چشم‌انداز تحریم نفتی ایران

نادعلی بای
به دنبال گزارش یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی که همراه با اتهام جزئیاتی از جنبه های احتمالی تلاش ایران برای ساخت تسلیحات هسته ای بود، توافق های جدیدی بین ایالات متحده آمریکا و متحدانش در خصوص تحریم علیه نظام بانکی، صنایع پتروشیمی، نفت و گاز ایران صورت گرفت.در همان زمان اتحادیه اروپا 180 شرکت تجاری و مقام ایرانی را مشمول تحریم های جدید بخش ترابری و انرژی کرد. شرکت هایی در این خصوص به فهرست تحریم شدگان پرونده اتمی ایران پیوستند که با شرکت های کشتی رانی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران ارتباط دارند. وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا در نشست خود در بروکسل، در 1 دسامبر 2011 (10 آذر 1390) گسترش تحریم های این اتحادیه به 141 شرکت و 39 مقام ایرانی را تصویب کردند.
بر اساس تحریم های اتحادیه اروپا دارایی و اموال این شخصیت های حقیقی و حقوقی در 27 کشور عضو اتحادیه اروپا مسدود می شود و صدور روادید برای ورود به خاک این کشورها برای آنها ممنوع خواهد بود. فرانسه از محدودیت های جدید علیه نظام بانکی و صنایع انرژی ایران استقبال کرد و از اروپا، ژاپن، کانادا و ایالات متحده آمریکا خواست که دارایی های بانک مرکزی ایران را مسدود و معاملات نفتی با ایران را قطع کنند. وزارت خزانه داری انگلیس در بیانیه ای در روز 30 آبان 1390 (21 نوامبر 2011) اعلام کرد هرگونه همکاری موسسات مالی و اعتباری انگلیس با ایران و طرف قرارداد و معامله با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ممنوع شده است.
این تصمیم در واکنش به گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی در مورد برنامه اتمی جمهوری اسلامی گرفته شد. انگلیس به دلیل فشار به ایران و ممانعت از دست یابی احتمالی ایران به تسلیحات هسته ای و توسعه احتمالی برنامه اتمی نظامی اش کلیه تبادلات مالی خود را با همه بانک های ایران از جمله بانک مرکزی ایران به طور کامل قطع کرده است. اگرچه برخی وزرای خارجه اتحادیه اروپا از ورود دانشجویان ایرانی به سفارت انگلیس در تهران که با عکس العمل پلیس هم مواجه شد، بیش از حد در نشست بروکسل برآشفته بودند، اما با این وجود گویا فشار پالایشگاه ها در قاره سبز مانع از آن شد که اروپا بر سر تحریم نفتی ایران در آن جلسه به توافق برسد.
ویلیام هیگ، وزیرخارجه انگلیس، پیش از این خواستار تشدید تحریم ها علیه ایران شده بود و تاکید کرده بود این درخواست وی ارتباطی با حمله معترضان ایرانی به سفارت انگلیس در تهران ندارد. در این نشست خواست انگلیس برای توقیف دارایی های بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز به در بسته خورد، اما وزیران خارجه اتحادیه اروپا 143 شرکت و سازمان و 37 فرد ایرانی را مورد تحریم های جدید این اتحادیه قرار دادند و این تحریم ها مسدود کردن سرمایه هایی در اتحادیه اروپا و ممنوعیت سفر به خاک این اتحادیه را شامل می شود.
این گروه از مقامات غربی مدعی شده اند که تحریم های جدید به دلیل خودداری مسوولان ایران از توقف فعالیت های هسته ای اعمال شده است. سرانجام طرح تحریم نفتی ایران در نشست ماه ژانویه اتحادیه اروپا به تصویب رسید تا شش ماه بعد اجرایی شود.
1-ویتل سویس از اوایل سال2010-2-ترافیگورا سویس در نوامبر 2009، 3- گلنکور سوئیس در سپتامبر 2009 4- صنایع ریلاینس هند در می 2009، 5- پتروناس مالزی در آوریل 2010، 6- لوک اویل روسیه در آوریل 2010، 7- رویال داچ شل هلند در اکتبر سال 2009، 8- گروه ایندیپندنت پترولیوم کویت از سپتامبر 2010، 9- توپراس ترکیه در می سال 2011، 10- بریتیش پترولیوم انگلیس، شل، کیو 8، توتال، و او. ام. وی، در می سال 2011، (سوخت هواپیما)، 11- گلدن کراون پترولیوم امارات متحده عربی از 29 ژوئن 2010، (حمل و نقل کشتی )، 12- مونیخ ری، آلیانز و هانوفر ری آلمان (بیمه)، 13- لویدز انگلیس، از جولای 2010 (بیمه)، 14- ان. وای. کی لاین هنگ کنگ (حمل و نقل کالا از هر نوع و نه تنها محدود به بنزین)،
15- لینده آلمان در می سال 2011 فناوری میعان گاز برای تعلیق "برنامه گاز طبیعی مایع".
