«استارت» تنش‌های جدید بین آمریکا و روسیه

استارت جدید؛ پیمانی پرفراز و نشیب
پس از پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات میان دوره ای آمریکا در نوامبر 2010، سران جمهوری خواهان به صراحت از مخالفت با تصویب این پیمان در سنای آمریکا سخن می گفتند، اما در نهایت این پیمان 22 دسامبر 2010 با 71 رای موافق برابر 26 رای مخالف به تصویب سنا رسید که به مثابه یک پیروزی برای باراک اوباما رئیس جمهور دموکرات آمریکا تلقی شد.
دومای روسیه نیز اواخر دسامبر 2010 در شور اول، پیمان استارت جدید 2 را به تصویب رساند و 14 ژانویه نیز در شور دوم بار دیگر این پیمان را تصویب کرد. سرانجام نمایندگان مجلس دومای روسیه این پیمان را به انضمام اسناد حاوی شروط لازم الاجرا و همچنین دو بیانیه "داخلی" و "خارجی" در شور سوم، 25 ژانویه 2011 تصویب کردند. هنگام تصویب این پیمان 350 نماینده رای موافق، 96 نماینده رای مخالف و یک نفر رای ممتنع داد.
علاوه بر این دومای روسیه هنگام تصویب این پیمان، بیانیه ویژه ای صادر کرد مبنی بر این که اگر سیستم سپر ضد موشکی آمریکا تهدیدی برای امنیت ملی روسیه محسوب شود، مسکو از این پیمان خارج خواهد شد.
با توجه به تداوم مخالفت ها در دومای روسیه با تصویب این پیمان، مدودف بر تصویب نهایی این پیمان تاکید کرد و با لابی و دخالت مستقیم وی این پیمان به تصویب دوما رسید.
مهم تر اینکه نمایندگان دومای روسیه در دو بیانیه جداگانه شروط جدیدی را برای تصویب پیمان استارت جدید عنوان کردند. این دو بیانیه تکمیلی بعد از تصویب این پیمان در شور دوم تهیه شده بود. دو بیانیه نمایندگان دوما به نوعی شروط جدید روسیه در واکنش به قطعنامه مصوبه سنای آمریکا بشمار می‌روند.
نخستین بیانیه جهت‌گیری خارجی داشته و در واقع شروط روسیه برای تصویب پیمان جدید کاهش تسلیحاتی است که اصلی‌ترین مفاد آن پاسخگویی به ادعای سناتورهای آمریکایی در خصوص این مسئله است که مفاد پیمان جدید برای هیچ یک از دو کشور الزام حقوقی به همراه ندارد.
در این بیانیه از دولت آمریکا درخواست شده است تا تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی خود را از خاک اروپا خارج ساخته و به ایالات متحده منتقل کند.
افزون بر این نمایندگان دومای روسیه یک بار دیگر بر ارتباط متقابل بین کاهش تسلیحات راهبردی و عدم گسترش طرح سپر موشکی آمریکا تاکید کردند و از سایر قدرت‌های هسته‌ای خواسته‌اند تا به این پیمان ملحق شوند.
بیانیه دوم، جهت گیری داخلی دارد و نمایندگان دوما از رهبران روسیه خواسته‌اند به طور پیگیر به توسعه صنایع دفاعی این کشور و سامانه‌های دفاع موشکی روسیه و همچنین سامانه‌های هشداردهنده در خصوص حملات موشکی بپردازند.
مبادله اسناد پیمان استارت جدید
هیلاری کلینتون و سرگئی لاوروف ، وزیران امور خارجه آمریکا و روسیه اسناد پیمان استارت جدید را در حاشیه کنفرانس بین المللی امنیتی سالانه مونیخ مبادله کردند.
وزیر امور خارجه آمریکا بعد از تبادل اسناد گفت : علاوه بر پیمان استارت جدید، آمریکا و روسیه سرگرم تبادل نظر درباره چگونگی همکاری دوجانبه برای رسیدگی به مسائلی هستند که امنیت مشترک دو کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
لاوروف نیز در سخنانی پیمان استارت جدید بین روسیه و آمریکا را ماحصل این تفاهم دانست که رویکردهای یکجانبه به مسائل امنیتی، غیرسازنده است .
بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد هم در سخنانی با تقدیر از اجرایی شدن پیمان استارت جدید بین روسیه و آمریکا، آن را نقطه عطفی تاریخی و سیاسی در مسیر دستیابی به جهانی عاری از تسلیحات هسته‌ای توصیف کرد." 
 نگرش آمریکا و روسیه
به اعتقاد تحلیل گران سیاست خارجی باراک اوباما بیانگر آن است که دولت آمریکا با وجود پیگیری سیاست کاهش تسلیحات هسته ای، برای حفظ امنیت آمریکا، همچنان خود را پایبند حفظ زرادخانه های هسته‌ای این کشور می داند و حتی برای خود حق استفاده تلافی جویانه از سلاح های بیولوژیکی و شیمیایی را محفوظ می داند. در حقیقت در رقابت هسته ای، کنترل تسلیحات نمی تواند جانشین بازدارندگی شود و این بازدارندگی، یکی از رویکردهای آمریکا پیش از امضای پیمان استارت جدید نیز بوده است. ضمن اینکه پیمان استارت جدید تنها دربرگیرنده کاهش کلاهک های اتمی بوده و شامل سایر تسلیحات پیشرفته کشتار جمعی چون سلاح های بیولوژیکی و شیمیایی و سلاح های جدید نمی‌شود. البته آمریکا این پیمان را عاملی برای کاهش فعالیت نظامی روسیه در آمریکای لاتین و خاورمیانه نیز ارزیابی می‌کند.
همچنین، آمریکا چند هدف دیگر را نیز از این پیمان دنبال می‌کند و آن سوق دادن روسیه به حضور در جنگ افغانستان و دور ساختن روسیه از چین و هند است. چرا که کاهش تنش شرق ـ غرب، شرق را بیش از غرب دچار شکاف می کند، در حالی که این پیمان زمینه را برای فعالیت های نظامی غیر هسته ای فراهم‌تر می کند. علاوه بر این، تصویب پیمان استارت جدید، اعمال فشار بر سایر کشورها برای کنار نهادن فعالیت‌های نظامی و هسته‌ای را توجیه می کند.
از طرف دیگر، روسیه نیز همچون آمریکا این پیمان را عاملی برای مقابله با توسعه ‌طلبی نظامی آمریکا در مرزهای خود می‌داند؛ چنانکه آن را از اصول و پیش شرط‌های خود برای انجام مذاکرات هسته‌ای با‌ آمریکا قرار داده است.
مدودف رئیس جمهوری روسیه از هنگام روی کار آمدن با طرح شروطی، آمادگی کشورش را برای جایگزین کردن پیمان جدیدی به جای معاهده کاهش تسلیحات راهبردی استارت 1، اعلام کرده بود.
وی اعلام کرده بود روسیه در صورتی آماده جایگزین کردن پیمانی جدید به جای استارت-1 است که آمریکا نگرانی‌های روسیه درباره سپرموشکی و غیره را درک کند. مساله مهم دیگر برای روسیه این است که پیمان جدید در زمینه تسلیحات تهاجمی راهبردی نیز شرایط را به نفع آمریکا تغییر می دهد؛ چرا که زرادخانه اتمی کشورهای عضو ناتو همچون فرانسه و انگلیس، مشمول این پیمان نمی شوند.
با وجود این دغدغه ها و نگرانی ها در روسیه، به نظر می رسد جلب نظر مساعد آمریکا برای اهداف اقتصادی چون پیوستن به سازمان تجارت جهانی و بازگشت جدی به گروه هشت کشور صنعتی از اهداف مسکو برای امضای این پیمان نمادین است که الزامات ناگزیر اقتصادی روسیه بویژه کاهش هزینه نگهداری تسلیحات هسته ای خارج از رده نیز آن را ایجاب می کند.
