جاسوسی با پوشش دیپلماسی عمومی

* به عنوان سوال اول، مهم‌ترین اهداف دولت آمریکا از راه‌اندازی سفارت مجازی را چه می‌دانید؟
** بحث سفارتخانه مجازی زیر مجموعه فعالیت‌هایی است که دولت آمریکا در حوزه دیپلماسی عمومی انجام می‌دهد و شیوه‌های دیپلماسی عمومی هم با توجه به کشورهای هدف متفاوت است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، هدف دیپلماسی عمومی آمریکا در ایران، براندازی نظام جمهوری اسلامی بوده و هست و برای رسیدن به این هدف از روش‌های متعددی استفاده کرده که هزینه‌های زیادی هم برای ما به دنبال داشته است. بحث سفارتخانه مجازی هم در این راستا قابل ارزیابی است.
از لحاظ قانونی، کشورها وقتی در حوزه دیپلماتیک می‌خواهند کاری انجام دهند، باید با موافقت کشور مقابل باشد. به عنوان مثال وقتی قرار است سفارتخانه‌ای در کشوری راه‌اندازی شود، حتما باید با کشور میزبان توافق صورت گیرد. بدون‌شک این کار با تایید جمهوری اسلامی نبوده و این کار در حقیقت یک نوع عمل خلاف و غیرقانونی و خارج از چارچوب قوانین بین‌المللی است. البته اینکه دولت آمریکا قوانین بین‌المللی را رعایت نمی‌کند، با توجه به سابقه آنها، برای افکار عمومی جهان جای تعجبی ندارد. شما اگر به سایت این سفارتخانه مجازی هم رجوع کنید، می‌بینید که بیشتر یک سایت تبلیغاتی و با هدف انجام جنگ روانی راه‌اندازی شده است تا اینکه بخواهد سرویس کنسولی ارائه دهد و سختگیری‌هایی که در ارائه ویزا به ایرانیان وجود داشته است، هنوز هم به قوت خود باقی است. البته این سختگیری‌ها مختص به همه ایرانی‌ها نیست و آمریکایی‌ها افرادی را در داخل کشورمان شناسایی کرده‌اند که به راحتی به آنها ویزا می‌دهند و مشکل، بیشتر برای مردم معمولی است و چهره‌های نزدیک به آنها در این باره مشکلی ندارند.
*  عکس‌العمل ایران چگونه باید باشد؟
** فکر می‌کنم اتفاقی که باید بیفتد این است که جمهوری اسلامی هم باید در حوزه مقابله با این حرکت‌ها بیشتر حرکت کند. یعنی در حوزه مقابله با این قبیل عملیات روانی، هم اقدامات آفندی داشته باشیم و هم پدافندی. هرچند این سخن به این معنی نیست که ما هم برویم و یک سفارتخانه مجازی در آمریکا ایجاد کنیم اما در حوزه دیپلماسی عمومی و فضای سایبر ما خیلی کارها می‌توانستیم انجام بدهیم و نداده‌ایم که این یک نقطه ضعف برای دیپلماسی ما است.
نکته دیگر اینکه برخلاف دولت آمریکا که دوستان و دشمنان خود و همچنین اقشار معمولی را در داخل ایران به خوبی می‌شناسد، ما درباره افرادی که در آمریکا زندگی می‌کنند، شناخت صحیحی که به ما در پیشبرد اهدافمان در حوزه سیاست خارجی کمک کند، نداریم. مثلا فکر می‌کنیم اگر آمریکایی‌ها در دادن ویزا به مردم معمولی ما سختگیری می‌کنند، ما هم باید در ورود آمریکایی‌هایی که می‌خواهند به ایران بیایند، سختگیری کنیم. این مساله متاسفانه در ذهن برخی مسؤولان ما وجود دارد که تصور بسیار غلطی است زیرا ما تعداد بسیار زیادی شیعه در ایالات متحده داریم که اتفاقا خیلی‌هایشان هم علاقه‌مند به جمهوری اسلامی هستند و دوست دارند برای زیارت و... به ایران بیایند یا خیلی‌هایشان مقلد مراجع تهران و قم هستند. این افراد معمولا برای گرفتن ویزا در ایران دچار مشکل می‌شوند چراکه پاسپورت آمریکایی دارند و سال‌های زیادی در آمریکا زندگی کرده‌اند. این نشان می‌دهد ما در حوزه دیپلماسی عمومی درباره آمریکا هنوز برنامه مشخصی نداریم و برخلاف طرف مقابل که دارد بشدت برنامه‌ریزی می‌کند و راه‌اندازی سفارت مجازی آخرین نمونه این اقدامات است، ما ضعیف عمل می‌کنیم.
