غرب چه خوابی برای ایران دیده بود؟!

* همانطور که مستحضرید پروژه‌های توسعه و بنزین سازی در پالایشگاه‌های کشور از ماه گذشته (دهه فجر 89) به تدریج وارد مدار تولید شدند و قرار است تا پایان سال آینده تمام آنها به اتمام برسد، علت این که از اواخر مردادماه تعدادی از واحدهای پتروشیمی برای تولید بنزین به کمک پالایشگاه‌ها آمدند، چه بود؟
** تا پیش از اجرای طرح ضربتی تولید بنزین کمبود نیاز داخلی این فرآورده از طریق واردات تأمین می‌شد. این در حالی بود که 17 پروژه پالایشگاهی برای افزایش ظرفیت تولید بنزین شامل 10 پروژه توسعه، بهینه سازی و بنزین سازی و 7 پروژه ساخت پالایشگاه جدید براساس اولویت بندی در حال طی مراحل اجرایی خود بودند ولی بدخواهان نظام ایران اسلامی که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی برای فشار بر ایران از حربه تحریم استفاده می‌کردند با توجه به ناکارآمدی تحریم‌های اعمال شده از ابتدای سال جاری موضوع تحریم بنزین را مطرح کردند. آنها بیش از 5/2 سال تلاش کردند برنامه‌ای طراحی کنند تا بتوانند ایران را دچار مشکل کنند. بنابراین فرآورده استراتژیک بنزین را به عنوان اهرم فشار انتخاب و در یک برنامه‌ریزی دقیق در دستور کار خود قرار دادند.
براین اساس بود که تعدادی از واحدهای پتروشیمی در قالب طرح ضربتی تولید بنزین و برای مقابله با اقدام دشمن وارد عمل شدند تا زمانی که پروژه‌های پالایشگاهی تکمیل شوند کشور با کمبود مواجه نشود.
* علت انتخاب بنزین از سوی غرب چه بود؟
** تحریم کنندگان با یک برنامه‌ریزی دقیق قصد داشتند با استفاده از اهرم بنزین، سیستم حمل‌ونقل کشورمان را فلج کنند. آنها برای رسیدن به هدف خود همه چیز را محاسبه کرده بودند. برهمین اساس مهرماه را برای آغاز تحریم فروش بنزین به ایران اعلام کردند. چرا که بنابر محاسبات آنها در این ماه که سال تحصیلی جدید آغاز می‌شود مصرف بنزین به شدت افزایش می‌یابد. از سوی دیگر مهرماه سال جاری با پایان ماه مبارک رمضان نیز مصادف بود که تمام این عوامل باعث افزایش مسافرت‌های شهری و برون‌شهری و درنتیجه افزایش مصرف بنزین می‌شد.
نکته دیگری که غربی‌ها پیش‌بینی کرده بودند میزان ذخایر استراتژیک بنزین ما بود. به طوری که به دلیل همین افزایش مصرف ذخایر سوخت کشور کاهش می‌یافت و از نظر تحریم‌کنندگان، این بهترین فرصت برای ضربه زدن به ایران بود. براین اساس آنها انتظار داشتند که با قطع فروش بنزین به ایران طی 10 تا 15 روز، توزیع بنزین در کشور با مشکل اساسی روبه‌رو شود. این اتفاق زمانی می‌افتاد که به واسطه آغاز فصل پائیز حمل و نقل کشور با رشد قابل توجهی مواجه می‌شد و کمبود و نبود بنزین شوک بزرگی در کشور ایجاد می‌کرد. بر این اساس شما تصور کنید که اگر دشمن در اجرای نقشه خود موفق می‌شد چه اتفاقی می‌افتاد.
*  در آن زمان روزانه حدود 45 میلیون لیتر بنزین در پالایشگاه های داخلی تولید می‌شد. آیا این میزان تولید نمی‌توانست پاسخگوی بخشی از نیاز کشور باشد؟
** پیش از به بهره برداری رسیدن پروژه‌های توسعه و بهینه سازی پالایشگاه‌ها، بنزین تولیدی کشور قابلیت استفاده به تنهایی را نداشت و بایستی برای رسیدن به حد استاندارد با بنزین سوپر با اکتان بالا مخلوط می‌شد. بنابراین در آن مقطع روزانه بین 22 تا 25میلیون لیتر بنزین سوپر وارد کشور می‌شد و پس از اختلاط با بنزین تولید داخل روانه مبادی عرضه می‌شد. با توجه به این موضوع به رغم تولید روزانه 45 میلیون لیتر بنزین در داخل کشور امکان تأمین سوخت موردنیاز داخل وجود نداشت و در صورتی که طرح ضربتی تولید بنزین اجرا نمی‌شد در تأمین بنزین کشور با مشکل اساسی مواجه می‌شدیم که خوشبختانه با اقدام به موقع دولت اینطور نشد.
