تحلیل رخدادهای سوریه؛ چرا خشونتها آغاز شد

"حسن هانی زاده" کارشناس مسائل بین الملل در تحلیل وقایع سوریه می گوید : در حالی که تابش نور مهتاب شب پانزدهم ماه نوامبر 1982 بر آبشارهای نهر "العاصی" منظره بدیعی در آسیابهای آبی " نواعیر" شهر حماء ایجاد کرده بود، هشت مرد سوری به سرعت وارد مسجد الخانکان واقع در منطقه" حی البیاض "شهرحما شدند.
منیر الغضبان، حسن الهویدی، زهیر الوتار، سامی الاصیل ،علی صدر الدین البیانونی ، محمد خالد الشقفه ، نعسان العروانی وعدنان سعد الدین با اتخاذ تدابیر احتیاط آمیز امنیتی از در مسجد وارد منزل شیخ عبدالله الحلاق امام جامع الخانکان شدند.این هشت نفر که از رهبران برجسته اخوان المسلمین سوریه بودند در نشست خود طرح مبارزه مسلحانه برای سرنگونی نظام علوی حافظ اسد را مورد بحث قرار دادند.
علی صدر الدین البیانونی که مسول روابط بین الملل اخوان المسلمین سوریه بود گزارش مشروحی از وضعیت داخلی، منطقه ای و بین المللی نظام حافظ اسد ارائه داد و تاکید کرد که شرایط موجود به سود نظام علوی سوریه نیست. به اعتقاد صدر الدین البیانونی، حمله رژیم صهیونیستی به جنوب لبنان، درگیری جمهوری اسلامی با رژیم بعث و متجاوز صدام ،بروز اختلاف شدید میان سوریه و اردن ، خروج مصر از منظومه کشورهای جبهه پایداری عرب وتشکیل شورای همکاری خلیج فارس برای مقابله با ایران وسوریه به تضعیف نظام حافظ اسد کمک کرده است.
بنا بر این فرصت برای حمله همه جانبه به نظام علوی حافظ اسد وتشکیل یک خلافت اسلامی با زیر بنای اعتقادات سلفی کاملا مناسب است.هشت مرد سوری با این تصور که جلسه سری آنان از دید ماموران امنیتی حافظ اسد پنهان مانده با اتخاذ یک سلسله تصمیماتی پس ازاذان صبح متفرق شدند.
شهر حماء که خاستگاه اخوان المسلمین است در210 کیلومتری شمال غربی دمشق و در یک منطقه سر سبز وخوش آب و هوای سوریه قرار دارد. وجود آسیابهای آبی برروی رودخانه العاصی که مزارع اطراف شهر را آبیاری می کنند زیبایی خاصی به این شهر تاریخی بخشیده است. این آسیاب ها در 420 سال قبل از میلاد مسیح توسط آرامی ها با بهره گیری از فناوری های پیچیده آن زمان ساخته شده و با وجود گذشت بیش از 24 قرن همچنان سالم باقی مانده اند.
فرمان اعضای شورای مشورتی اخوان المسلمین به زیر مجموعه های این جنبش در شهرهای درعا ، حمص ، دیر الزور و حلب برای آغاز شورش مسلحانه علیه دولت سوریه ابلاغ شد.اما مفاد این ابلاغیه قبل از اینکه به بخشهای مختلف جنبش اخوان المسلمین سوریه برسد در اختیار سرلشکر رفعت اسد فرمانده گروهان های دفاع("سرایا الدفاع") و برادر مرحوم حافظ اسد رئیس جمهوری وقت سوریه قرارگرفت.
فرمانده سرایا الدفاع که عملا در رده دوم حاکمیت پس از حافظ اسد قرارداشت، فرماندهان ارتش و روسای واحدهای امنیتی سوریه را به یک نشست فوق العاده دعوت کرد.این نشست در ستاد ارتش واقع در ساحة الامویین " میدان اموی ها" در مرکز شهر دمشق تشکیل شد. علاوه بر رفعت اسد، سر لشکر حکمت شهابی رئیس ستاد ارتش ، سر لشکر شفیق فیاض فرمانده لشکر سوم مکانیزه ، سرلشکر ابراهیم صافی فرمانده لشکر یکم، سرلشکر احمد عبدالنبی فرمانده لشکر 5 پیاده، سرلشکر عدنان مخلوف فرمانده گارد جمهوری، سرتیپ علی حیدر رئیس شعبه سیاسی سازمان امنیت، سرلشکر رستم غزاله رئیس سازمان امنیت و محمد حربه استانداروقت حماء در این نشست اضطراری شرکت داشتند.
