اصلاح سازمان ملل

بطور کلی نمایندگان کشورهای حاضر در این همایش به سه دسته مشخص تقسیم می شدند: گروهی خواستار حفظ وضع موجود بودند مانند روسیه،چین.
گروهی دیگر از گروه معروف به ۴مانند آلمان و ژاپن خواستار تغییر وضع موجود بصورت محدود - و بر اساس منافع کشورشان - بودند والبته کشورهایی هم مانند برزیل و هند خواستار حضور کشورهای در حال توسعه در شورای امنیت بودند.
گروه سوم برخی کشورهای اروپایی مانند سوییس وبرخی کشورهای در حال توسعه و اسلامی را شامل می شد، که خواستار تغییر وضع موجود بر اساس عدالت و انصاف بودند. این همایش با پیام «کوفی عنان » دبیر کل سازمان ملل متحد که از سوی « ادوارد مورتیمر » مدیر بخش ارتباطات دفتر دبیر کل سازمان ملل قرائت شد، آغاز گردید.
به گزارش ایرنا،سید کمال خرازی وزیر امور خارجه در این همایش در سخنانی به چند نکته مانند تروریسم و تفسیر موسع از ماده ۵۱ منشور سازمان ملل و نگرانی های ایران و کشورهای اسلامی و جنبش عدم تعهد از گزارش دبیر کل اشاره کرد و بزرگترین تهدید سازمان ملل را یکجانبه گرایی و وسوسه های قدرتهای بزرگ و زورمداران برای استفاده از زور دانست و آن را تهدیدی واقعی عنوان کرد که ثبات، صلح ، امنیت و توسعه را در معرض خطر جدید قرار داده است .
گروه ۴: تغییر محدود وضع موجود
 دیدگاه آلمان
«میکائیل زیکریک» وزیر مختار سفارت آلمان در تهران: مساله حق وتوی اعضای دایم شورای امنیت باید شفاف باشد...ما به دنبال اصلاحاتی در ساختار سازمان ملل هستیم که با توجه به چالشهای موجود سازمان ملل را به سمتی از مدرن بودن پیش ببرد یعنی ترکیب جدید، پاسخگوی نیازهای جدید باشد...آلمان معتقد است باید شورای امنیت نماینده تعداد بیشتری از کشورها باشد تا چند جانبه گرایی در آن تقویت شود.
 دیدگاه ژاپن
«ماکیو میگاوا» مدیر موسسه امور بین الملل ژاپن: تغییر در ترکیب شورای امنیت ضروری است واین تغییرات نباید به شکلی باشد که مسایلی که در این شورا پیگیری می شود، تضعیف شود. ژاپن معتقد است برای افزایش کارآیی سازمان ملل نیاز به اصلاح ساختار این سازمان و افزایش کرسی های دایم و موقت شورای امنیت با توجه به گستره جغرافیایی کشورها است. هم اکنون، ژاپن ۱۹ درصد و آمریکا ۲۱درصد بودجه سازمان ملل را تامین می کنند اما ژاپن در تصمیم گیری های سازمان ملل نقشی ندارد.
 دیدگاه برزیل
«لوییزآنتونیو فچینی گومز» سفیر برزیل در ایران: پیوستن کشورهای در حال توسعه به شورای امنیت سازمان ملل، ضروری است...توسعه شورای امنیت باید به صورت متوازن و براساس شرایط کشورها بویژه کشورهای درحال توسعه باشد...برزیل به عضویت دائم در شورای امنیت تمایل دارد و حاضر است هزینه های این عضویت را بپردازد.
 دیدگاه هند
«ساتیش نامیبار» ژنرال ارتش هند و عضو هیات مقامات عالی رتبه تحت نظارت دبیر کل :هدف از اصلاحات سازمان ملل متحد پرداختن به جنبه هایی است که به تسکین فقر و بیماری، حفظ صلح و امنیت بین المللی و رعایت حقوق بشر مربوط می شود و با توجه به این تهدیدها و نیز اینکه چگونه اقدام دسته جمعی موثر سازماندهی شود، بازنگری ساختار سازمان ملل ضروری است.
روسیه و چین ( حفظ وضع موجود)
 دیدگاه چین
« لی زنتای »سفیر چین در ایران :تغییر ساختار سازمان ملل نباید موجب تضعیف این سازمان شود.تغییر ساختار سازمان ملل باید به نفع چند جانبه گرایی و بالابردن توانایی این سازمان در انجام وظایف باشد... تغییر ساختار سازمان ملل باید بر اساس مذاکرات دمکراتیک و آزاد باشد و شامل مسائل عمده تا جزیی شود.
 دیدگاه روسیه
«الکساندر پی کایف» مدیر اداره خلع سلاح و حل اختلاف روسیه:به اعضای جدید شورای امنیت سازمان ملل نباید حق وتو داده شود...حق کشورهای موسس را باید رعایت کرد و نباید نقش آنان را کمرنگ کرد...ما از گسترش شورای امنیت حمایت می کنیم،اما این گسترش باید بر اساس اجماع نظر کامل باشد و به کشورهای در حال توسعه نیز توجه شود.
