جهان سیاست در سالی که گذشت (بخش سوم و پایانی)

آرش میری‌خانی 
یمن
زمانی که فقط پنج ماه به پایان سال 2009 میلادی باقی مانده بود، ششمین جنگ میان ارتش یمن و شیعیان حوثی در مناطق شمال این کشور شروع شد.
بمباران‌های هوایی و آتشباری سنگین توپخانه ارتش یمن، موجب شد تا سال 2009 به یکی از خونبارترین سال‌ها برای شیعیان یمنی تبدیل شود. دولت صنعا به این بهانه که حوثی‌ها به رهبری عبدالملک حوثی قصد دارند قسمت شمال یمن را از خاک این کشور جدا کنند، پروژه جنگ تمام عیار ارتش‌ دولتی را علیه شیعیان زیدی ساکن این منطقه کلید زد. این در حالی است که حوثی‌ها هیچگاه خواهان جدایی طلبی یا دست‌کم خودمختاری نبوده‌اند. حوثی‌های یمن بر این باورند که خواست‌هایشان از سوی دولت علی‌عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری این کشور برآورده نمی‌شود، اما دولت صنعا سعی کرد که برای پنهان کردن این خواست‌ها، حوثی‌ها را به تمکین نکردن متهم و جنگی دیگر را آغاز کند.
پس از گذشت مدت کوتاهی از جنگ، عربستان سعودی هم به بهانه کشته شدن یکی از مرزبانانش، وارد جنگ شد. در حقیقت ریاض که به شدت از رشد جوامع شیعی در کشورش در هراس است، سعی کرد با همکاری دولت یمن، اولاً دولت علی عبدالله صالح را از سرنگونی نجات دهد و ثانیاً به زعم خود، از قدرت گرفتن شیعیان در کشور همسایه ممانعت کند.
موضوع جنگ یمن به همین جا ختم نشد. در واپسین روزهای سال 2009، آمریکا هم به بهانه حضور شبه‌نظامیان القاعده، جبهه جدیدی را در یمن گشود. کاخ سفید به مقامات صنعا قول داد که ارتش یمن را به سرعت به جنگ افزارهای نوین مجهز کند و این موضوع می‌تواند موجب شود که ارتش با کمک مستقیم آمریکا مجدداً شیعیان این کشور را سرکوب کند.
به هر حال در شرایط کنونی، روزانه صدها موشک به سوی مناطق شمالی یمن شلیک می‌شود و اکثر کشته‌شدگان این حملات وحشیانه که از سوی دولت یمن و عربستان تدارک دیده شده‌اند، زنان و کودکان بی‌‌دفاع منطقه هستند.
مذاکرات تسلیحاتی
موضوع استقرار سامانه موشکی آمریکا در برخی کشورهای اروپای شرقی و مخصوصاً لهستان موجب شد تا روابط مسکو و واشنگتن به شدت متشنج شود. آمریکا بارها سعی کرد استقرار این طرح موشکی را مقابله با تهدیدهای برخی کشورها از جمله ایران و کره‌شمالی جلوه دهد، اما مسکو طرح سپر موشکی را صرفاً طرحی برای محاصره موشکی روسیه ارزیابی می‌کرد. این چالش به اندازه‌ای جدی شد که برخی کارشناسان از آن با عنوان جنگ سرد جدید میان مسکو و واشنگتن یاد کردند. به هر حال پس از مذاکرات انجام شده میان رهبران روسیه و آمریکا، واشنگتن اعلام کرد که حاضر است به منظور اعتمادسازی و کاهش تنش‌ها، از استقرار موشک‌های ضد موشک خود در لهستان چشم‌پوشی و این سیستم را بر روی ناوهای جنگی ارتش آمریکا مستقر کند.
از سوی دیگر، روسیه و آمریکا هشت ماه پیش از پایان سال 2009، نه دور رایزنی و مذاکره برای تنظیم قرارداد جدید کاهش تسلیحات تهاجمی راهبردی انجام دادند، اما نتوانستند به توافق نهایی در این باره دست پیدا کنند. موضوع کاهش تعداد کلاهک‌های هسته‌ای و دیگر تسلیحات تهاجمی راهبردی، یکی از مسائل مهمی است که به شدت به روابط دو کشور سایه افکنده است. در حقیقت مسکو و واشنگتن سعی کردند با امضای پیمانی جدید، معاهده‌ای را جایگزین پیمان استارت ـ 1 کنند که در سال 1991 میان رهبران شوروی سابق و آمریکا امضا شده بود. این در حالی است که مدت اعتبار پیمان استارت ـ 1 در 5 دسامبر 2009 به پایان رسید.