* چگونه تحرکات غرب را در این زمینه شناسایی کردید؟
** با توجه به انسجام مطلوبی که بین قوای مختلف نظام وجود دارد از همان ابتدا تمام اقدامات تحریم‌کنندگان در زمینه تحریم بنزین رصد و مورد ارزیابی قرار گرفت و برهمین اساس برای مقابله با این اقدامات خصمانه چاره‌اندیشی شد.
* برای مقابله با این تحریم چه اقداماتی صورت گرفت؟
** برای بررسی راه‌های مقابله با تحریم بنزین از انتهای سال 1388 جلسات فشرده‌ای بین مسئولان مختلف برگزار شد تا از نظر فنی راهکارهای مقابله با تحریم مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا باید بنزینی در داخل کشور تولید می‌شد که با درجه اکتان بالا بتواند برای اختلاط با بنزین معمولی تولید داخل جایگزین بنزین سوپر وارداتی شود. براین اساس طرح اولیه تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی که فرآیند آن شباهت بسیاری با تولید بنزین پالایشگاهی دارد ارائه شد و پس از جمع بندی اولیه و محاسبات فنی و برای بررسی کامل‌تر یک مانور یک هفته‌ای برای تولید بنزین در چند مجتمع پتروشیمی انجام شد.
البته در آن زمان نیز هنوز از نظر فنی به نتیجه قطعی برای اجرای این طرح نرسیده بودیم و همزمان بررسی‌های فنی خود را در این زمینه ادامه دادیم.
* ایده اولیه تولید بنزین پتروشیمیایی از کجا شکل گرفت؟
** پیش از مطرح شدن طرح تولید ضربتی بنزین، یکی از واحدهای پتروشیمی کشور با نام «پتروشیمی پارس» پیش از‌ آن که واحدهای پائین دستی آن آماده دریافت محصول آن باشد به مرحله تولید رسید. براین اساس و برای این که بتوانیم از محصول تولیدی این واحد استفاده مطلوبی کنیم از مدیران پتروشیمی پارس خواستیم تا برای محصول تولیدی خود برنامه‌ریزی کنند. یکی از راه‌هایی که مسئولان این پتروشیمی برای استفاده از محصول خود که «اتیل بنزن» بود ارائه کردند استحصال بنزینی بود که با تغییراتی جزئی اتیل بنزن تولیدی پتروشیمی پارس به بنزین تبدیل می‌شد ولی با توجه به این که در آن زمان کشور در شرایط عادی قرار داشت این ایده به طور جدی موردبررسی قرار نگرفت و راهکارهای دیگر برای محصول تولیدی پتروشیمی پارس در دستور کار قرار گرفت. اما پس از مطرح شدن تحریم بنزین از سوی غرب و نیاز کشور به بنزین با اکتان بالا این ایده یکبار دیگر و البته این‌بار به طور جدی مطرح شد و خوشبختانه به نتیجه رسید.
* در این تجربه،تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی وجود داشت؟
** خیر. در دنیا تاکنون چنین تجربه‌ای وجود نداشته و این ابتکار به نام ایران ثبت شده است.
* پس از اجرای مانور یک هفته‌ای تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی چه عواملی باعث قطعی شدن این طرح شد؟
** همانطور که گفته شد همزمان با اجرای مانور یک هفته‌ای، بررسی‌های فنی ما نیز ادامه داشت تا اینکه موضوع تحریم بنزین وارد مرحله عمل خود شد و رسماً از سوی فروشندگان بنزین اعلام شد. در آن زمان بررسی‌های فنی ما به نتایج خوبی رسیده بود و بر همین اساس پس از تصمیم مسئولان ارشد کشور طرح ضربتی تولید بنزین در دستور کار جدی ما قرار گرفت و ظرف 48 ساعت شش واحد پتروشیمی اراک، بندر امام، برزویه، امیرکبیر، بوعلی سینا و جم برای تولید بنزین آماده شد که این زمان یک رکورد محسوب می‌شود. البته کار تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی ذکر شده در سکوت خبری آغاز شد. در این مقطع زمانی بود که بخشی از ذخایر استراتژیک بنزین کشور مصرف شده بود.
