پروژه ناتوی منطقه‌ای کلید خورد

علیرضا شاکر
۱۲ هزار نیروی نظامی از ۱۹ کشور جهان در همسایگی سوریه در خاک اردن مانوری را آغاز کردند که به‌مدت دو هفته ادامه خواهد داشت. این مانور که به گفته مقامات ارشد نظامی امریکا و اردن ربطی به ناآرامی‌های سوریه ندارد در اکثر رسانه‌های اردنی به ناآرامی‌های سوریه ربط داده شده است. این نشریات ابراز عقیده کرده‌اند که هدف از مانور صورت گرفته تقویت مرزهای اردن و آماده‌سازی آن برای هر گونه سناریوی احتمالی در آینده برای سوریه است.
مانور نظامی عظیم «دورخیز شیر» (الاسد المتاهب) عظیم‌ترین مانور نظامی در منطقه طی دهه‌های اخیر است و شامل حمله به مواضع تروریست‌ها، هماهنگی و تعامل با قضایای مرتبط با پناهندگان، نمایش ناوهای دریایی و چگونگی انجام فعالیت‌های انساندوستانه در حین جنگ و تعامل با دشمن می‌شود.
در این رزمایش بزرگ علاوه بر اردن، ایالات متحده امریکا، بریتانیا، فرانسه، استرالیا، ایتالیا، اسپانیا، رومانی، اوکراین، اردن، عربستان سعودی، قطر، امارات متحده عربی، بحرین، عراق، کویت، مصر، لبنان، پاکستان و برونئی کشورهایی هستند که در این مانور شرکت دارند. نیروهای نظامی شرکت‌کننده در این مانور از روز دوشنبه تمرین‌های خود را برای محک زدن اجرای سناریوی جنگ غیر کلاسیک آغاز کرده‌اند.
رزمایشی برای تاسیس ناتوی شرقی
حسن هانی زاده کارشناس مسایل خاورمیانه معتقد است که هدف رزمایش شیر غران تنها به سوریه ختم نمی‌شود. وی در یادداشتی برای «ملت ما» تاکیدکرد: در صورت بروز جنگ در سوریه طبیعی است که ایران و لبنان هم از خود عکس‌العمل نشان دهند بنابراین ایران و لبنان از دیگر اهداف برگزاری این رزمایشند و در واقع شیر غران خط و نشانی است برای این دولت ها!
هرچند که دولت‌ها می‌کوشند تا از طریق این رزمایش وسیع و حساب شده امنیت رژیم صهیونیستی را در صورت بروزجنگ احتمالی فراهم کنندو از گسترش جنگ احتمالی در آینده جلوگیری کنند. سردبیر بخش عربی خبرگزاری مهر افزود: هدف دیگری در این میان وجود دارد که شاید کمتر به آن توجه شده باشد. در واقع هدف دیگر و مهمی که این رزمایش دنبال می‌کند تشکیل ناتوی شرقی یا همان ناتوی منطقه‌ای است.
همکاری نظامی اردن و آمریکا
اردن از کشورهای اصلی دریافت‌کننده کمک‌های نظامی و اقتصادی از ایالات متحده امریکا محسوب می‌شود به گونه‌ای که بر اساس آمار رسمی این کشور طی پنج سال گذشته نزدیک به ۴/۲ میلیارد دلار از امریکا کمک مالی دریافت کرده است و سالانه دست‌کم ۸۰۰ میلیون دلار کمک نظامی از واشنگتن دریافت می‌کند. اردن و امریکا پس از قتل یک افسر اردنی به همراه هفت عامل اطلاعاتی امریکا در افغانستان در سال ۲۰۰۹ میلادی اقدام به گسترش همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی خود درباره آنچه مبارزه با تروریسم می‌خوانند، کردند.
