تنگه‌های مهم جهان

آرش سیف‌اللهی‌نیک: نقاط بسیاری در این کره خاکی وجود دارند که تنش بین قدرت‌ها یا حتی جوامع کوچک بشری را فراهم می‌کنند. از جمله این نقاط جغرافیایی می‌توان به آبراهه‌ها، تنگه‌ها و کانال‌ها اشاره کرد که از قدیم‌‌الایام‌ وسیله‌ ارتباطی ‌سرزمین‌های‌ دوردست‌ بوده است. برخی‌ از آبراهه‌ها نظیر آبراهه‌ استراتژیک‌هرمز در خلیج‌فارس‌ یا آبراهه‌های‌ بسفر، داردانل‌، جبل‌الطارق‌، مالاکا و... اهمیت‌ و نقش‌ بیشتری‌ در تاریخ‌ بشری‌ ایفا کرده‌اند، بنابراین‌ تاثیر مثبت‌ و تعیین‌کننده ‌آبراهه‌های‌ طبیعی‌ و مصنوعی‌ در اقتصاد جهان‌ را نمی‌توان‌ نادیده‌ انگاشت‌ اگر چنین‌ نبود بشر هرگز حاضر به‌ سرمایه‌گذاری‌ برای‌ ایجاد این‌ آبراهه‌ها نمی‌شد و بر سر تعیین‌ حاکمیت‌ بر آنها بین‌ دولت‌های‌ساحلی‌ و قدرت‌های‌ دریایی‌ کشمکش‌ و برخورد به‌وجود نمی‌آمد. همواره و از دیرباز حمل و نقل دریایی و گسترش اقتصاد جهانی در گرو استفاده از این نقاط کلیدی بوده است. غیر از تنگه هرمز دیگر تنگه‌های مهم جهان را بررسی کوتاهی می‌کنیم:
تنگه بسفر: تنگه‌ای در جنوب‌شرق اروپا و جنوب‌غرب آسیا که دریای سیاه را به دریای مرمره متصل و ترکیه آسیایی را از ترکیه اروپایی جدا می‌کند. طول تنگه تقریبا ۳۱ کیلومتر و عرض آن بین ۸/۰ تا ٤/٤ کیلومتر است. در این مکان که محل تلاقی 2 دریای سیاه و مرمه است، شدت جریان آب همواره مشکلاتی را در امر کشتیرانی به همراه دارد.
تنگه داردانل: تنگه‌ای در شمال‌غرب ترکیه که بین ترکیه آسیایی و شبه جزیره گالی پولی در ترکیه اروپایی واقع شده است. این تنگه دریای اژه را به دریای مرمره متصل می‌کند، از این رو یک زنجیره آبی را بین دریای مدیترانه و دریای سیاه تشکیل می‌دهد. طول تنگه ۷۰ کیلومتر و عرض آن بین ۲ تا ٦ کیلومتر است، این گذرگاه آبی به علت شرایط و موقعیت جغرافیایی خاص خود از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و می‌توان گفت مهم‌ترین گذرگاه استراتژیک در ناحیه جنوب‌غرب آسیاست، طوری که عبور همه کشتی‌ها از این گذرگاه تنها با اجازه قبلی کشور ترکیه میسر است.
تنگه برینگ (Bering Strait): به پیکر آبی گویند که آلاسکا را از منتهی‌الیه شرقی سیبری جدا می‌کند. تنگه‌ای با حدود 90 کیلومتر عرض که 2 قاره آسیا (روسیه) و قاره آمریکای‌شمالی (آلاسکا) را از یکدیگر جدا کرده است. یکی از خطرناک‌ترین مکان‌های کره‌ زمین؛ مکانی که 8 ماه سال دمایی معادل 40- درجه دارد، تنگه‌ای که یک لحظه آرامش ندارد، در آن اقیانوس متلاطم و پر از صخره‌های عظیم یخی از سمت قطب شمال است. جزیره دیومد بزرگ متعلق به روسیه و دیومد کوچک متعلق به آمریکا (تقریبا در میان این تنگه قرار دارند)؛ نام این تنگه به افتخار دریانورد دانمارکی است. وی در 30 آگوست 1740 موفق شد تنگه برینگ را که حد فاصل آلاسکا و سیبری روسیه است کشف کند.
تنگه جبل‌الطارق (Strait of Gibraltariq): آبراهی است که دریای مدیترانه را به اقیانوس اطلس متصل می‌کند و اسپانیا و مراکش را در 2 قاره اروپا و آفریقا از هم جدا می‌کند. نام این تنگه از واژه‌ای عربی گرفته شده و به معنی کوهستان طارق است. عرض این تنگه در باریک‌ترین قسمت 7/7 مایل دریایی 14/3 کیلومتر است و عمق آن بین 300 تا 400 متر متغیر است. جبل‌‌الطارق جزو آخرین مستعمرات جهان است. بر اساس افسانه‌ها هرکول پهلوانی بود که با فشار بازو تنگه جبل طارق را ایجاد کرده است.
تنگه تاتار یا خلیج تاتاری: گذرگاهی باریک واقع در شمال‌غرب اقیانوس آرام و جنوب‌شرق روسیه است که میان جزیره ساخالین در شرق و قاره آسیا در غرب قرار دارد و دریای ژاپن در جنوب را به دریای اختسک در شمال متصل می‌کند.
تنگه ماژلان (Strait of Magellan): کانالی است بین آمریکای‌جنوبی و جزیره تیرا دل فوئگو یا سرزمین آتش که اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام را به یکدیگر متصل می‌کند. این تنگه که ۵۶۰ کیلومتر طول و ۳ تا ۳۲ کیلومتر عرض دارد، به‌ طور کامل در آب‌های منطقه‌ای شیلی قرار داشته و تنها شرقی‌ترین نقطه آن در آرژانتین است.
تنگه اورسوند (The Sound): تنگه‌ای بارک در میان جزیره سیلند در شرق دانمارک و اسکونه در جنوب سوئد است که تنگه کاتگات در شمال‌غرب اورسوند را به دریای بالتیک در جنوب متصل می‌کند. این تنگه بین ۷۰ تا ۱۱۰ کیلومتر طول داشته و پهنای آن در شمال ۵ کیلومتر و در فاصله کپنهاگ تا مالمو در جنوب ۵۳ کیلومتر است. حداقل عمق تنگه اورسوند ۷ متر بوده و جریانی سطحی با سرعتی بین ۵ تا ۶ کیلومتر در ساعت به سوی کاتگات دارد.
تنگه مالاکا یا تنگه ملاکا: نام آبراهی در میان سوماترا و شبه‌جزیره مالایاست که دریای آندامان در اقیانوس هند را به دریای چین جنوبی در اقیانوس آرام متصل می‌کند. کشور سنگاپور در جنوبی‌ترین نقطه این تنگه واقع شده است. نام این تنگه برگرفته از نام بندر مالاکا در مالزی است که در سده‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی از اهمیت بسزایی برخوردار بود.
تنگه مالاکا قیفی‌‌شکل است و مساحتی پیرامون ۶۵ هزار کیلومتر مربع را دربر می‌گیرد. این تنگه ۸۰۰ کیلومتر طول و بین ۵۰ تا ۳۲۰ کیلومتر عرض دارد که باریک‌ترین قسمت آن در جنوب تنگه واقع شده و به سمت شمال عریض‌تر می‌شود.