ایالات متحده آمریکا بارها از تحریم "هدفمند" و "حساب شده" بانک مرکزی ایران حمایت کرده است. ایالات متحده آمریکا ایران را در رده فهرست بزرگ ترین کشورهای فعال در زمینه پولشویی بین المللی قرار داده است. کنگره آمریکا تلاش گسترده ای را برای جلب موافقت بین المللی (خصوصا چین و روسیه) در جهت تصویب قطعنامه ای جدید علیه ایران که حاوی تحریم های گسترده تر بین المللی باشد آغاز کرده است. سنای آمریکا در جهت افزایش فشار و تحریم های بیش تر بر ایران، برای اولین بار، متممی را در چارچوب لایحه بودجه نظامی ایالات متحده آمریکا با هدف تحریم بانک مرکزی ایران و خریداران نفت این کشور، در 30 نوامبر 2011 به تصویب رساند و سرانجام اوباما در روز 10 دی لایحه سنا و مجلس نمایندگان را امضا و تبدیل به قانون دولتی کرد.
آمریکا و کانادا در 21 نوامبر 2011-30 آبان 1390 تحریم های اقتصادی بیشتری علیه سیستم مالی ایران اعلام کردند. بر اساس دستور اخیر، تمامی موسسات مالی، اقتصادی و اعتباری هرگونه همکاری با بانک ها و موسسات مالی ایرانی یا شعب و زیرشاخه های آنها را باید متوقف کنند. ایالات متحده و متحدان غربی این کشور در اقدامی هماهنگ با وضع تحریم های جدید علیه نظام بانکی و صنایع پتروشیمی (تحریم صادرات پتروشیمی ایران)، نفت و گاز ایران، فشار خود بر برنامه اتمی ایران را افزایش داده اند. باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا با امضای یک فرمان اجرایی در روز 30 آبان، برای نخستین بار صنعت پتروشیمی ایران را هدف تحریم های اقتصادی آمریکا قرار داد. گسترش تحریم های صنعت نفت، گاز و هسته ای ایران در کنار قرار دادن این کشور در فهرست بزرگترین متهمان به پولشویی بین المللی از دیگر تدابیری بود که آمریکا علیه ایران اعلام کرد. دولت کانادا نیز اعلام کرد که صادرات تجهیزات مربوط به پتروشیمی و صنایع نفت و گاز را به ایران ممنوع کرده است. بر این اساس شرکت های کانادایی از این پس نمی توانند تجهیزاتی را که به کار صنایع انرژی ایرانی بیاید به این کشور صادر کنند.
در 24 ژوئن 2010، کنگره آمریکا، تحریم های همه جانبه شدید و یکجانبه تازه ای را علیه ایران (CISADA) تصویب کرد که هدف آن فشار به بخش های مالی-بانکداری و انرژی ایران بوده و شرکت های خارجی را که با ایران روابط تجاری دارند، دربر می گیرد. این قانون شرکتهایی را که طی یک سال بیش از 5 میلیون دلار فرآورده نفتی پالایش شده در اختیار ایران می گذارند، مجازات می کند. بعلاوه اگر شرکتهای خارجی با بانکهای ایران یا سپاه فعالیت تجاری کنند، عملا از دسترسی به نظام مالی آمریکا محروم خواهند شد. قانون تحریم سال 2010، شرکت ها و موسساتی را که در طی 12 ماه، بیش از 5 میلیون دلار فرآورده های نفتی پالایش شده به ایران بفروشند، جریمه خواهد کرد. این موسسات از سیستم مالی آمریکا و انعقاد قرارداد در آمریکا محروم خواهند شد. به موجب این قانون، اگر بانک های خارجی با بانک های ایرانی یا سپاه پاسداران رابطه تجاری داشته باشند، از ارتباط با سیستم مالی آمریکا شدیدا محروم خواهند شد.
باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا که در حال گذراندن تعطیلات سال نو میلادی در جزایر هاوایی بود روز 10 دی 1390، قانونی را امضا کرد که براساس آن آمریکا، موسسات و شرکت های دارای ارتباط با بانک مرکزی ایران را مجازات می کند. تحریم بانک مرکزی ایران پیش از آن به تصویب مجلس نمایندگان آمریکا رسیده بود. هدف از این اقدام، کاهش درآمدهای نفتی ایران است. به دلیل تحریم های شورای امنیت، آمریکا و اتحادیه اروپا علیه بانک های ایرانی، هم اکنون بخش اعظم روند دریافت پول نفت صادراتی کشورمان از طریق بانک مرکزی ایران صورت می گیرد. این قانون به رئیس جمهور آمریکا این اختیار را می دهد تا در صورت ضرورت به تعلیق اعمال این تحریم نیز دست بزند. شماری از مقامات ارشد آمریکایی گفته اند واشنگتن با دیگر کشورهای هم پیمان، همکاری می کند تا تحریم ها علیه ایران، اثر گذار باشند و همزمان آسیبی به بازارهای جهانی انرژی وارد نشود. آنها همچنین گفته اند که این تحریم جدید منجر به تغییر استراتژی آمریکا برای برقراری ارتباط با ایران نمی شود. اقدام دولت آمریکا در تحریم بانک مرکزی با استقبال کمیته یهودیان آمریکاAJC ) روبرو شد و دیوید هریس مدیر اجرایی این لابی حامی دولت اسراییل ضمن استقبال از امضای قانون تحریم بانک مرکزی ایران به وسیله اوباما گفت: اوباما قدم بزرگی در افزایش هزینه های ایران در به مبارزه طلبیدن جامعه جهانی برداشت.