لازم به یادآوری است که در تابستان 2009، سران روسیه و آمریکا، تفاهمنامه‌ای را در خصوص موضوع ادامه کاهش تسلیحات تهاجمی استراتژیک، به امضا رساندند. این پیمان قرار بود در صورت حصول توافق، تعداد کلاهک‌های هسته‌ای دو کشور را به میزان 1500 تا 1675 کلاهک کاهش دهد.
اجلاس کپنهاگ
نمایندگان بیش از 192 کشور جهان سعی کردند با برگزاری یک نشست و اتخاذ تصمیم‌هایی، به نوعی کره زمین را نجات دهند! افزایش بی‌سابقه میزان گازهای گلخانه‌ای موجب شد تا سازمان ملل اجلاسی را درباره تغییرات آب و هوایی در پایتخت دانمارک برگزار کند. در این اجلاس که حدود دو هفته به طول انجامید، رهبران و نمایندگان 110 کشور جهان حضور یافتند.
سران دولت‌ها نتوانستند به نتیجه‌ای قطعی پس از پایان این نشست دست یابند.
در حقیقت مقدار کمک‌های مالی که کشورهای در حال توسعه خواستار آن هستند، فاصله زیادی با میزان کمکی دارد که کشورهای غربی حاضر به پرداخت آن هستند و این موضوع به یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها برای حصول یک توافق قطعی بر سر جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای بدل شد.
در این میان ظهور کشورهایی که تا چندی پیش از آنها به عنوان کشورهای جهان سوم یاد می‌شد، اما اکنون کشورهایی تاثیرگذار در جهان به شمار می‌روند، موجب شد تا کشورهای غربی نیز به قدرت کشورهای یاد شده اذعان کنند. کشورهایی چون هند، برزیل، آفریقای جنوبی و... با صراحت اعلام کردند که کشورهای بزرگ صنعتی جهان از جمله آمریکا و آلمان، ... باید اولین قدم را برای نجات کره زمین بردارند.
اجلاس کپنهاگ در حالی در آخرین روزهای دسامبر 2009 به کار خود پایان داد که سران کشورها فقط توانستند به انعقاد یک توافقنامه غیر الزام‌آور از نظر حقوقی بسنده کنند.
در طول مدت برگزاری این اجلاس، هر روزه، هزاران تن از طرفداران محیط‌زیست که از سراسر جهان به پایتخت دانمارک آمده بودند، با برگزاری تظاهرات‌های اعتراض‌آمیز، سعی کردند سران کشورها را نسبت به تبعات افزایش گاز دی‌اکسیدکربن آگاه کنند. البته در برخی موارد این تظاهرات‌ها به خشونت گرایید و صدها تن از فعالان محیط‌زیست از سوی پلیس دانمارک بازداشت شدند.
شهیده حجاب
شهادت «مروه الشربینی»، بانوی سی و یک ساله مسلمان مصری تبار ساکن آلمان در شهر «درسدن» به راستی یکی از مسائلی بود که قلب مسلمانان را در سراسر جهان به درد آورد. مروه الشربینی هنگامی که در پارکی در درسدن آلمان مشغول پیاده‌روی بود، با ایجاد مزاحمت فردی به نام «آلکس دبلیو» بیست و هشت ساله مواجه شد. درگیری لفظی میان شربینی و فرد مزاحم تا آنجا پیش رفت که آلکس دبلیو به سوی بانوی مسلمان مصری هجوم برد و حجاب از سرش کشید و وی را تروریست خطاب کرد. پس از این واقعه خانم شربینی از این فرد به دادگاه شکایت کرد، اما در روز برگزاری جلسه دادگاه، فرد مزاحم آلمانی به مروه‌الشربینی حمله‌ور شد و وی را هدف ضربات چاقو قرار داد. الشربینی پس از این حادثه به بیمارستان منتقل شد، اما به علت شدت جراحات وارده، به شهادت رسید. لازم به ذکر است هنگامی که «علی عکاظ» همسر شهیده حجاب سعی می‌کرد، الشربینی را از زیردست و پای فرد مهاجم بیرون بکشد، با شلیک گلوله از سوی ماموران پلیس دادگاه، به شدت مجروح ‌شد. پس از وقوع این حادثه دردناک، بسیاری از مسلمانان جهان با برپایی تظاهرات، ضمن محکوم کردن این اقدام، خواستار توضیح دولت آلمان در رابطه با به شهادت رسیدن مروه‌الشربینی شدند.