ترور شخصیتهای بلند پایه واعضاء حزب بعث توسط اخوان المسلمین در شهرهای مختلف سوریه آغاز شد.در شهرهای حماء وحمص تقریبا هواداران اخوان المسلمین کلیه مراکز دولتی و حزبی را به اشغال خود در آوردند.
عبدالمجید الطرابلسی یکی از رهبران برجسته اخوان المسلمین در شهر حمص در مسجد خالد بن الولید در یک خطبه پر شور اعلام کرد هرفردی که یک عضو حزب بعث سوریه را بکشد خداوند کلید بهشت را در اختیار او قرار می دهد! عبدالمجید طرابلسی بعدها ضمن توبه و برائت از اخوان المسلمین و ارسال توبه نامه خود به حافظ اسد به عنوان وزیر اوقاف سوریه منصوب شد.
درگیری میان اخوان المسلمین و نیروهای دولتی در فوریه سال 1982 به اوج خود رسید و صدها نفر از طرفین کشته شدند.فرمان رفعت اسد برای سرکوب اعضا وهواداران اخوان المسلمین در شهر حماء صادر شد و لشکرهای یکم، سوم و پنجم برای مقابله با شبه نظامیان هوادار اخوان المسلمین وارد شهر شدند.در گیری خونین یک هفته به طول انجامید که حاصل آن 30 هزار کشته و ناپدیدشدن 10هزار نفر ازهواداران اخوان المسلمین بود. رهبران اخوان المسلمین سوریه به خارج از کشور فرارکردند و موقتا مبارزات مسلحانه خود را علیه دولت علوی سوریه کنار گذاشتند .
شکست اخوان المسلمین سوریه به مفهوم شکست ملک حسین پادشاه وقت اردن، صدام حسین دیکتاتور معدوم عراق وملک خالد پادشاه وقت عربستان بود، زیرا اخوان المسلمین سوریه کمکهای مالی ولجستیکی خود را از این کشورها دریافت می کردند.فتنه اخوان المسلمین سوریه به پایان رسید و حافظ اسد و برادر وی رفعت اسد و نظام علوی دمشق از میدان نفس گیر جنگ داخلی پیروز بیرون آمدند.
از عجایب این نبرد این بود که عبدالحلیم خدام وزیر خارجه وقت سوریه " سنی مذهب"برای توجیه عمل سرکوب اخوان المسلمین دست به یک سفر دوره ای به کشورهای مختلف غربی واسلامی زد.
عبدالحلیم خدام در کنفرانسهای خبری خود، اخوان المسلمین را مشتی تروریست افراطی توصیف می کرد که قصد دارند با استفاده ازابزارهای خشونت آمیز، قدرت را در سوریه به دست گیرند.نظام حافظ اسد قوانین فوق العاده را تشدید کرد و با افزودن ماده 49 به این قانون صدها نفر از هواداران جنبش اخوان المسلمین را در دادگاه های نظامی محاکمه و مجازات کرد.
حافظ اسد در سال 2000 درگذشت و فرزند جوان وی بشار اسد به عنوان رئیس جمهوری سوریه انتخاب شد.از دیگر عجایب این حادثه یعنی انتقال قدرت از پدر به پسر ، این بود که عبدالحلیم خدام که در آن زمان معاون رئیس جمهوری سوریه بود تلاش وسیعی برای انتخاب بشار اسد به جانشینی حافظ اسد به عمل آورد.خدام در سال 2006 و پس از ترور رفیق الحریری نخست وزیر سابق لبنان از بدنه نظام علوی سوریه خارج و به فرانسه پناهنده شد.
خدام پیوند سببی با ملک عبدالله و رفیق الحریری دارد، زیرا همسر وی خواهرهمسران، ملک عبدالله پادشاه عربستان و رفیق الحریری نخست وزیر سابق لبنان است، بنابراین پس از ترور رفیق الحریری، خدام، سعد الحریری، فرزند رفیق الحریری و ملک عبدالله پادشاه عربستان یک جبهه سیاسی - نظامی وسیعی را علیه نظام بشار اسد تشکیل دادند.
با آغاز رخدادهای اخیر در کشورهای عربی جوانان سوریه که شرایط نظام پلیسی وامنیتی سوریه را بر نمی تافتند تحت تاثیر جوانان مصر و تونس دست به تحرکات سیاسی زدند،اما این تحرکات مشروع و قانونی با دخالت اخوان المسلمین سوریه وهدایت تحرکات سیاسی جوانان سوریه به سمت خشونت، به کجراهه رفت.
همزمان با آغاز تظاهرات جوانان سوریه، اخوان المسلمین، عربستان سعودی، اردن، عبدالحلیم خدام و سعد الحریری در یک جبهه علیه نظام سوریه قرار گرفتند.شعار تغییر و اصلاحات ناگهان به شعار سرنگونی نظام بشار اسد تبدیل شد که طی آن هواداران اخوان المسلمین با استفاده از فضای موجود درصدد انتقام جویی از نظام علوی سوریه برآمدند.
