیها بود که آمریکا پشت دولت انتقالی ایستاده است.
به لحاظ تاکتیکی هم ارسال سلاح بدین معنا بود که آمریکاییها به لحاظ سختافزاری و تسلیحاتی هم در دفاع از دولت انتقالی سومالی کوتاه نمیآیند. نگرانیکه درباره محموله تسلیحاتی وجود داشت دسترسی شورشیان به این محموله بود. روز 11 آگوست شبکه رادیویی <گارو > که برنامههایش در داخل سومالی پخش میشود، مدعی شد که محموله ارسالی برای دولت سومالی در خیابانها به فروش میرسد. بر همین اساس، کارشناس امور سومالی نیز گفت: در ابتدا نشانی از فروش سلاحهای ارسال شده برای دولت در بازار سیاه وجود نداشت چون دوطرف بهشدت درگیر جنگ بودند. اما در مراحل بعدی فقدان نظارت کافی دولت بر واحدهای نظامی عامل شکلگیری این روند بوده است.تجارت اسلحه درسومالی طی 18سالی که از سقوط دیکتاتور این کشور میگذرد رو به افـزایش گذاشته و با وجود تحریمهای سازمان ملل، حجم وسیعی از سلاحها را در بازار سیاه این کشور میتوان یافت.
به اعتقاد تمام کارشناسانی که به نوعی با امور سومالی آشنا هستند، چنین سرنوشتی برای محموله ارسالی آمریکا به سومالی قابل پیـشبینـی بود. <منخوآس> میافزاید: عامل اصلی فروش سلاحها در بازار سیاه، سربازان دولتی میباشند که در زمان ترک خدمت، اسلحههایشان را با خود میبرند. پیش از روی کارآمدن دولت جدید سومالی از 17 هزار نیروی دولت انتقالی سومالی، 14 هزار نفر سال گذشته ترک خدمت کردند، اما بهدلیل اینکه دولت کنونی از حمایت مردمی برخوردار است این روند رو به کـاهش است ولی هنوز متوقف نشده است. تعداد نیروهای ارتشی اکنون حدود 5 هزار نفر است. او همچنین معتقد است، فروش اسلحه در بازارسیاه، روش معمول کل کشورهای شاخ آفریقاست. موضوع جالب توجه اینجاست که تصمیم دولت آمـریکا برای ارسال محموله تسلیحاتی برای دولت انتقالی سومالی در داخل وزارت خارجه این کشور واکنشهای متفاوتی را در برداشته است.
دفتر مبارزه با تروریسم وزارت امور خارجه آمـریـکـا ضـمـن مـخــالـفــت بـا ایـن تصمیـم از پـراکنـدگـی تصمیمگیریها و نبود یک سیاست درست درباره سومالی و تعدد سیاستهای واشنگتن در قبال این کشور ابراز نارضایتی کرد. با این حال، آلمارا بلک سخنگوی پنتاگون در واکنش به این ادعا در ایمیل خود آورده است که سیاستهای وزارت خارجه آمریکا با شورای امنیت ملی هماهنگ شده و وزارت دفاع نیز موافقت خود را با تصمیم وزارت خارجه برای ارسال کمکهای تسلیحاتی و نقدی به دولت انتقالی سومالی اعلام کرده بود. این پاسخ بدین مـعـناست که هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا با هماهنگی شورای امنیت ملی با ارسال این محموله موافقت کرده است.هیلاری کلینتون درجریان دیدار ماه گذشتهاش از چند کشور آفریقایی متعهد شد تا ارسال تجهیزات و کمک برای آموزش نیروهای دولت سومالی و همچنین کمکهای انسان دوستانه برای مردم این کشور را ادامه دهد. وی در حالی این مطلب را عنوان کرد که بهنظر میرسد سومالی درحال تجربه کـردن گـشـایـشـی درشـرایـط کـشـور اسـت.
در همین حال خبرگزاری فرانسه، گزارش داد آمریکا کمکهای ارسالی را تا دوبرابر افزایش میدهد و ارسال این سلاحها را از 40 تن به 80 تن میرساند. برخی معتقدند که الشباب در این زمان محبوبیت خود را از دست داده است. کارسون مدیر امور آفریقای وزارت امور خارجه آمریکا در سنا مدعی شد که تصمیم ارسال محموله درماه می، گامی مهم برای سومالی به شمار میآید. از سوی دیگر کارشناسان امنیتی غرب نگرانند که نیروهای الشباب در حال گسترش نیرو و به خدمت گرفتن نیروهای جدید از آمریکا و اروپا هستند. آنها معتقدند طرح ترور پلیس استرالیا که اوایل سالجاری در این کشور ناکام ماند نیز میتواند زنگ خطری از گسترش تروریسم در غرب باشد. پیش از این راجر میدلتون کارشناس چاتم هاوس نیز درباره اینکه سومالی تبدیل به یک افغانستان جدید بشود به آمریکا هشدار داده بود. او گفت: گروه الشباب و حزب الاسلام دو جنبش ناسیونالیستی هستندکه هر کدام میخواهند کنترل سومالی را دردست بگیرند. مبارزات این گروهها مانند مبارزه گروه طالبان در افغانستان است و سومالی برای آنها رسالت تکمیلی است و این بدین معناست که سومالی برای آمریکا افغانستانی جدید است و نباید استراتژی آمـریکا مشابه استراتژی این کشور در افغانستان باشد و از اعزام نیروهای نظامی به سومالی و درگیری زمینی باید بهشدت پرهیز کند.