مسائل مشترکی که موجب امضای پیمان استارت جدید از سوی آمریکا و روسیه شده شامل مواردی مانند، کاهش هزینه نگهداری از تسلیحات هسته ای غیرپیشرفته قدیمی، تلاش برای کاهش خطر جنگ هسته ای در برابر افکار عمومی و کاهش تنش ها در حوزه نظامی است.
دورنمای اجرای پیمان استارت جدید
به نظر می‌رسد که هرگونه سرپیچی طرفین از توافق‌های استارت جدید، در کوتاه‌مدت، موجب افزایش تنش بیشتر و پیچیده‌تر شدن روابط مسکو و واشنگتن خواهد شد و در نتیجه بر مذاکرات دو کشور درباره موضوعات دیگر نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.
امید همگان این است که پیمان استارت جدید، بسیاری از اقدامات لازم برای خلع سلاح هسته‌ای را به کار گیرد و تحولی بزرگ در عرصه بین‌المللی برای خلع و محدود کردن سلاح‌های غیرمتعارف باشد. اما این امر بستگی تام و تمامی به رفتار طرف‌های معاهده در پایبندی به تعهداتشان دارد.
برخی اندیشمندان حوزه روابط بین‌الملل، با تردید به این مقوله می‌نگرند. ریشه این تردید از یک‌سو تجارب شکست‌خورده توافق‌های پیشین است و از سوی دیگر، نقشی که نظامی‌گری در رفتار استراتژیک دو کشور در عرصه روابط جهانی ایفا می‌کند. با وجود ابراز خوشبینی که از سوی غرب نسبت به تصویب پیمان استارت جدید صورت می‌گیرد، جلب اعتماد جهانی به سرنوشت و تأثیرات مثبت این پیمان، برای آمریکا و روسیه کار آسانی نخواهد بود.
باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا با امضای پیمان استارت در پی ارتقای وجهه خود در سطح بین‌المللی است، اما همزمان با افزایش بودجه تأسیسات و تحقیقات اتمی آمریکا به دنبال این است که دل جمهوریخواهان را که در انتخابات نوامبر 2010 شکست سختی به او تحمیل کردند به دست بیاورد. اوباما با این حربه توانست پیمان استارت را به تصویب برساند. با به بن‌بست رسیدن مذاکرات صلح خاورمیانه اوباما هم‌اکنون به دنبال این است که دست‌کم در عرصه روابط با روسیه دستاوردهایی داشته باشد.
آمرکایی‌ها پیمان استارت را به گونه‌ای جلوه می‌دهند که گویا امضا و تصویب آن یک پیروزی بزرگ برای خلع سلاح در سطح جهانی است در حالی که این‌گونه نیست. آنچه رخ داده معامله‌ای بین اوباما و جمهوریخواهان است که براساس آن پول زیادی به تأسیسات اتمی آمریکا که در ایالت‌های با اکثریت جمهوریخواه احداث شده‌اند تزریق خواهد شد. پولی به میزان 183 میلیارد دلار در یک دوره 10 ساله از سوی دیگر نباید مرتکب این اشتباه بشویم که با کاهش زرادخانه‌های اتمی،‌ جهان به سوی صلح پیش خواهد رفت، چرا که با آن پولی که برای، به قول خودشان، تحقیق و توسعه خرج خواهند کرد، کاری می‌کنند که یک بمب اتمی در آینده قدرت ویرانگری و تخریبش سه برابر بمب‌های امروزی باشد.
از جمله اهداف دیگر آمریکایی‌ها این بوده که با دادن امتیاز در قالب این پیمان به روس‌ها، طرف‌های روس خود را مجبور کنند تا طی همکاری با یکدیگر در فشار آوردن بر جمهوری اسلامی ایران به منظور متوقف کردن برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود، همکاری کنند.
نتیجه اینکه، پیمان استارت جدید، همانند یک تیغ دو لبه، هم به مثابه عاملی برای همگرایی و هم بهانه‌ای برای چالش و تنش بین روسیه و آمریکا، طی سال‌های آتی پیش‌رو محسوب خواهد شد.