گفته می شود همزمان با آغاز تظاهرات مردم در شهرهای سوریه، یک هیئت از رهبران اخوان المسلمین مقیم کانادا به آمریکا سفر کردند وبا مقامات آمریکائی دیدارکردند.در این دیدار رهبران اخوان المسلمین تاکید کردند که اگر قدرت را در سوریه به دست گیرند بلندیهای اشغالی جولان را برای همیشه در اختیار اسرائیل قرار خواهند داد.
همچنین این مجموعه تعهد داده اند که امنیت رژیم صهیونیستی را تضمین و برای نابودی مقاومت اسلامی لبنان تلاش خواهند کرد. شماری از رهبران اخوان المسلمین نیز به آنکارا سفر کردند و در دیدار با رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه وعده دادند در صورت سر نگونی بشار اسد و انتقال قدرت به آنان از استان اسکندرون برای همیشه چشم پوشی خواهند کرد.
استان اسکندرون که در مرز مشترک سوریه و ترکیه و در ساحل دریای مدیترانه قرار دارد در سال 1939 توسط فرانسویها از سوریه جدا شد و در اختیار ترکیه قرار گرفت، اما سوریه این استان را همچنان بخشی از خاک خود می داند.
یکی از اصول مورد توافق آمریکا و رهبران اخوان المسلمین سوریه ضرورت قطع محور تهران- دمشق - بیروت بود که اخوان المسلمین بر آن تاکید داشتند. پس از این دیدار بود که آمریکا و اتحادیه اروپا سریعا وارد عمل شدند و اموال 13 نفر از نزدیکان بشار اسد را بلوکه کردند.
تحلیل رخدادهای سوریه
هانی زاده ابراز عقیده می کند : لذا در تجزیه و تحلیل منصفانه رخدادهای سوریه این نتیجه کلی به دست می آید که رخدادهای اخیر این کشور اولاً معلول یک سلسله تراکمات قدیمی بوده است، به این مفهوم که نظام پلیسی و به شدت امنیتی سوریه در طول سه دهه گذشته با بهره گیری از فضای امنیتی، میان خود و ملت گسست ایجاد کرد.این نظام در طول این مدت هیچگاه درصدد ایجاد فضای گفتمان ملی، انجام اصلاحات سیاسی و توسعه دایره مشارکت جمعی برنیامد.
ثانیاً، اکنون که نظام سوریه وعده انجام اصلاحات سیاسی داده با پاسخ خشونت آمیز جنبش اخوان المسلمین که از خارج تغذیه می شوند، روبرو شده است.بنابراین دیگر موضوع اصلاحات سیاسی در سوریه دیگر بخشی از مطالبات اپوزیسیون مورد حمایت گسترده غربی ها و رژیمهای عربی همسو با آمریکا نیست، بلکه هدف اصلی سرنگونی نظام سوریه به عنوان یکی از اضلاع مثلث مقاومت در منطقه است .
آنچه در سوریه می گذرد در واقع ابتدا یک حرکت خود جوش مردمی بود که در میانه راه جریانهای خارجی مانند آمریکا ، عربستان، گروه 14 مارس به رهبری سعد الحریری ، عبدالحلیم خدام و اخوان المسلمین مدیریت این تظاهرات را به عهده گرفتند.به همین دلیل جنبش فلسطینی حماس با توجه به احتمال بروز تغییرات ساختاری در بدنه نظام سوریه مجبور شده با جنبش سازشکار فتح به توافق برسد.
هر چند به قدرت رسیدن سلفی ها در سوریه تقریبا غیر ممکن به نظر می رسد، اما اگر این گروه در ساختار قدرت سیاسی سوریه وارد شوند این کشور در آینده به سمت یک جنگ طایفه ای مشابه جنگ 15 ساله لبنان حرکت خواهد کرد، زیرا اخوان المسلمین و سلفی ها درصدد گرفتن انتقام از علوی ها هستند.
اهداف پیدا و پنهان جنگ نرم علیه سوریه
این کارشناس مسائل خاورمیانه در خصوص عملکرد رسانه هایی همچون العربیه و الجزیره و دیگر رسانه های مغرض در پوشش تحولات سوریه به مهر می گوید : همزمان با آغاز اعتراضات مردم سوریه رسانه های عربی در یک حرکت هماهنگ اقدام به بزرگنمایی رخدادهای این کشور کردند که سه محورعمده درحرکت هماهنگ رسانه های منطقه برای انتقال رخدادهای سوریه مورد توجه قرار گرفت.