پیشتر همزمان با عدم توافق اروپا بر سر تحریم نفت ایران، مجلس سنای آمریکا با وجود مخالفت مشاوران دولت باراک اوباما، لایحه تحریم بانک مرکزی را تصویب کرده بود. این لایحه با 100 رای موافق به تصویب رسید و بر اساس آن شرکت های خارجی از انجام مبادلات تجاری با بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منع شدند. با وجود هشدار سناتورهای آمریکایی درباره عواقب تحریم بانک مرکزی ایران، سنای ایالات متحده تحریم های اقتصادی علیه ایران را با هدف ضربه زدن به بخش نفت تصویب کرد. این طرح پیش از آن که به صورت قانون در بیاید، باید توسط مجلس نمایندگان به تصویب می رسید و پس از آن توسط باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا امضا می شد، که همین گونه هم شد.
بر اساس یکی از این طرح های لایحه بودجه دفاعی سال 2012 آمریکا که با متمم تحریم بانک مرکزی ایران به نام "مصوبه کاهش تهدید ایران"، برای مقابله با فعالیت های هسته ای ایران به تصویب رسیده است; شرکت هایی که با بخش صنایع نفتی ایران، از جمله در زمینه سرمایه گذاری، واردات، فروش کالا و خدمات پتروشیمی معامله کنند یا در طول یک سال فرآورده های نفتی تصفیه شده به ارزش پنج میلیون دلار یا بیشتر در اختیار ایران قرار دهند، مشمول تحریم های تازه آمریکا می شوند. یکی از نگرانی های دولت باراک اوباما و منتقدانش قبل از امضای این لایحه این بود که تحریم فوری بانک مرکزی ایران بهای نفت را افزایش دهد و با ایجاد نوسان در بازار ارز اقتصاد جهان را متزلزل تر کند. محدودیت های در نظر گرفته شده علیه بانک مرکزی ایران، از جمله مجازات موسسه های مالی طرف معامله با این بانک، قرار است شش ماه پس از ابلاغ این قانون اجرایی شود.
در می 2011، 90 سناتور آمریکایی در نامه ای خطاب به باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا از وی خواسته بودند که بانک مرکزی ایران را تحریم کند; اقدامی که می تواند به افزایش وخامت در روابط ایران و آمریکا منجر شود. به دنبال تصویب طرح تحریم بانک مرکزی ایران در مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، سخنگوی وزارت خارجه این کشور اعلام کرد که دولت باراک اوباما با وجود تمام نگرانی ها درباره عواقب تحریم بانک مرکزی ایران با این تحریم ها موافقت کرده است. افزایش قیمت جهانی نفت در صورت تحریم بانک مرکزی ایران، دلیلی بود که دولت اوباما برای مخالفت خود بیان می کرد.
خبرگزاری آسوشیتدپرس درباره این طرح نوشته است: این تحریم ها پس از آنکه به امضای باراک اوباما رییس جمهور آمریکا برسد تا شش ماه آینده اجرایی نخواهد شد و همین امر به رئیس جمهور آمریکا این فرصت را می دهد تا از این مجازات ها به دلایل امنیت ملی چشم پوشی کند.در این میان، ویکتوریا نولاند، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است: مقامات آمریکا به دنبال بررسی چگونگی اجرای تحریم ها به شیوه ای هستند که فشار بر ایران را به بیشترین حد ممکن برساند و در عین حال نیز حداقل آسیب و خسارت شامل حال دوستان و متحدان آمریکا شود.دولت آمریکا پیش تر اعلام کرده بود که با این لایحه مخالفت خواهد کرد. دولت آمریکا همچنین ابراز نگرانی کرده بود که این تحریم ها می تواند قیمت نفت در بازار جهانی را به شدت افزایش دهد و مانع روند بهبود وضعیت اقتصادی آمریکا پس از بحران اقتصادی اخیر شود. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اما در اظهارات تازه خود از تکرار اعتراضات گذشته دولت آمریکا در خصوص این نگرانی ها خودداری کرد. نولاند در گفت وگو با خبرنگاران اعلام کرد: دولت آمریکا در طول تهیه متن این لایحه با کنگره به شدت وارد تعامل شده بود. وی افزود: دولت آمریکا از لایحه ای حمایت می کرد که با افزایش فشار بر ایران به نحوی اجرا شود که از منافع قانونی دوستان و متحدان آمریکا در سراسر جهان محافظت کند.
وندی شرمان - معاون وزیر امور خارجه آمریکا، پیش از رای گیری درباره این طرح در کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت: این خطر واقعا وجود دارد که قیمت نفت در جهان بالا برود. این به این معنی است که ایران پول بیشتری برای تامین برنامه هسته ای خود در اختیار خواهد داشت نه پول کمتر.
