تصمیم منطقی و ادامه پس‌لرزه‌ها

مهرداد عنادی
با از سرگیری تحقیقات هسته‌ای از سوی جمهوری اسلامی ایران در بیستم دیماه که در پی ارسال نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و با حضور بازرسان آژانس آغاز شد، علاوه بر شروع تبلیغات سنگین علیه تصمیم ایران در سطح محافل سیاسی جهان، شاهد موضعگیری‌های شتابزده و کاملا سیاسی مقامهای غربی به ویژه تروئیکای اروپا و آمریکا بود که با گذشت حدود دو هفته از آن مقطع، این پس‌لرزه‌ها همچنان ادامه دارند. شاید شدیدترین این پس‌لرزه‌ها که با توجه به مغایرت آشکار آن با مفاد NPT و پایه‌های رژیم امنیت بین‌المللی خود به زلزله‌ای تبدیل شده است. اظهارات ژاک شیراک، رئیس‌جمهور فرانسه بود. شیراک با بیان این که کشورش حق استفاده از سلاح هسته‌ای را بر ضد کشورهایی که حامی تروریسم هستند یا به استفاده از سلاحهای کشتار جمعی فکر می‌کنند، محفوظ خواهد داشت، موجی از نگرانی در سطح جامعه جهانی ایجاد کرد. هر چند سخنگوی دولت فرانسه اعلام کرده است که هدف شیراک کشور خاصی نبوده، اما صرف بیان چنین مواضعی از جانب یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افکار عمومی بین‌المللی را با شگفتی مواجه کرده است. اکنون افکار عمومی جهان از خود می‌پرسند، معادلات حاکم بر نظام بین‌الملل براساس چه اصولی تنظیم شده است. چرا برخی کشورهای دارای دانش هسته‌ای صلح‌آمیز و غیرصلح‌آمیز بر سر تصمیم یکی از اعضای آژانس که به معاهده NPT و پادمان‌های هسته‌ای پیوسته، پروتکل الحاقی 2+93 را به صورت داوطلبانه به اجرا در آورده، شاهد بازرسی تقریبا روزمره بازرسان است، چنین جنجال بپا می‌کنند و از سوی دیگر این کشورها از جمله فرانسه که دارای 300 کلاهک هسته‌ای است به خود اجازه می‌دهد علاوه بر استفاده از انرژی هسته‌ای برای تولید بیش از 75 درصد برق مصرفی خود با اتکاء به 59 نیروگاه از به کارگیری سلاح هسته‌ای سخن به میان آورد؟ آیا چنین معادله نابرابر جز حاکمیت اندیشه سیاست مبتنی بر قدرت مفهوم دیگری دارد؟ آیا چنین برخوردهای تبعیض‌آمیزی که حتی اعتراض البرادعی را به همراه داشته جز آپارتاید هسته‌ای معنای دیگری دارد؟ تردیدی نیست که عدم واکنش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به اظهارات شیراک نه تنها بحثهای مربوط به ضرورت اجرایی شدن ماده 6 معاهده NPT - که ناظر بر خلع سلاح اتمی و تعهد دارندگان این گونه سلاحها به انهدام آنهاست – را برای همیشه به فراموشی خواهد سپرد که اساسا بستر لازم را برای نقض بیشتر مقررات آژانس و مفاد NPT از جاب کلوب اتمی بویژه آمریکا که سرگرم ساخت بمب‌های اتمی هوشمند و کوچک است بیشتر فراهم خواهد ساخت.
بنابراین لازم است که در کنار نشست اضطراری اما سیاسی شورای حکام در دوم فوریه که حتی البرادعی نیز زیربار ارائه گزارشی به آن نرفته است، نشست اضطراری اما با رویکرد حقوقی برای بررسی مواضع ژاک شیراک تشکیل شود تا آژانس به اجرای ماموریت واقعی خود که همانا تحقق شعار اتم برای صلح و امحاء سلاحهای اتمی است، نزدیکتر شود.