* برای بسترسازی تولید بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی چه اقداماتی انجام شد؟
** اجرای چنین طرح بزرگی نیازمندی یک سری اقدامات فنی و آماده کردن برخی از زیرساخت‌ها بود که باید انجام می‌شد. از جمله اقداماتی که برای فراهم‌سازی بستر در واحدهای پتروشیمی باید انجام می‌شد، تغییر برخی از خطوط لوله، آماده‌سازی مخازن، شست‌وشوی مخازن برای ذخیره بنزین تولیدی، آماده‌سازی کشتی‌ها برای حمل و احداث چندین کیلومتر خط لوله جدید برای انتقال فرآورده‌های تولیدی بود که در مدت زمان کوتاهی انجام شد. در واقع با توجه به اینکه این طرح به صورت ضربتی در کمتر از 48 ساعت آغاز شد واحدهای پتروشیمی مورد نظر برای ذخیره بنزین تولیدی خود به مخازن و خطوط انتقال نیاز داشتند که در کمتر از یک هفته تمام این زیرساخت‌ها آماده شد. در این زمان کوتاه بیش از 10 کیلومتر خط لوله جدید برای انتقال بنزین احداث شد.
* در خوراک این شش واحد پتروشیمی نیز تغییر ایجاد شد؟
** در مجموع باید دو اقدام اساسی در این واحدها صورت می‌گرفت. اولین نکته بحث خوراک ورودی به پتروشیمی‌ها بود چرا که هم می‌خواستیم کیفیت محصول و هم کمیت آن بالا باشد. در این رابطه شرکت ملی نفت در خصوص تأمین خوراک تعهدات بین‌المللی دیگری نیز داشت که سریعاً با جابه‌جایی‌هایی که در واحدها صورت گرفت، علاوه بر پایبندی به تعهدات، خوراک مورد نیاز پتروشیمی نیز تأمین شد. نکته دیگر تغییر در فرآیند تولید پتروشیمی‌ها بود. پیش از این ریفورمیت تولید شده در پتروشیمی‌ها به محصول نهایی تبدیل می‌شد که با تغییرات خاصی این محصول برای تحویل به پالایشگاه‌ها و تولید بنزین نهایی به سمت مخازن هدایت شد. از سوی دیگر محصول ریفورمیت که همان بنزین پتروشیمی است به دلیل فرار بودن نیازمند اقدامات ایمنی ویژه‌ای برای ذخیره‌سازی و انتقال بود که تمام این موارد در مدت زمان کوتاهی انجام شد.
* دقیقاً طرح ضربتی تولید بنزین از چه زمانی آغاز شد؟
** طرح ضربتی تولید بنزین از 29 مرداد سال جاری در شش مجتمع پتروشیمی و با ظرفیت تولید 17 تا 20 میلیون لیتر در روز آغاز شد. البته در آن زمان این امکان وجود داشت که با افزوده شدن دو واحد پتروشیمی دیگر به این طرح ظرفیت بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها به 22 تا 24 میلیون لیتر در روز برسد که به دلیل تأمین تمام نیازهای کشور با همان واحدهای اولیه کار را ادامه دادیم. علاوه بر این با تأمین نیازهای کشور از طریق پالایشگاه‌ها به تدریج از تعداد واحدهای پتروشیمی درگیر در این طرح کاسته شد و در اوایل بهمن ماه سال جاری با اعلام شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در خصوص تأمین تمام نیاز کشور تمام واحدهای پتروشیمی تولید بنزین را متوقف کردند و به وظیفه اصلی خود بازگشتند. باید به این نکته نیز اشاره کنم که این ظرفیت در شرکت ملی صنایع پتروشیمی وجود دارد که هر زمان که کشور نیاز داشته باشد با سرعت تولید بنزین در این واحدها از سرگرفته شود.
* در مجموع از ابتدای آغاز طرح ضربتی تولید بنزین تا ابتدای بهمن ماه چه میزان بنزین در واحدهای پتروشیمی تولید شد؟
** در مجموع بیش از 5/1میلیاردلیتر بنزین در این مدت تولید شد که این میزان با بهترین کیفیت و با اکتان 95 تا 110 تولید و به شرکت‌های پالایش تحویل داده شد. بنزین تولیدی واحدهای پتروشیمی در این مدت بخوبی توانست جایگزین بنزین سوپر وارداتی شود. البته در کنار تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی روزانه 8‌میلیون لیتر گازوئیل نیز تحویل پالایشگاه‌ها شد.
* در مجموع اجرای طرح ضربتی تولید بنزین چه ثمراتی به همراه داشت؟
** با آغاز طرح ضربتی تولید بنزین میزان تولید داخل بنزین از روزانه 45 میلیون لیتر به بیش از 5/66 میلیون لیتر در روز رسید. این اقدام باعث شد که ایران تمام نیاز خود را از داخل کشور تأمین کند و دیگر وابسته به بنزین وارداتی نباشد. بر این اساس واردات بنزین کشور از 25 میلیون لیتر در روز به حدود 3/0میلیون لیتر در روز کاهش یافت و خوشبختانه به رغم توقف تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی، با به بهره‌برداری رسیدن دو پروژه پالایشگاهی امام خمینی‌(ره) شازند و آبادان واردات بنزین به صفر رسید.