در اواخر ماه دسامبر 2011، نمایندگانی از آمریکا به ریاض و تل آویو سفر کردند تا با مقامات عربستانی و اسرائیلی درباره اعمال تحریم های نفتی علیه ایران بحث و گفت وگو کنند. خبرگزاری بلومبرگ با انتشار این خبر به نقل از دیپلمات های غربی نوشت که همزمان آمریکا دولت ژاپن را تحت فشار قرار داده تا به تحریم نفتی ایران بپیوندد. ژاپن دومین وارد کننده نفت ایران است ولی در دیدار هیلاری کلینتون با همتای ژاپنی اش، وزیر خارجه ژاپن به صراحت نگرانی توکیو را از عواقب تحریم نفتی ایران اعلام کرد و گفت این مساله ممکن است به ثبات بازار نفت و به اقتصاد جهانی ضربه وارد کند. همزمان سوزان رایس نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد در اظهاراتی در شورای امنیت خواستار افزایش تلاش های این شورا برای اجرای تحریم های مصوب علیه ایران شد.
رایس با ادعای اینکه افزایش تلاش ها برای اجرای تحریم ها می تواند برنامه اتمی ایران را کند کرده و فرصت بیشتری برای حل این مساله از مجاری سیاسی و دیپلماتیک فراهم کند، افزود : اجرای کامل تحریم هابه ایران نشان خواهد داد که فریبکاری بهایی دارد.
شکست در اجماع سازی علیه ایران: روزنامه وال استریت ژورنال نوشت که پالایشگاه های اروپایی از اعمال تحریم های نفتی علیه ایران زیان خواهند دید. آنها نگران این هستند که با بالا رفتن هزینه هایشان در بازار رقابتی جهانی از رقبای آسیایی و آمریکایی عقب بمانند. یک منبع آگاه اروپایی در این باره به وال استریت ژورنال گفت: تحریم نفتی اروپا علیه ایران بیشتر به ضرر پالایشگاه های اروپایی خواهد بود تا ایران ; چرا که ایران می تواند نفت خود را به جای اروپا به دیگر کشورهای آسیایی بفروشد. در همین حال موسسه جی پی مورگان هشدار داد، اگر تحریم های غرب برضد صادرات نفت ایران اعمال شود بی شک قیمت هر بشکه نفت 20 تا 30 دلار افزایش خواهد یافت. مذاکرات آمریکا و متحدان برای تحریم نفت ایران در حالی که آمریکا بار دیگر در حال تلاش برای ایجاد یک ائتلاف برای تحریم نفت ایران است نگرانی بابت بستن تنگه هرمز توسط ایران از یک سو و افزایش سرسام آور قیمت نفت از سوی دیگر باعث شده است کشورهای مختلفی از جمله چین و روسیه در این طرح آمریکا را همراهی نکنند. دولت اوباما، متحدان اروپایی اش و کشورهای مهم عربی به منظور تحریم صادرات نفت ایران و بانک مرکزی اش در حال گفت وگو در خصوص چگونگی حفظ ثبات بازارهای جهانی انرژی هستند. چنین تحریمی در برگیرنده قاطع ترین برخورد اقتصادی میان ایران و غرب و تشدید تنش ها در شرایطی خواهد بود که ایران هم مکررا تهدید به بستن تنگه هرمز می کند که بخش مهمی از عرضه نفت جهان از آن طریق صورت می گیرد.
مقامات آمریکایی و اروپایی در مصاحبه هایشان اشاره کرده اند که در تلاش برای مقابله با فعالیت هسته ای ایران، چنین مجازات های مالی را پی ریزی کرده اند. تولیدکنندگان مهم نفت به ویژه عربستان سعودی، تعهد کرده اند اگر در ماه های آتی تحریم نفتی اعمال شد، صادرات خود به کشورهای آسیایی و اتحادیه اروپا را بیفزایند. به گفته این مقامات گفت وگوی فزاینده ای با صادرکنندگان نفتی چون لیبی، عراق، غنا و آنگولا صورت گرفته تا به منظور مقابله با هرگونه کمبودی، بر شدت قابلیت های تولید خود بیفزایند. یک مقام اروپایی درگیر در این مباحثات خاطر نشان کرد، اگر این راهکارها به درستی اجرا شود، کشورها از نفت ایران روی گردان خواهند شد. مذاکرات زیادی در سطوح مختلف در این باره با عربستان سعودی انجام شده است. اخیرا نمایندگان 11 کشور دخیل در جنگ مالی علیه تهران در رم با یکدیگر ملاقات کردند. این گروه به طور غیررسمی به عنوان ائتلاف کشورهای هم عقیده عنوان گرفته است.