نخستین محور تکیه بر نظامی سازی جریانهای داخلی سوریه بود به گونه ای که رسانه های عربی تنها به نقش ارتش سوریه برای برقراری امنیت تکیه می کردند.
این رسانه ها که به نظر می رسد از یک اتاق فکر مشترک رسانه ای دستور می گیرند چهره کاملا خشنی از نیروهای نظامی و امنیتی سوریه ارائه می دهند.
در برابر، این رسانه ها از پرداختن به نقش تروریستی گروه های سلفی در ترور نیروهای نظامی و امنیتی سوریه خودداری می کنند.
محور دوم حرکت رسانه های عربی از جمله الجزیره، العربیه، المستقبل لبنان وابسته به خانواده سعد الحریری و ام بی سی در مورد سوریه، دروغ بزرگ و القاء نقش ایران و حزب الله لبنان در مسائل داخلی سوریه است.
هانی زاده می گوید : این رسانه های در یک تلاش مشترک وانمود می کنند که نیروهای حزب الله وایران درکشتار مردم سوریه مشارکت فعالی دارند که هدف آنها این است تا مردم سوریه را نسبت به جمهوری اسلامی ایران و حزب الله لبنان بدبین و به نوعی میان شیعه وسنی شکاف ایجاد کنند.
محور سوم عملکرد رسانه های عربی این است که نظام حاکم بر سوریه را از محیط عربی خود جدا و چنین وانمود کنند که نظام بشار اسد یک نظام طایفه ای و مبتنی بر مذهب علوی است.
لذا این رسانه ها بدون پرداختن به اوضاع داخلی بحرین و یمن و نقش تخریبی عربستان سعودی در رخدادهای این دو کشور، توجه خود را صرفا به رخدادهای داخلی سوریه معطوف کرده اند.
این کارشناس خاطر نشان می کند : این امر نشان می دهد که قطر، عربستان سعودی و مجموعه 14 مارس به رهبری سعد الحریری نخست وزیر اسبق لبنان یک هدف را در سوریه دنبال می کنند و آن سرنگونی دولت بشار اسد و قطع محور مقاومت تهران- دمشق - بیروت است.
تفاوت اعتراضات سوریه با کشورهای دیگر
هر چند برگزاری تظاهرات مردمی بیشتر در کشورهای عربی که رژیمهای دیکتاتوری آنها با رژیم صهیونیستی رابطه داشته و دارند، ادامه دارد، ولی وضعیت سوریه کاملا با این کشورها از این نظر فرق می کند که سوریه نه تنها با رژیم اشغالگر قدس رابطه ندارد، بلکه حتی همچنان بخشی از خاک این کشور یعنی بلندیهای استراتژیک جولان همچنان در اشغال این رژیم است و سوریه در جبهه بازدارندگی و مقاومت قرار دارد.
بی شک خواسته های مردم سوریه درباره معیشت و اقتصاد و آزادیهای اجتماعی و فعالیت سیاسی غیر قانونی نیست و رهبران سوریه هم بر محق بودن مردم تاکید می کنند، ولی نکته آنجاست که برخی طرفهای مشکوک درصدد استفاده ابزاری و نامشروع از این خواسته ها و قرار دادن ملت و دولت سوریه در مقابل یکدیگر هستند تا با تیره و بحرانی کردن اوضاع و غرق کردن کشور در هرج و مرج و ناآرامی و سنگ اندازی در برابر برنامه اصلاحات دولت، به خواسته های شوم خود که همان خواسته های دشمنان قسم خورده سوریه یعنی رژیم صهیونیستی است، جامعه عمل بپوشانند.
در پایان باید تاکید کرد : قطعا بی ثباتی به نفع مردم سوریه نیست و آنها بیش از هر کسی به این حقیقت واقف هستند که دشمنان سوریه یعنی آمریکا و رژیم صهیونیستی و غربی ها و برخی کشورهای عربی دنباله رو آنها هرگز خیر و صلاح سوریها را نمی خواهند و ادعای آنها درباره حمایت از حقوق و خواسته های مردم سوریه دروغ و بهانه ای بیش نیست تا با این بهانه به اهداف شوم خود یعنی سلطه بر سوریه و وارد کردن این کشور به جبهه سازش و تسلیم نائل شوند، تظاهرات میلیونی روزهای اخیر مردم سوریه در مخالفت با دخالتهای خارجی و محکومیت تصمیمات مداخله جویانه اتحادیه عرب و حمایت مجدد آنها از نظام خود نشان داد آنها در مقابل توطئه های دشمنان خارجی بیدار و آگاه هستند، هر چند جنگ روانی و تبلیغاتی علیه سوریه و حمایتهای گسترده مالی و تسلیحاتی غربی ها و برخی کشورهای عربی از گروههای مسلح ادامه دارد.