شاید جور دیگر

صادق‌مهدی غفرانی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هفته گذشته، طرحی را به رؤسای دانشگاه‌های کشور ابلاغ نمود که براساس آن دانشجویان دختر قادر خواهند بود برای نقل و انتقال خود، از شرائط ویژه‌ای بهره ‌ببرند.
اساسی‌ترین امکانات ویژه‌ای که در این طرح به داوطلبان ارائه ‌می‌شود 2 مورد است: اول اینکه هر دانشجوی دختر پذیرفته ‌شده در سال 84 می‌تواند به نزدیکترین دانشگاه محل زندگی خود منتقل شود و دوم اینکه به این افراد اجازه داده ‌می‌شود در صورت تمایل در یکی از انتخابهای بعدی در استان محل اقامت خود (به شرط کسب حدنصاب قبولی) نام‌نویسی کنند.
بی‌شک نیت از طرح این راهکار جدید توسط وزیر محترم علوم- دکتر زاهدی- که خود شخصیتی عالم و متعهد است، تسهیل در حل مشکلات و رفع موانع دانشجویان ورودی و خدمت و کمک به خانواده‌های دل‌نگران، مخصوصاً قشر آسیب‌پذیر آنان است، لکن به نظر می‌رسد بخش‌هایی از این طرح نیازمند بازنگری و سنجیده ‌شدن تمام جوانب و لحاظ آن در مراحل اجراست تا از بروز هرگونه آثار سوء جلوگیری به عمل آید و این گام مهم وزارت علوم در خدمت اصول‌گرایانه به خانواده‌ها و دانشجویان به درستی محقق شود.
در این زمینه ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد:
1- اولین پیامدی که ممکن است پس از اجرای این طرح، دامن مؤسسات آموزش‌ عالی را بگیرد، تخلیه دانشگاه‌های استان‌های محروم کشور و هجوم دانشجویان به دانشگاه‌های استان‌های بزرگ کشور است. به طور مثال داوطلبی که اهل شیراز باشد و جزو پذیرفته‌شدگان دانشگاه ایلام باشد به طور حتم با استفاده از این طرح به شیراز انتقالی خواهد گرفت اما، عکس این ماجرا با احتمال بالایی اتفاق نخواهد افتاد و داوطلب ایلامی حاضر نخواهد بود دانشگاه شیراز را به سبب امکانات و سطح کیفی بالاتر رها کند و در حالیکه ترکیب موجود دانشگاه‌های بزرگ بدون تغییر باقی مانده، لیست پذیرفته ‌شدگان استان‌های محروم به شدت کاهش می‌یابد.
2- یکی از نکاتی که همواره در سخنان وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری مورد تأکید قرار داشته- که مایه مباهات است- پافشاری بر حفظ عدالت و انصاف در برخورد با حقوق دانشجویان و ضایع ‌نشدن حق هیچ داوطلبی در آزمون سراسری و سایر مراحل دانشگاهی است. اما اجرای این طرح یعنی قرار گرفتن بخش قابل‌ توجهی از دانشجویان در کنار هم به سبب شرایط بومی و بدون توجه به شرایط علمی و رتبه آزمونی آنان این سؤال را در ذهن پیش می‌آورد که داوطلبی که زحمت درسی بیشتری را برای پذیرفته‌ شدن در یک دانشگاه معتبر متحمل ‌شده و داوطلبی که زحمت کمتری را برای شرکت در آزمون سراسری دانشگاه‌ها تحمل نموده، در یک تراز قرار می‌گیرند.
3- بنابر آمار رسمی سازمان سنجش، بیش از 60 درصد پذیرفته ‌شدگان دانشگاه‌ها را دختران تشکیل می‌دهند و لذا لفظ «پذیرفته‌ شدگان دختر» اغلب دانشجویان امسال را شامل می‌شود، نتیجتاً تغییر مکانی این قشر عظیم (لااقل 50 درصد آنان) بدون در نظر گرفتن جوانب آن، موجب به هم‌ خوردن ترتیب ردیف‌های آموزشی دانشگاه‌ها و اختلالات اجتماعی و اقتصادی در سطح استان‌های کوچک می‌شود.
4- سازمان سنجش کشور اعلام ‌کرده که کارنامه‌های داوطلبان در آبان‌ ماه به دست‌شان خواهد رسید و علی‌رغم قول رئیس این سازمان مبنی‌ بر ارائه ضربتی کارنامه دانشجویان جدیدالورود بر روی اینترنت، عدم وجود خارجی کارنامه رتبه‌ای دانشجویان معضلی است که به طور حتم در مراحل اجرایی این طرح، بخش‌های اداری دانشگاه‌ها را در مواجهه با سیل پذیرفته‌ شدگان، سردرگم و فلج خواهد کرد و با توجه به پیشینه‌ای که از اشتباهات معمول سازمان سنجش (مدیریت فعلی) در ارائه نتایج وجود دارد، در نهایت این دانشجویان هستند که در پشت درها و راهروهای بخش‌های آموزشی هزینه این عدم هماهنگی را خواهند پرداخت.
5- در حال حاضر اصلی‌ترین مشغله تمام دانشگاه‌های کشور، ثبت‌نام و رسیدگی به انتخاب واحد دانشجویان قدیم و جدید و صدور کارنامه‌های ترم پیش است و از طرف دیگر مواجهه دانشگاه‌ها با تعداد زیادی از دانشجویان دختر سال‌های پیش و دانشجویان پسر متقاضی نقل و انتقال و مهمانی است که اجرای طرح جدید- بدون هرگونه تمهید فوق‌العاده و اضافه ‌بر سازمانی- عملاً روند کاری این دو گروه را مختل خواهد کرد و احتمال تضییع حقوق این قشر عظیم از دانشجویان را به دنبال خواهد داشت.
البته نباید فراموش کرد که توجه به بحث بومی‌ کردن دانشگاه‌ها (با رعایت تمام اجزای علمی آن) و توجه به وضعیت دانشجویان دختر دور از خانواده، یکی از مباحث فراموش‌ شده در دولت پیشین است که از این لحاظ رویکرد دولت جدید قابل تقدیر و تحسین است. اما به نظر می‌رسد برای تحقق این امر مهم و عملیاتی‌ کردن آن باید برخی تغییرات و اصلاحات در زیرساخت‌های آن، از جمله: اصلاح آزمون سراسری دانشگاه‌ها و کنکور به شکل کنونی آن، ارتقای علمی اولیه سطح دانشگاه‌ها و کم‌ کردن فاصله کیفیتی فاحش بین آنان، خارج ‌کردن اقتصاد استان‌های محروم از وضعیت کنونی و... محقق شده‌ باشد. در غیر اینصورت بعید نیست که این طرح ضربتی خود فتح‌ بابی باشد برای ایجاد نارسایی‌های جدیدتر و سخت‌تر.
اگر نگوئیم شاید وقتی دیگر، اما لااقل باید گفت شاید جور دیگری باید به این موضوع نگاه کرد!