به گفته دیپلمات های آمریکایی، اروپایی و عربی، صادرات نفت ایران و قیمت های جهانی انرژی موضوعات مهم مباحث این جلسه بود که به گفته دیپلمات های غربی شامل وزرا و مقامات خارجی تمامی 8 کشور مهم صنعتی همراه با کره جنوبی، استرالیا، عربستان سعودی و امارات متحده عربی است. سال گذشته ایران دومین صادر کننده بزرگ نفت اوپک، روزانه حدود 2/6 میلیون بشکه نفت خام به فروش رساند. دولت اوباما از زمان به قدرت رسیدنش نسبت به تحریم صادرات نفت ایران یا بانک مرکزی که اغلب فروش های انرژی ایران را هموار می کند اکراه داشته، زیرا نگران است این اقدام موجب افزایش قیمت جهانی نفت و به خطر افتادن بهبود اقتصادی آمریکا گردد. اما در هفته های اخیر به دلیل تشدید نگرانی ها از بابت فعالیت هسته ای، قاطعیت غرب برای برداشت چنین گام هایی شدت گرفته است. یک مقام اروپایی دخیل در مذاکرات خاطر نشان کرد، اکنون یک اتفاق نظر آشکار شدید نسبت به مقابله با ایران وجود دارد که قبلا نبود. مقامات آمریکایی، اروپایی و عرب دخیل در مذاکرات مربوط به هدف قرار دادن صادرات نفت ایران اظهار کردند، یک نظریه رو به رشدی وجود دارد مبنی بر اینکه چین، هند و دیگر کشورهای مهم توسعه یافته همچنان بی توجه به اقدامات آمریکا یا اتحادیه اروپا، نفت ایران را خریداری خواهند کرد. از این رو تمرکز عمده دولت اوباما و اتحادیه اروپا یافتن وحدت نظر کشورهای اتحادیه اروپا و مهم ترین متحدان آسیایی غرب به خصوص ژاپن و کره جنوبی برای توقف خرید نفت ایران است.
شکستن تحریم نفتی توسط اروپا: در حال حاضر یونان و ترکیه بیش از سایر کشورهای اروپایی از ایران نفت خام وارد می کنند که البته ترکیه جزو اتحادیه اروپا نیست. همزمان با افزایش فشارهای خارجی برای تحریم صادرات نفت خام ایران به کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی، شرکت ملی نفت ایران قرارداد فروش نفت به یکی از پالایشگاه های ترکیه را برای سال 2012 میلادی تمدید کرده است. ترکیه یکی از بازارهای هدف احتمالی ایران در صورت تحریم فروش نفت به اروپا خواهد بود. در 9 ماهه نخست سال 2011 میلادی صادرات نفت ایران به این کشور همسایه افزایش یافته است به طوری که در جولای، ایران با صادرات 1/3 میلیون تن نفت به ترکیه در بین 22 کشور، مقام نخست بازار نفتی این کشور را تصاحب کرد.
در شرایط فعلی به طور متوسط روزانه 150 هزار بشکه نفت ایران به ترکیه صادر می شود که در سال 2012 میلادی صادرات نفت به این کشور همسایه تا سقف 200 هزار بشکه در روز افزایش می یابد. در همین حال شرکت ملی نفت ایران اخیرا قراردادهای جدیدی با شرکت های نفتی ترکیه برای افزایش صادرات نفت خام امضا کرده است. پالایشگاه نفت توپراش ترکیه قرارداد سالانه واردات نفت خام خود از ایران را تا پایان سال 2012 میلادی تمدید کرده است. در حال حاضر پالایشگاه توپراش بزرگترین واردکننده نفت خام ترکیه به شمار می رود و گزارش های رسمی حاکی از آن است که با وجود افزایش تحریم ها تغییری در قرارداد فروش نفت ایران به این پالایشگاه ترک ایجاد نشده است. این پالایشگاه در سال 2010 میلادی بیش از هفت میلیون و 410 هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده است که این میزان نزدیک به 38 درصد از 19 میلیون و 600 هزار بشکه نفت تصفیه شده در این پالایشگاه در این مدت را تشکیل می دهد.
مخالفت روسیه، ژاپن و کره جنوبی با تحریم نفتی ایران: وزیر انرژی روسیه سرگی اشماتکو تاکید کرده تحریم نفتی ایران یک ابزار سیاسی است و روسیه اعتقادی به تحریم انرژی ایران برای افزایش فشار بر تهران ندارد. وی تصریح کرد این مساله کاملا روشن و واضح است که این تصمیم بر اساس انگیزه های سیاسی اتخاذ شده است. در چنین شرایطی روسیه با اعمال تحریم نفتی ایران مخالف است.وی افزود: آیا به تبعات و آثار منفی تحریم نفتی ایران فکر کرده اید؟ اروپا روزانه 450 هزار بشکه نفت از ایران وارد می کند و برای پیدا کردن جایگزین مناسب برای نفت ایران با مشکلات و چالش های زیادی روبرو است.
"کوئیچیرو گمبا"، وزیر امور خارجه ژاپن نیز گفت که کشورش واردات نفت از جمهوری اسلامی ایران را متوقف نخواهد کرد. گمبا این اظهارات را پس از دیدار با هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا بیان کرد و خاطر نشان ساخت که متوقف نمودن واردات از ایران می تواند کل اقتصاد جهانی را با خطر مواجه سازد. وی افزود: در خصوص تصمیم آمریکا مبنی بر هدف قرار دادن بانک مرکزی ایران، من معتقدم که در صورتی که واردات نفت خام از ایران متوقف شود، این مسئله خطری خواهد بود که باعث آسیب دیدن کل اقتصاد جهانی خواهد شد.بر اساس گزارش هایی که مطبوعات ژاپن منتشر کردند، ژاپن که مشتری 10 درصد از نفت صادراتی ایران به شمار می رود، در صورت اعمال تحریم ها علیه صنعت نفت ایران به سختی آسیب خواهد دید.کره جنوبی و هند نیز مخالفت خود را با تحریم نفتی ایران اعلام کرده اند.