این امر باعث بروز انتقادات گسترده در داخل اردن و از سوی گروه‌های مختلف شده و آنان این همکاری‌ها را عامل ضربه به استقلال اردن دانسته و می‌گویند اقدامات حکومت اردن در همکاری با امریکا باعث می‌شود این کشور درگیر چالش‌هایی مانند مسائل افغانستان، عراق و ... شود که هیچ ارتباطی به اردن و منافع آن ندارد.
اظهارنظر مقامات اردن و آمریکا
در همین حال ارتش اردن و امریکا اعلام کردند، مانور نظامی «شیر آماده ۱۲» که با مشارکت ۱۹ کشور در اردن کار خود را آغاز کرده است، تهدیدی برای سوریه محسوب نمی‌شود.
کین توو، فرمانده‌ نیروهای ویژه ارتش امریکا در یک کنفرانس مطبوعاتی در اردن گفت: مانور مذکور با هدف بالا بردن مهارت‌های جنگی در جنگ‌های نامنظم است و به‌مدت دو هفته به طول می‌انجامد. وی افزود: مانور شیر آماده بزرگ‌ترین مانور نظامی است که در ۲۰ سال گذشته در منطقه برگزار شده است.
وی همچنین تاکید کرد که این مانورها به مسئله سوریه هیچ ارتباطی ندارد و تنها برای بالا بردن توان نظامی و همکاری‌ها میان کشورهای شرکت‌کننده در مانور است. عونی العدوان، رئیس کمیته عملیات و آموزش ارتش اردن و مدیر برگزاری مانور شیر آماده نیز با تاکید بر آموزشی بودن مانور، گفت: مانور شیر آماده هیچ ارتباطی به آنچه که در سوریه می‌گذرد، ندارد.
وی ادامه داد: سوریه کشور همسایه ماست و ما به حاکمیت آن احترام می‌گذاریم و هیچ فعالیتی در مانور ما به حوادث سوریه ارتباطی ندارد. العدوان در پایان گفت: این تمرین نظامی نه تنها به مسئله سوریه بلکه به آنچه که در منطقه و جهان نیز می‌گذرد، ارتباطی ندارد.
عربستان سعودی: مانورها ادامه خواهد داشت
خالد بن سلطان، معاون وزیر دفاع عربستان سعودی نیز با اشاره به مشارکت ۱۷ کشور از جمله عربستان در این مانور گفت: توافق‌ها در این باره در سال ۲۰۱۰ صورت گرفته است. این شاهزاده سعودی ارتباط بین انجام این مانور و بحران سوریه را رد کرده و گفت: ما مانورهای دیگری را نیز در آینده برگزار می‌کنیم. وی این اقدام را در جهت منافع کشورهای شرکت‌کننده در مانور به‌ویژه منافع مشترک عربستان و اردن قلمداد کرد. پیش از برگزاری مانور مشترک در اردن، مقامات بلندپایه نظامی از اردن و امریکا با یکدیگر دیدار کرده بودند.
مانوری علیه منافع مشترک ایران و سوریه
اگر چه به گفته وی مقامات امریکا، اردن و عربستان تاکید کردند که این مانور نظامی ارتباطی با آنچه در سوریه می‌گذرد ندارد ولی کارشناسان بر این باورند که انجام آن در این موقعیت زمانی و در حالی که اوضاع سوریه روز به روز وخیم‌تر می‌شود و همچنین انجام آن در مناطقی نزدیک به مرز سوریه این پیام را به دمشق می‌دهد که غرب برای سناریوی جنگ علیه آن آماده می‌شود. به‌ویژه که روسیه نیز به تازگی اعلام کرده که به اطلاعاتی دست یافته است که نشان می‌دهد شماری از نیروهای نظامی برای اعزام به سوریه در منطقه‌ای از کوزوو توسط نیروهای غربی در حال آموزش هستند.
