شاه اردن و اغتشاشات دانشجویی

انگیزه پلیس ضد اغتشاش اردن در حمله به دانشگاه یرموک چه بود؟
نشریه میدل‌ایست با توجه به گزارش شاهدان عینی از این دانشگاه آشوب‌زده و رویدادهای خشونت‌آمیز آن را به نگارش درآورده، و اثرات آن را بر آینده اردن بررسی می‌کند. بحرانی که در پی درگیری پلیس اردن و دانشجویان دانشگاه یرموک شهر اربید واقع در شمال این کشور را فرا گرفت، همچنان به قوت خود باقیست و علیرغم این امیدواری که کلاسها بار دیگر گشوده می‌شود، مقامهای دانشگاه یرموک اعلام داشتند که این دانشگاه برای ترم تابستانی باز نخواهد شد.
اغتشاشات این دانشگاه آرامش نسبی صحنه داخلی اردن را مغشوش ساخت. حسین شاه اردن به مقامهای این کشور دستور داد گزارشی پیرامون علت حمله پلیس ضد شورش به دانشگاه مزبور، که منجر به مجروح شدن 60 دانشجو و نیز مرگ دو زن و یک مرد شد، تهیه کنند.
دیپلماتها در امان حدس می‌زنند اقدام شاه اردن در این زمینه پاسخی است به نارضایتی گسترده نسبت به سرکوب شورش دانشگاه یرموک که منجر به مجروح شدن و بستری گردیدن پسران و دختران چند تن از برجسته‌ترین مقامهای این کشور در بیمارستانهای محلی این شهر شد.
این رویدادها همچنین اذهان را متوجه دو گروه مخالف دولت در اردن ساخت. دولت که خرابکاران را عامل این آشوب ها معرفی می‌کرد، دستور بازداشت اعضای حزب غیر قانونی کمونیست و اخوان‌المسلمین را صادر کرد. هشت عضو دانشگاه نیز معلق گردیدند.
احتمال نمی‌رفت که تحقیقات رسمی در این زمینه یا بازداشتها نمایانگر خاتمه ماجراها شود. دانشجویان که در تظاهرات پیش از درگیری با پلیس شرکت داشتند می‌گویند، تظاهرات آنها در پافشاری بر چند خواسته برگزار شده بود. از جمله خواسته‌های آنها لغو شهریه‌ای که به تازگی تعیین شده و پایان دادن به کنترل دقیق بر حیات سیاسی و اجتماعی و نیز چشم‌پوشی از ضوابط دشوار دانشگاهی که منجر به اخراج دانشجویان دارای نمرات پائین می‌شد، بود.
آنان همچنین مدعی بودند که نخستین قربانیان سیاست دولت در زمینه سرکوب ناراضیان هستند. این موقع بویژه در پی اختلافهای اردن با گروه اصلی سازمان آزادیبخش فلسطین و پس از سرکوب تظاهرات علیه بمباران لیبی توسط آمریکا در ماه آوریل که هر دو با انتقادهای فزاینده مردم این کشور روبرو شد، بسیار حساس تلقی می‌شود.
دانشگاه ناآرام
دانشگاه یرموک بمنظور کاستن از فشار بر دانشگاه اردن در امان، نهاد عمده آموزش عالی در این کشور، تاسیس شد. این دانشگاه نخستین دانشجویان خود را در سال 1976 نامنویسی کرد و قرار است تعداد دانشجویانی که در آن به تحصیل خواهند پرداخت به -/000/20 تن برسد. در سال مسیحی جاری -/14000 تن در این دانشگاه ثبت‌نام کردند که بیشتر آنان از قشرهای متوسط و پائین جامعه اردن و بخش اعظمی متعلق به اراضی غزه و کرانه باختری رود اردن بودند.
یرموک از سایر دانشگاه‌ها و کالج‌های اردن ناآرامتر بنظر می‌رسد و به تازگی گروههای چپ و اخوان‌‌المسلمین حمایت گسترده‌ای را در این دانشگاه برای خود تحصیل کرده‌اند. در ماه مارس دانشجویان رشته‌های مهندسی برای لغو شهریه‌هایی که برای دوره‌های تحصیلی فنی در نظر گرفته شده بود، دست به اعتصاب زدند. تظاهرات دیگری در روز زمین (سالروز اعتراض فلسطینیها به تخلیه روستائیان جلیله توسط رژیم صهیونیستی) و نیز تظاهراتی با شرکت دهها دانشجو علیه بمباران لیبی توسط آمریکا برگزار شد. پنچ دانشجو که متهم به سازماندهی این تظاهرات بودند از کمیته امور دانشجویی دانشگاه اخراج شدند.