طرح اسرائیلی تحریم نفت ایران در عین حفظ قیمتها: اسرائیل طرحی را برای تحریم نفت ایران بدون آسیب دیدن بازار جهانی انرژی، به آمریکا ارائه کرده است. روزنامه صهیونیستی یدیعوت آحارونت نوشت: اسرائیل به آمریکا یک "الگوی اقتصادی" را ارائه کرده است که براساس آن واشنگتن می تواند به تحریم نفت ایران دست بزند بی آن که به قیمت های جهانی نفت شوکی وارد شود. براساس این الگو مهمترین کشورهای صادر کننده نفت خام، میزان تولید خود را افزایش می دهند تا تکیه جهان بر نفت خام ایران، کاهش یابد. روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال هم از مذاکرات گسترده میان آمریکا، هم پیمانان اروپایی و شماری از کشورهای عربی با موضوع چگونگی حفظ ثبات بازار نفت پس از تحریم احتمالی نفت و بانک مرکزی ایران خبر داد. "دانی ایالون" معاون وزیر خارجه اسرائیل در ملاقات با همتای آمریکایی خود "ویندی شرمان" در تل آویو گفته در این جلسه آنچه که "تهدید هسته ای و نظامی ایران" توصیف کرده، بررسی کرده اند. این مقام اسرائیلی از آمریکا خواست به تحریم نفت ایران دست بزند. روزنامه وال استریت ژورنال به نقل از مقامات آمریکا و اروپا نوشت آنها تلاش می کنند به ضمانت هایی از مهمترین کشورهای صادرکننده نفت خام دست یابند تا در صورت تحریم نفت ایران، صادرات نفت به اروپا و آسیا توسط تولید کنندگان عمده افزایش یابد. مقامات آمریکایی و اروپایی گفته اند رایزنی های گسترده ای را با کشورهای عمده صادرکننده نفت مانند لیبی، عراق، غنا و آنگولا داشته اند تا آنها ظرفیت تولید نفت خود را افزایش دهند و هر گونه نقصی را در بازار نفت، جایگزین کنند. یک مقام مسئول اروپایی و آگاه از این رایزنی ها هم گفت: اگر تحریم علیه نفت ایران به شکل مناسبی اعمال شود مصرف کنندگان نفت از ایران جدا خواهند شد.
چرایی غیر ممکن بودن تحریم نفت ایران: در شرایطی از تحریم نفت ایران سخن گفته می شود و موسسات مطالعاتی خارجی برآورد می کنند که ظرف 6 ماه آینده می توان نفت ایران را تحریم کرد که برآوردها نشان می دهد تحلیل های این موسسات در جهان نیز رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته است. تحلیل های فنی نفت خام جهان و مقایسه آن با ایران گواه این نکته است که نفت ایران هیچ جایگزینی در بازار جهانی ندارد و قطع صادرات ایران تهدیدی جدی برای بازار بین المللی تلقی خواهد شد; مساله ای که به راحتی با تحلیلی از انواع مختلف نفت خام و مقایسه نوع و ترکیبات نفت خام ایران با کشورهای نفت خیز به دست می آید. قطعا موسسات بین المللی نیز به این تحلیل ها رسیده اند اما آنکه چرا اینگونه جلوه داده شده که کشورهایی چون عربستان و عراق می توانند کمبود نفت خام ایران را جایگزین کنند قطعا ناشی از ترس اروپا از قطع صادرات نفت توسط ایران است.
نفت خام هر کشور براساس درجهAPI و میزان سولفور آن یا همان درصد گوگرد موجود در نفت شناخته می شود. درجهAPI نفت خام هرچه بالاتر باشد نشان می دهد نفت سبک تر است و هرچه پایین تر حکایت از سنگین تر بودن نفت خام دارد. اما مساله اصلی این است که هر پالایشگاهی در دنیا براساس فرآورش یک نوع نفت خام با درجهAPI و درصد سولفور مشخصی طراحی شده است.در این صورت هر نفت خامی را نمی توان در هر پالایشگاهی فرآورش کرد مگر آنکه با سرمایه گذاری های هنگفت این امر صورت بگیرد. همانند همان کاری که ما در زمان آغاز سوآپ نفت ترکمنستان به ایران برای تحویل به پالایشگاه تبریز و تهران انجام دادیم.درآن زمان ما ناچار شدیم برای فرآورش نفت خام ترکمنستان با درجهAPI مشخص پالایشگاه های خود را توسعه دهیم و برای این امر سرمایه گذاری هنگفتی صورت گرفت.این مساله در زمان توقف سوآپ در بخش ضررهای ناشی از این توقف بسیار مورد بحث قرار گرفت.