کشورهای جنبش عدم تعهد و اسلامی
 «عبدالله الاشعل» معاون امور حقوقی اتحادیه عرب: ایده اصلاح سازمان ملل متحد محدودبه اصلاح آن سازمان مبتنی بر این درک است که یک سازمان ملل متحد سالم، شاید قادر به شکل دهی دوباره و نوینی به نظم جهانی باشد، ضمن آنکه چنین فرضی باید مورد تقویت قرار گیرد، ولی هرج و مرج موجود در نظم بین الملل همچنان به عنوان نیروی اصلی تجدید شکل سازمان ملل متحد، مطرح است. در عین حال سه چالش عمده نیز بر تلاش های اصلاح سازمان ملل متحد تاثیرخواهد گذارد:تحولات ساختاری در صحنه جهانی، بازنگری سازمان ملل متحد و مقررات حقوق بین الملل به شیوه منحصر به فرد آمریکایی و در نهایت چالش سوم دخالت های جهت دار و یکطرفه ایالات متحده در خصوص رژیم عدم اشاعه که منجر به شکست نظام امنیت دسته جمعی شده است... سیاست های دوگانه آمریکا باعث سیاسی شدن و البته مصالحه ای شدن حقوق بشر، تفسیر موردی و دلبخواه از مفاهیم اصلی عدم استفاده از زور و دفاع از خود و نیز تضعیف رژیم های بین المللی عدالت جنائی و اعتبار و اقتدار قواعد حقوقی گردیده است...به نظر می رسد که شورای امنیت جهت ایجاد مشروعیت جدید بین المللی تحت نفوذ شدیدی قرار دارد که موجب از بین رفتن اقتدار و اعتبار سازمان ملل متحد می شود.
 شاد سلیم فاروقی استاد دانشگاه تکنولوژی مالزی:«گزارش دبیرکل در برخی موضوعات مانند فلسطین، وضعیت نابرابر خلع سلاح هسته ای و مسائل توسعه یکجانبه است ...اگر واقعا به دنبال برابری هستیم، باید در شرایط حق وتو توسط برخی کشورها تجدیدنظر شود...تجدیدنظر در سیاست های اقتصادی و اجتماعی و تاکید بر حقوق بین الملل در زمینه جنگ، مشخص شدن پارادایم تروریسم، از جمله مسایلی است که باید در روند اصلاح ساختار سازمان ملل مورد توجه قرار گیرد».
 محمد جواد ظریف ،سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد : تغییر شکل و تکامل سازمان ملل برای رویارویی با نیازها و چالشهای جهانی ضروری است،اما باید در این تغییرات، علایق و آمال تمامی کشورهای عضو و نیازهای مردم جهان که افراد حقیقی سازمان ملل هستند، به شکل موثر، عادلانه،جامع و به دور از تعصب مطرح شود.
 دیدگاه سوییس
«فرانسوا پاروز» رییس بخش هماهنگی های سازمان ملل متحد در وزارت امور خارجه سوئیس بر شفاف تر شدن فعالیت های سازمان ملل و شورای امنیت تاکید دارد و در این اجلاس گفت :اعضای دایمی جدید شورای امنیت باید بتوانند نقش خود را در قالب تحقق اهداف منشور سازمان ملل ایفا کنند. وی پیشنهاد کرد: می توان پس از۱۰یا ۱۵سال، مساله عضویت اعضا را بررسی کرد زیرا ممکن است بعنوان مثال در یکی از این کشورها کودتا شود و دیکتاتوری ایجاد شود و در این صورت ، عضویت این کشورها در شورای امنیت مشکل ایجاد کند.
پاروز همچنین پیشنهاد کرد: اعضای دایم شورای امنیت نباید از حق وتو در مسایلی مانند مسایل نژادی و قتل عام ها استفاده کنند.
بطور کلی محورهای مطرح در این همایش را می توان به چند بخش اصلی تقسیم کرد:
بکارگیری زور
وجه مشترک مباحث مطرح شده در این بخش از سوی نمایندگان کشورهای حاضر در این همایش این بود که هرگونه اعمال زور باید در قالب قانونی آن یعنی شورای امنیت و منشور سازمان ملل انجام بگیرد.
 «وسیلین پوپوفسکی» مدیر بخش تحقیقات دانشکده سازمان ملل در توکیو:« شورای امنیت سازمان ملل قبل از گزینه استفاده از زور، باید به دنبال گزینه های دیگر باشد...شورای امنیت حتی اگر بخواهد با اجماع در مورد کشوری مجوز استفاده از زور را بدهد، باید محدوده هایی را در نظر بگیرد...
باید تدابیری را اتخاذ کرد که شورای امنیت با حق وتو یکی از اعضا فلج نشود، اما در عین حال باید در مواردی که تهدید جدی وجود نداشته باشد ، جلوی شورای امنیت را برای استفاده از زور گرفت.»
 «نیکو شریجر» استاد حقوق بین الملل دانشگاه لایدن هلند :«به حق دفاع مشروع از خود باید احترام گذاشت، اما در قالب شورای امنیت و استفاده بجا از این حربه...پاسداری از صلح و امنیت کشورها باید در قالب حقوق بین الملل باشد و باید به مسوولیت کشورها در قبال صلح توجه کرد.»
