سایه اقتصاد بر روابط چین و ژاپن

چین که راه پیوستن به‌نظام سرمایه‌داری و بازار آزاد را در پیش‌ ‌گرفته است، در چند سال اخیر همچنان به رشد اقتصادی دو رقمی خود ادامه می‌دهد. امروز در تمام نقاط جهان، کالاهای چینی بخش بزرگی از بازار را به خود‌‌ ‌اختصاص داده‌اند، بگونه‌ای که هم‌اکنون کشور چین لقب کارخانه جهان را به خود گرفته‌ ‌است. بسیاری از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بخش بزرگی‌ از رشد اقتصادی چین‌ ‌مدیون سرمایه‌گذاری‌های خارجی است که چرخ‌های صادرات این کشور را به حرکت درآورده‌ ‌است.
البته این موضوع را نیز نمی‌توان پنهان کرد که سیاست‌های اصلاحی و نرم‌‌ ‌دولت کمونیستی چین که سبب جذب سرمایه‌های خارجی شده، خود از دیگر عوامل دگرگون شدن‌ ‌وضعیت اقتصادی این کشور است. در میان کشورهای‌سرمایه‌گذار در چین، ژاپن‌که نخستین کشورنیرومند اقتصادی در‌ ‌آسیا و دومین کشور نیرومند اقتصادی جهان محسوب می‌شود، جای بزرگی را به خود اختصاص‌ ‌داده است. رشد اقتصادی شتابان چین سبب شده است تا در درون ژاپن یک‌سری نگرانی‌هایی پیرامون‌ ‌پدیدار شدن یک رقیب بزرگ به‌نام اژدهای خفته برای این کشور بوجود آید. از سوی دیگر برخی دیدگاه‌ها در ژاپن، نیرومند شدن اقتصاد چین را یک فرصت خوب‌ ‌برای ژاپن دانسته و به این موضوع به عنوان فال نیک نگاه می‌کنند.آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد، هم‌اکنون حدود 40هزار شرکت ژاپنی در چین‌ ‌سرمایه‌گذاری کرده و مشغول فعالیت در این کشور هستند.
برپایه این آمارها، حجم سرمایه‌گذاری شرکت‌های ژاپنی‌در چین به 55 میلیارد دلار‌ ‌رسیده که این سرمایه‌گذاری سبب ایجاد اشتغال برای حدود 10میلیون چینی شده است. برکات حضور شرکت‌های ژاپنی برای چین تنها به سرمایه‌گذاری در این کشور محدود‌ ‌نشده و برای خزانه دولت چین نیز سالانه حدود 50میلیارد ین مالیات‌ به ارمغان‌ ‌آورده است.(هر دلار در بازار دیروز برابر با حدود 118ین بود) آمارهای سازمان‌‌ ‌تجارت خارجی ژاپن (جترو) نیز نشان می‌دهد که‌در سال گذشته میلادی (2005) حجم‌ ‌مبادلات بازرگانی ژاپن و چین نزدیک به 190میلیارد دلار بوده است که در بالاترین‌ ‌سطح تاکنون قرار دارد. برآوردهای انجام شده از این احتمال خبر می‌دهد که مبادلات بازرگانی ژاپن با چین‌ ‌در سال جاری میلادی به 200میلیارد دلار برسد و این خود بیانگر اهمیت بسیار فراوان‌ ‌رابطه اقتصادی و بازرگانی این دو کشور همسایه امابا دو نظام کاملا متفاوت است. پرفسور تویو گیوتن رییس‌انستیتو امور بین‌المللی ارزی ژاپن پنجشنبه شب طی‌ ‌سخنانی در توکیو گفت:برای ژاپن اهمیت رابطه اقتصادی باچین، برابر با اهمیت رابطه با‌ ‌آمریکا است. گیوتن افزود: روابط استوار اقتصادی ژاپن با چین نه تنها برای دو کشور، بلکه برای‌ ‌منطقه آسیا و در نهایت برای کل جهان مهم است. گیوتن افزود: خوب بودن فضای جهانی برای رشد اقتصادی چین که محور آن روابط خوب‌ ‌واشنگتن با پکن است نیز از دیگر چشم‌اندازهای خوب اقتصاد چین است. وی سرمایه‌گذاری بیش از حد در ساخت تاسیسات نوین، ساختمان‌سازی، افزایش نرخ زمین‌ ‌و وابستگی بیش از حد به صادرات را از ضعف‌ها و خطرات اقتصاد چین دانسته است. گیوتن گفت: بالا بودن مازادتر از بازرگانی چین در برابر آمریکا نیز که می‌تواند‌ ‌تنش‌زا باشد، از دیگر مشکلات اقتصادی فراروی چین بوده که در گذشته ژاپن هم در دوران‌ ‌اقتصاد حبابی با آن درگیر بوده است.