در شرایط فعلی با بررسی های انجام شده به این نتیجه می رسیم که هیچ نفتی در دنیا نمی تواند جایگزین 2 میلیون و 100 هزار بشکه نفت خام صادراتی ایران برای کشورهای دریافت کننده شود مگر با توسعه پالایشگاه ها در این کشورها!
چراکه اگرچه برخی از کشورها چون لیبی،روسیه،ویتنام، گابون، کلمبیا، آذربایجان، نیجری ، امارات، عراق، عربستان، کویت و ونزوئلا نفت خام هایی دارند که با کمی تفاوت به درجهAPI نفت خام ما نزدیک هستند و می توانند بازاری مناسب برای خریداران نفت خام ما باشند اما به دلیل تفاوت بالای میزان سولفور نفت خام های این کشورها با ایران قطعا این امر ممکن نخواهد بود.
براساس تحلیل کارشناسان در گذشته اگر میزان سولفور موجود در نفت خام ها در حد یک درصد تغییر داشت امکان فرآورش آن در پالایشگاه فراهم بود اما در شرایطی که پالایشگاه های امروزی با تکنولوژی های روز و حساس تری فعالیت می کنند بنابراین این میزان به زیر یک درصد کاهش یافته و عملا این امر محقق نخواهد بود. البته در مورد درجهAPI گفته می شود اگر تفاوت در حد یک تا دو درصد باشد می توان نفت خام را در پالایشگاه فرآوری کرد اما تنها در صورتیکه سولفور آن با سولفور نفت خام قبلی که پالایشگاه برای فرآورش آن طراحی شده تقریبا برابری کند. بنابراین با بررسی میزان سولفور و درجهAPI نفت خام کشورهای عضو اوپک و کشورهای غیر اوپکی که امکان تولید مازاد را دارند نشان می دهد که علی رغم آن ظرفیت مازاد تولید 5 تا 6 میلیون در بازار جهانی وجود دارد اما این میزان به هیچ وجه نمی تواند جای تولید نفت خام ایران را بگیرد. به عنوان مثال یک پالایشگاه در ژاپن در حال حاضر روزانه حدود 300 هزار بشکه نفت خام از ما خریداری می کند که در صورت تن دادن مسئولان این کشور به تحریم های نفتی ایران فعالیت این پالایشگاه متوقف خواهد شد مگر آنکه با سرمایه گذاری هنگفت برای فرآورش نفت خام دیگر توسعه داده شود. بنابراین با این استدلال به پاسخ این سوال می رسیم که چرا آمریکا برای تحریم بانک مرکزی ایران مردد بود.چرا که پول نفت خام ایران مستقیم به خزانه وارد می شود و در صورت تحریم بانک مرکزی ما صادرات نفت خام متوقف خواهد شد و این یعنی شروع یک بحران جدی در دنیا.
تحریم های نفتی اما در هر صورت ایده بسیار بدی است. چه در شرایطی که ایران بتواند باز هم به صادرات نفت خود ادامه دهد و چه در شرایطی که اصولا صادرات نفت ایران به صفر برسد. اگر ایران به صادرات نفت خود ادامه دهد، متحدان امریکا هستند که به جای ایران مجازات و تنبیه می شوند و برخی از کشورها مانند یونان نیز که از آسیب پذیری بیشتری برخوردارند، درست در زمانی که توانایی کمی برای تحمل مشکلات اقتصادی دارند با مشکل کمبود نفت خام رو به رو شده و عملا تمام دولت ها یکی پس ازدیگری در گرداب بحران اقتصادی جهانی غوطه ور می شوند. از سوی دیگر اگر طرح تحریم ایران واقعا به نتیجه دلخواه امریکا رسیده و صادرات نفت ایران به صفر رسیده و واقعا قطع شود، باز هم دنیا با رکود اقتصادی دیگری رو به رو خواهد شد. تهران هم اکنون به دنبال کسب بیشترین منافع و بیشترین استخراج از چاههای نفت مشترک با کشورهای منطقه است و اگر خود را در معرض آسیب جدی از سوی تحریم ها ببیند، مطمئنا می تواند در این میادین بزرگ نفتی خرابکاریهایی را انجام دهد که سایر کشورهای عربی رقیبش نتوانند صادرات نفتی خود را ادامه دهند. باید هشدار داد که ایران تحریم و منزوی شده توانایی انجام هر کاری برای ضربه زدن به اقتصاد جهانی را دارد. با این حال به احتمال زیاد تحریم های نفتی به شکست می انجامد و باید از هم اکنون بیان کرد که با این روال قابل پیش بینی است که بسیاری از سرمایه های دیپلماتیک امریکا برای تحت فشار قرار دادن ایران بدون فایده هزینه شده و از بین رفته اند.