* آیا تاکنون راه‌اندازی سفارتخانه مجازی توسط دولت آمریکا سابقه داشته است؟
** من به این صورت تاکنون ندیده‌ام چراکه آمریکا در بیشتر کشورهای جهان سفارتخانه دارد و معمولا این سفارتخانه‌ها سایت دارند و همانطور که عرض کردم همه اینها با توافق کشورهای مقابل انجام شده است. رابطه ایران و آمریکا همانطور که می‌دانید از طرف آمریکا قطع شده و همین موضوع کشور ما را به یک کشور ویژه تبدیل می‌کند. با توجه به اینکه هدف دولت آمریکا سرنگونی نظام جمهوری اسلامی است، راه‌اندازی سفارتخانه مجازی را هم باید در همین راستا ارزیابی کرد.
* به نظر شما سایت یادشده جز عملیات جنگ روانی چه کارکردهای دیگری دارد؟
** ببینید در سفارتخانه‌های معمولی، دولت آمریکا یکسری اقداماتی را انجام می‌دهد، مثل جذب برخی افراد بومی یا تعامل با برخی دیگر که امکان جذب آنها نیست. یکی از دلایل ایجاد سفارتخانه مجازی می‌تواند شناسایی ایرانی‌هایی باشد که به این سایت رجوع می‌کنند که البته این مورد از شیوه‌های جاسوسی است همچنین سفارتخانه‌های معمولی در حوزه دیپلماسی عمومی اقداماتی را انجام می‌دهند که چون آمریکا در ایران سفارتخانه ندارد، این کار و همچنین ارسال پیام یا تعامل با ایرانیان می‌تواند دیگر کارکردهای این قضیه باشد. البته همانطور که گفته شد، هدف اصلی ایجاد جنگ روانی و تبلیغاتی و همچنین به دست آوردن اطلاعات است تا انجام کارهای معمول سفارتی.
* دولت ایران جهت واکنش به این اقدام آمریکا از چه ابزارهایی می‌تواند استفاده کند؟
** وزارت امور خارجه ما باید اعتراض خود را اعلام کرده و همزمان از مجاری حقوقی این موضوع را پیگیر باشد، بویژه اینکه این اقدام آمریکا مغایر با قوانین دیپلماتیک در جهان است. اما نکته مهم‌تری که باید مورد توجه قرار گیرد، بحث عملیاتی و مقابله ایران است چرا که هرقدر هم شما در عرصه حقوقی تلاش کنید، در نهایت فضای مجازی عرصه‌ای است که آمریکا می‌خواهد از آن برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود در ایران استفاده کند. از این جهت همانطور که گفتم هم در مسائل آفندی و هم در حوزه پدافندی دولت باید جدی‌تر عمل کند چرا که اکنون با نقطه مطلوب که باید به آن برسیم فاصله بسیار زیادی داریم. پیش از این نیز دولت آمریکا در این حوزه‌ها فعالیت داشته است. به عنوان مثال در قسمت فارسی وزارت خارجه آمریکا و همچنین به صورت علنی دولت آمریکا یا به طور غیرعلنی نهادهایی که با دولت آمریکا مرتبط هستند و از آن پول می‌گیرند، بشدت در فضای مجازی فعال بودند، بدون‌شک فعالیت‌های اینچنینی اگر درست انجام شود، برای آنها دستاوردهایی خواهد داشت. در نهایت اینکه اگر وضعیت فعالیت‌های ما در حوزه آفندی و پدافندی به صورت فعلی باقی بماند، احتمال اینکه آمریکایی‌ها بتوانند از حرکت جدید خود سود ببرند وجود دارد اما اگر ما بیدار شویم و در حوزه‌های مجازی بیشتر فعالیت کنیم، احتمال موفقیت آنها کاهش می‌یابد.