 سعید محمودی، استاد حقوق بین الملل دانشگاه استکهلم سوئد :«حمله آمریکا و انگلیس به عراق در مارس ۲۰۰۳دفاع از خود و عملیات بشردوستانه نبود... در حقوق بین الملل دلیل قابل بحثی در حمایت از این مداخله نظامی وجود نداشت، اما آمریکا و انگلیس حمله خود را با اشاره به «حق» اجرای قطعنامه های سازمان ملل در عراق توجیه کردند...ویژگی اصلی این تحول افزایش استفاده از زور بود که توسط شورای امنیت و یا برای مقاصد بشردوستانه تحریم شده بود...با توجه به واقعیت های جهان پس از حادثه ۱۱ سپتامبر و تمایل آشکار و آمادگی آمریکا برای استفاده از زور خارج از هر قالب حقوقی قابل قبول، موضع دبیر کل سازمان ملل باید با توجه به حق دفاع از خود، تلاش برای کنترل حوزه حقوق بین الملل توسط کشورها باشد و نه گسترش ماده ۵۱ منشور سازمان ملل.»
 مصطفی زهرانی،مدیر کل دفترمطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه:«رهیافت آمریکا به ایجاد اصلاحات در سازمان ملل،رهیافتی امنیتی است که تهدید بکارگیری زور را بر نهادها و معاهدات بین المللی ترجیح می دهد...
رهیافت مبتنی بر قدرت دولت متکی بر منافع قدرتهای بزرگ است ، چنانکه ادعای آخری بوش مبتنی بر حق موسع دفاع خویش،در نهایت منجر به دکترین تغییر رژیم و اقدام پیش دستانه شد.»
 محمد جواد ظریف،سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد :« جلوگیری از بکارگیری زور، از عناصر فراموش شده منشور سازمان ملل متحد است...استفاده از زور حقی نیست که کسی بخواهد از آن دست بکشد. باید تهدید به استفاده از زور نیز غیرمجاز باشد...استفاده از زور فقط برای دفاع مشروع از خود مجاز باشد و دفاع مشروع نیز بصورت دقیق تعریف شود...
استفاده از خشونت و زور قابل قبول نیست زیرا استفاده از زور بخشی از حقوق بین الملل نمی باشد.»
فرجام اصلاحات در شورای امنیت
 پل تاورنیه، استاد دانشگاه پاریس و دانشکده حقوق ژان مونه :
«تا این زمان اجماعی برای اصلاح شورای امنیت صورت نگرفته است...مشکل اصلی آن است که انجام هر اصلاحی در شورای امنیت، مستلزم توافق کلیه اعضای دائم است و این در حالی است که هیچ یک از این کشورها خواهان کنار گذاردن منافع خود نیستند.»
 توماس ویس، استاد مرکز فارغ التحصیلی و مدیر موسسه پانج رالف :«موضوع اجماع از یکسو و مساله افزایش تعداد اعضای شورای امنیت در دیگر سو،برای آمریکا یک مزیت است چرا که دیگر نگران اجماع در شورا نخواهد بود...البته این اصلاح در شورای امنیت نیز بنظر نمی رسد که براحتی مورد تصویب قرار بگیرد و این بحث در آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد.»
 سام داوز،رییس انجمن سازمان ملل در انگلیس:«افزایش تعداد اعضای شورای امنیت می تواند بر اساس تقسیم جغرافیایی باشد تا بتواند در تصمیم گیری های بین المللی و منطقه ای تاثیر گذار باشد، هرچند این نوع تقسیم بندی با توجه به ماهیت اصلی شورای امنیت نمی تواند ایده آل باشد.»
 ادوارد لاک ،استاد دانشگاه کلمبیای آمریکا:«تاریخچه سازمان ملل نشان می دهد که این سازمان نه از طریق اصلاحات نهادینه رسمی، بلکه بیشتر از طریق سازگاری و تعدیل در قبال شرایط و تقاضاهای در حال تعامل تحول یافته است.»
بطور کلی دراین خصوص دیدگاههای مختلفی مطرح شد و نتیجه گیری مباحث مطرح شده این بود که کشورها در این مورد نمی توانند به موضع واحدی برسند،ضمن آنکه برخی کشورها معتقد بودند بحث شورای امنیت،متعلق به زمان حاضرنیست،بنابراین اصلا نباید در مورد آن بحث نمود.
جامعه مدنی و اصلاحات درسازمان ملل
این بحث بطورجدی از سوی کشورهای شرکت کننده مطرح شد و کشورهای شرکت کننده و کارشناسان بر این نکته صحه گذاشتند که اصلاحات در سازمان ملل بدون تقویت جامعه مدنی نمی تواند به سرانجام برسد.
بدون شک توجه ایران به بحث اصلاح ساختار سازمان ملل می تواند ایران را به یک کشور فعال در مجمع عمومی تبدیل کند ، ضمن آنکه برگزاری این نوع همایش ها درایران می تواند به تعامل و غنای علمی کارشناسان داخلی کمک شایانی کند.