به عنوان مثال ژاپن و کره جنوبی هر دو بیش از 10 درصد از واردات نفت خام خود را از طریق ایران انجام داده و همواره بیان می کنند که به تحریم های جدید نمی پیوندند. ترکیه نیز یکی از قرار دادهای بلند مدت نفت خام خود با ایران را اخیرا با ایران تجدید کرد. ایران با این وجود همچنان باید به دنبال راههایی برای دور زدن تحریمها باشد. معامله کالا با کالا یا قاچاق کالاهای مورد نیاز ایران از طریق پاکستان یا عراق نمونه ای از این راهها است که به کمک قوه ابتکار ایرانیان و پیشنهاد دادن معاملات سود آور به کشورهای دیگر قابل انجام است. در این میان نیز این شرکت ها به خوبی با واسطه هایی که داشتند از تحریم های مربوط به سپاه پاسداران گذشته و ساخت و ساز در میادین نفتی را بالا بردند. جغرافیای سیاسی ایران باعث شده ایران حتی تحریم های بیشتر از این را هم حس نکند. در تقابل و دشمنی روزافزون و تمام نشدنی امریکا با ایران، این تحریمها در واقع هدیه این کشور به چین و روسیه است. چین همانطور که قبلا گفته شد از تخفیف ارائه شده توسط ایران در معاملات نفتی سود می برد و روسیه نیز در این میان نفت و گاز خود را با قیمت بالاتر به کشورهای اروپایی می فروشد و البته در بازار گاز اتحادیه اروپا نیز بی رقیب می ماند.
کاهش 50 درصدی واردات نفت سینوپک چین از ایران: رویترز به نقل از منابع بازرگانی در پکن نوشت "گروه نفتی سینوپک" مهمترین شرکت پالایش نفت در چین و مهمترین خریدار نفت خام ایران واردات نفت خام از کشورمان را به نصف خواهد رساند. دلیل این موضوع اختلاف بر سر مهلت ایران به سینوپک چین برای پرداخت پول نفت است. سینوپک چین واردات نفت خام از ایران را نسبت به وضعیت عادی، 50 درصد کاهش می دهد و تنها 285 هزار بشکه نفت در روز از ایران وارد خواهد کرد. این شرکت چینی قبل از این، قرارداد واردات روزانه 540 هزار بشکه نفت خام را قرارداد امضا کرده بود. شرکت دولتی "چو های چن رونگ" یکی از کانال های انتقال نفت ایران برای سینوپک چین است. سینوپک از ایران خواستار مهلت 90 روزه برای پرداخت پول نفت شده اما طرف ایرانی بر مهلت 60 روزه اصرار می کند. چین بزرگترین وارد کننده نفت خام از ایران است. چین پس از آمریکا بزرگترین مصرف کننده نفت خام جهان است.ایران روزانه حدود سه و نیم میلیون بشکه نفت خام تولید و حدود دو سوم آن را صادر می کند. مرکز تحقیقات کنگره آمریکا در گزارش خود از تحریم های اعمال شده بر ایران با بررسی اهداف و تبعات این اقدامات از منظر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بر بی تاثیر بودن این تحریم ها نه تنها در موارد یاد شده که بر روند پیشرفت فعالیت های هسته ای ایران نیز اذعان دارد.
 مسئولان بلندپایه آمریکایی، بر این باورند که تحریم ها علیه ایران ناکارآمد و بی فایده بوده اند.
 با افزایش قیمت نفت در سال 2011، ایران توانست بخش بزرگی از هزینه تحریم ها را جبران کند.
 تحریم های اخیر ایران، می تواند علی رغم میل غرب، بهای نفت را به شدت افزایش دهد.
تاکنون اغلب بانک های دولتی ایران در تحریم قرار گرفته اند بنابراین کارشناسان معتقدند تحریم بانک مرکزی اولین تحریم بر ضد ایران نیست. تجربه های پیشین ایران و سایر موارد مشابه جهانی نشان می دهد کشورهای تحت تحریم، راه های برون رفت از معضل را به سرعت می یابند چنانچه در تحریم بانک های دولتی ایران که چند سالی است علیه ایران اعمال می شود نه تنها معاملات ایران با سایر کشورها متوقف نشد بلکه تجار با دور زدن قوانین تصویب شده برضد ایران در به سرانجام رساندن معاملات تجاری خود همواره موفق تر بوده اند اگرچه در این میان با موانعی نیز برخورد کردند. جامع ترین تحلیلی که تاکنون درباره محورهای جدید تحریمها علیه ایران منتشر شده ، تحلیل رابین میلز روزنامه نگار نشریه فارین پالیسی.
این روزنامه نگار امریکایی مصاف ایران و امریکا در معادلات مربوط به موضوع هسته ای کشورمان را به بازی شطرنجی تشبیه کرده است که هر دو طرف با نیروی یکسان وارد میدان شده ودر نهایت به بن بستی رسیده اند که به پیروزی یا شکست هیچ کدام منتهی نمی شود اما در این میان منافعی برای تحریم شونده و ضررهایی برای تحریم کننده در پی دارد ! وی در نهایت این سوال را مطرح ساخته است که اصولا در این بازی مشخص نیست چه کسی چه کسی را تحریم کرده است زیرا ایران سالهاست با تحریمها دست و پنجه نرم می کند و این امریکاست که خود را با وجود این بحرانهای اقتصادی از بازار عظیمی به نام ایران محروم ساخته است.