در یازدهم ماه مه، اعتصابی هشداردهنده به اعتراض علیه اخراج این دانشجویان برگزار شد و پلیس به تدریج به بازداشت دانشجویان در مدخل دانشگاه مبادرت ورزید. موج اعتراضها از آن پس به سرعت رو به گسترش گذارد. در سیزدهم مه 1500 دانشجو در جلساتی که برای تعیین نمایندگان دانشجویان در کمیته‌های دانشگاهی و تهیه مقدمات برپایی یک کنگره عمومی دانشجویان و آزادی دانشجویان بازداشتی و پذیرش مجدد دانشجویان اخراجی برگزار شد. شرکت جستند.
درگیریهای بیشتری با ماموران پلیس صورت گرفت و بیشتر رهبران دانشجویان بازداشت شدند. در پی آن، دانشجویان از عبدالرزاق تبیشات شهردار اربید و یک عضو پارلمان از اخوان‌المسلمین خواستند تا به نمایندگی از سوی آنان با پلیس وارد مذاکره شود. میانجیگری این دو به شکست انجامید و چون ادنان بدران رئیس دانشگاه یرموک کوشید مذاکرات تازه‌‌ای را با پلیس در این مورد برگزار سازد، اعضای پلیس امنیتی مرکز از امان به اربید رفته و به دانشگاه حمله کرده و دانشجویان را زیر ضربات چماق گرفته و به زور به سوی اتومبیل‌هایی که در انتظار آنان بود تا آنها را به سه بازداشتگاه در اربید منتقل سازد، کشاندند.
حضور پلیس در محوطه دانشگاه نود دقیقه بیشتر به درازا نکشید. بر اساس اظهارات شاهدان عینی ماموران پلیس حتی به دانشجویان زن نیز رحم نکرده و آنان نیز هدف چماق و پرخاشگری ماموران پلیس قرار گرفتند. سربازان واحدهای گشت صحرایی ارتش اردن در خارج از محوطه دانشگاه به نگهبانی مشغول بودند. در پی خروج ماموران پلیس ضد اغتشاش ماموران پلیس تعداد بیشتری را بازداشت کردند. بگفته شاهدان عینی در این ماجرا 800 دانشجو بازداشت شدند.
چهار روز بعد حسین شاه اردن دستور آزادی دانشجویان زندانی را برای آن که دانشجویان سال آخر بتوانند در امتحانات به تعویق افتاده خود شرکت کنند، صادر کرد. به دستور شاه اردن یک کمیته وزیران ماموریت یافت گزارشی در مورد این وقایع برای ارائه به کابینه تهیه کند.
وزیر کشور اردن در یک بیانیه رسمی آشوبگران را متهم ساخت که دانشجویان را تشویق به برگزاری تظاهرات از طریق مختل ساختن آموزش و ایجاد هرج و مرج ساخته‌اند. و دولت در پاسخ به تقاضاهای مصرانه کادر دانشگاه و اکثریت دانشجویان از پلیس خواستند نظم را در دانشگاه برقرار سازد.
واکنش افراطی
ناظران داخلی و خارجی بر این اعتقادند که مقامهای اردن واکنشی بیش از حد متعارف نسبت به این اعتراضها ابراز داشته‌اند. آنان خاطرنشان می‌سازند که دولت بویژه از آن نگرانست که اگر اعتراضهای سیاسی در دانشگاه یرموک به سرعت حل و فصل نشود می‌تواند دانشجویان را به خیل هواداران اخوان‌المسلمین و حزب کمونیست بیفزاید. در نوزدهم ماه مه کمونیستها طی اعلامیه‌ای ادعا کردند که رهبران حزب کمونیست اردن و دهها تن از هواداران آنها بازداشت شده‌اند.
احتمال چندانی برای کاهش اعتراضات دانشجویان وجود ندارد. رکود اقتصادی که بر منطقه مستولی گردیده است موجب بازگشت هزاران تن از کارگران متخصص اردن به کشور خود شده است و بر شمار بیکاران کشور افزوده است. دولت اردن اکنون از آن بیم دارد که اعتراضهای دانشجویی به صورت مخالفتهای عمومی غیر قابل کنترل علیه رژیم حسین شاه اردن در آید.