وی افزود: از سوی دیگر رشد اقتصادی چین سبب شده است که فاصله طبقاتی در این کشور‌ ‌کمونیستی افزایش یابد و این موضوع ناخشنودی بخشی از مردم بویژه روستاییان را به‌ ‌دنبال داشته باشد. به گفته گیوتن، استفاده زیاد از حد انرژی که راه‌های صرفه جویی از آن در چین‌ ‌نهادینه نشده و نیز بوجود آمدن مشکل کم‌آبی و مشکلات مربوط به آلوده کردن محیط زیست‌ ‌هم از دیگر مسایلی است که چین با آن روبرو است. این کارشناس ارشد اقتصادی ژاپن بر این باور است که هرچند دولت چین برای حل این‌ ‌مشکلات تدابیری اندیشیده و تا حدودی هم توانسته در حل این مشکلات موفق باشد اما‌‌ ‌به‌طور بنیادی این مشکلات حل نشده است. گیوتن همچنین مستقل نبودن بانک مرکزی چین از دولت و سیاست ثابت نگه‌داشتن نرخ‌ ‌یوآن در برابر ارزهای خارجی را هم از دیگر مشکلات اقتصاد چین دانسته است. وی می‌افزاید: دولت ژاپن هم در گذشته با ثابت نگه‌داشتن نرخ ین در برابر دلار در‌ ‌سطح 360ین در برابر هر دلار، زمینه افزایش صادرات کالا به خارج را فراهم کرد‌ ‌اما این موضوع سبب شد که اقتصاد ژاپن به صادرات بیش از حد وابسته شود و این موضوع‌ ‌بعدها اقتصاد ژاپن را با مشکل روبرو کرد.
گیوتن گفت: چین می‌داند که سرعت رشد اقتصادی این کشور زیاد از حد شتابان‌ ‌بوده و ممکن است در آینده مشکلاتی را ایجاد کند و به همین علت به دنبال متعادل کردن‌ ‌سرعت رشد اقتصادی خود است. وی افزود: دولت چین که بزرگترین نگرانیش انقلاب از سوی مردم می‌باشد، به دنبال‌ ‌آن است که با اندیشیدن تدابیر گوناگون، بدون رخداد انفجار در جامعه، روند رشد‌ ‌اقتصادی کشور را متعادل سازد. گیوتن اضافه کرد: دولت چین در این زمینه موفقیت‌هایی داشته و پیش‌بینی می‌شود که‌ ‌تا پنج سال دیگر با مشکلی روبه‌رو نشود. وی می‌گوید: به دلیل رشد اقتصادی، شهروندان شهرهای بزرگ چین از وضعیت اجتماعی‌‌ ‌کشور خشنود هستند اما این موضوع در روستاها که از برکات رشد اقتصادی به اندازه کافی‌ ‌برخوردار نیستند، فرق می‌کند. گیوتن با اشاره به مشکلاتی چون گسترده بودن فساد مالی، زیاد بودن محدودیت‌ها،‌ ‌وجود سیاست کنترل جمعیت در چین گفت: این مشکلات در دیگر کشورها نیز وجود دارد.