مسکو با استناد به این اطلاعات نسبت به انجام هرگونه عملیات نظامی علیه نظام اسد هشدار داده و از ارسال محموله‌های نظامی به ارتش سوریه دفاع کرده است. رئیس کمیسیون عملیات نظامی و آموزش نیروهای مشترک اردن و مدیر تمرین‌های نظامی مانور دورخیز شیر در حالی می‌گوید؛ این رزمایش ارتباطی با آن چه در سوریه می‌گذرد، ندارد که برخی از متخصصان درباره این مانور نظر دیگری دارند. ولادیمیر ساژین کارشناس انستیتو خاورشناسی و رادیو صدای روسیه به تحلیل این موضوع می‌پردازد. ساژین می‌گوید که در نگاه اول این مانور هیچگونه هدف خاصی را دنبال نمی‌کند.
زیرا هرساله شاهد این قبیل مانورهای نظامی هستیم که با حضور ارتش کشورهای مختلف انجام می‌گیرد. حضور در مانور نظامی «شیر» کاملا معمولی به نظر می‌رسد، زیرا طبق معمول همیشه عملیات نظامی مشترک دریایی و هوایی است. کارشناسان سوالات مختلفی را مطرح می‌کنند. کارشناسان می‌گویند چرا این عملیات درست در این منطقه و در این شرایط زمانی برگزار می‌شود؟ اما خالد بن سلطان وزیر دفاع عربستان سعودی ارتباط این مانور با وضع سوریه و ایران را کاملا رد می‌کند.
البته وزیر دفاع عربستان این مسئله را انکار نمی‌کند که شرکت‌کنندگان در مانور منافع مشترکی دارند. اما این منافع چه می‌تواند باشد؟ شرایط را به شکل واقع آن ارزیابی می‌کنیم. امروز اوضاع در کشورهای مختلف خاورمیانه چندان آرام نیست و حتی اوضاع در دو نقطه این منطقه به‌شدت متشنج است.
منظور از این دو نقطه سوریه و ایران هستند. زیرا در سوریه هر آن احتمال وقوع جنگ میهنی می‌رود. با این حال، خطر درگیری نظامی فقط تا حدی کمتر شده و کاملا از بین نرفته است. در مانور اردن دقیقا کشورهایی حضور دارند که از نظر کارشناسان در فهرست مخالفین سوریه و ایران قرار دارند. از میان کشورهای عربی، فقط کشورهای پادشاهی سنی مذهب خلیج فارس حضور دارند که همگی مخالف رژیم حکومت بشار و شیعیان ایران هستند.
سایر کشورهای حاضر در این مانور هم علاقه چندانی به حکومت فعلی کشورهای سوریه و ایران ندارند. به عقیده الکسی آرباتوف رئیس مرکز امنیت بین‌الملل این مانور در کشور اردن شیوه‌ای برای فشار بر رئیس‌جمهور بشار اسد است. با این حال شرایط کنونی مطمئنا دارای جنبه‌های جهانی نیز است. آرباتوف در ادامه اینطور توضیح می‌دهد: «این مانورنه فقط از نظر ابعاد که حتی زمان برگزاری آن قابل توجه است. زیرا در شرایط کنونی برگزاری این مانور به نوعی تجزیه جهان اسلام است. مانورهای قبلی از این جنبه قابل بررسی نبودند. مسلمانان سنی مذهب و غرب در یک طرف قرار گرفته‌اند و شیعیان همراه با روسیه، چین و ایران در طرف دیگر قرار دارند.
این جدایی در جهان اسلام یک مسئله جدید است. اگرچه کسب منافع مشترک در این مانور به وضوح بیان شده ولی مسئله جداسازی جهان اسلام در حد حدس و گمان است. با این حال، این مسئله می‌تواند برای منطقه و امنیت جهانی بسیار خطرناک باشد. اگر غرب بخواهد در یک طرف قرار بگیرد و چین و روسیه در طرف مقابل، مدت زیادی باید صرف شود تا ثبات را در دنیا مجددا برقرار کنیم و امنیت بین‌الملل به خطر می‌افتد.»