ممنوعیت ساخت مناره
مردم سوئیس در 29 نوامبر سال 2009 میلادی در یک همه‌پرسی برای ممنوعیت ساخت مناره در سراسر کشور سوئیس شرکت کردند. در این همه پرسی حدود 59 درصد سوئیسی‌ها با موضوع مطرح شده موافقت کردند و پس از آن دولت رسماً اعلام کرد که ساخت مناره در سوئیس ممنوع است. این تصمیم در حالی مطرح شد که حدود 400 هزار مسلمان، قریب به 4 درصد جمعیت سوئیس را تشکیل می‌دهند. برای این عده ازمسلمانان که عمدتاً از ترکیه و کشورهای حوزه بالکان هستند، حدود 100 مسجد در سوئیس ساخته شده است. شایان ذکر است که فقط چهار مسجد از بین 100 مسجد دارای مناره هستند. پس از اعلام خبر این تصمیم دولت سوئیس، موجی از خشم و نگرانی جهان اسلام را فرا گرفت و بسیاری از سران حکومت‌های اسلامی و مردم مسلمان در سراسر جهان این تصمیم دولت سوئیس را موجب بروز اختلاف میان ادیان ارزیابی کردند. در این میان برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه نیز به این اقدام سوئیس اعتراض کردند.
آنفلوانزای خوکی
بروز یک بیماری به نام آنفلوانزای خوکی، موجب شد که شمار زیادی از ساکنان کره زمین، نه به علت جنگ، بلکه به خاطر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست بدهند. البته ویروس این بیماری آنقدر هم جدید نیست و ویروس H1N1 یک همه‌گیری جهانی نیز در سال‌های 1918 و 1919 داشت. موج جدید این نوع آنفلوانزا که در سال 2009 در آمریکا و مکزیک گسترش یافت، ترکیبی از ویروس‌های آنفلوانزای خوکی، انسانی و نوع حاد پرندگان است.
براساس آمار منتشر شده از سوی سازمان بهداشت جهانی (WHO) تا روز 27 دسامبر 2009 میلادی و در 208 کشور، در مجموع تعداد تلفات به 1220 تن رسید.
این بیماری همچنان و با وجود فصل سرما در نیمکره شمالی قربانی می‌گیرد و هنوز کارشناسان به راه‌های درمانی مورد استفاده قرار گرفته به دیده شک می‌نگرند.
سازمان بهداشت جهانی همچنین آمار کشته‌شدگان بر اثر ابتلا به این بیماری را در نقاط مختلف جهان به شرح زیر اعلام کرده است:
قاره آفریقا: 130 نفر
قاره آمریکا: 6670 نفر
کشورهای منطقه مدیترانه شرقی: 693 نفر
قاره اروپا: 2422 نفر
آسیای جنوب شرقی: 1056 نفر
منطقه غرب اقیانوس آرام: 1249 نفر
البته این آمار قابل پذیرش قطعی نیست.
رؤسای جدید ناتو و سازمان انرژی اتمی
محمدالبرادعی، مدیرکل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با پایان دوره خدمت خود در این سازمان جای خود را به «یوکیو آمانو» ژاپنی داد. بسیاری بر این باورند که آمانو در مقایسه با البرادعی در دریای پر تلاطم سیاست هسته‌ای کنونی جهان، امواج کمتری ایجاد خواهد کرد. حال باید منتظر بود و دید که رئیس جدید این نهاد تاثیرگذار در سال 2010 میلادی چه سیاست‌هایی را دنبال می‌کند.
از سویی پس از جلسات فشرده سران عضو ناتو بر سرانتخاب جانشین «یاپ دو هوپ‌شفر» دبیر کل پیشین این سازمان، آندرس فوگ راسموسن، نخست‌وزیر اسبق دانمارک به عنوان دبیرکل جدید ناتو انتخاب شد. در حقیقت بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که سیاست‌های ناتو از پیش تعیین شده هستند و دبیرکل‌های جدید، مجریانی بیش نیستند.
دبیرکل جدید در آخرین اقدام خود پیش از پایان سال 2009 میلادی، با اعزام سربازان اضافی به جبهه افغانستان موافقت کرد.
در مجموع می‌بینیم که سال 2009 نیز سالی پر هیاهو چه در عرصه سیاسی و چه در عرصه‌های اجتماعی و اقلیمی بود. در این سال، باز هم ساکنان کره خاکی مجدداً با راه‌اندازی یا ادامه جنگ‌ها، خون‌های بسیاری را بر زمین ریختند. در این میان برخی چهره‌ها نیز برای برقراری صلحی پایدار تلاش کردند که این تلاش‌ها نیز مانند دیگر سال‌ها از روز اول ناکام ماند. نکته درخور توجه دراین وادی، دریافت جایزه صلح نوبل از سوی اوباما بود. بسیاری از مردم جهان با نگاهی تردیدآمیز با این انتخاب برخورد کردند و همچنان با نگرانی و ناامیدی سرنوشت جهانی صلح را در سال 2010 پیگیری می‌کنند.
به راستی جهان ما تا تحقق صلح واقعی چقدر فاصله دارد؟