کره شمالی؛ سرگردان میان اصلاح یا انفجار

نویسنده: حسین موسوی
کره شمالی یکی از مرموز ترین کشورهای جهان است؛ کشوری که هر روز در موردش افسانه سرایی می کنند. سیستم بسته کره شمالی و ارتباط محدود با دنیای بیرون نیز به رشد این گونه افسانه ها و داستان ها دامن می زند. کافی است یک بار این جمله ها را مرور کنیم: «پخش و نمایش هر نوع فیلم و حتی کارتون در تلویزیون کره شمالی مطلقا ممنوع است. پدیده اینترنت در کره شمالی وجود ندارد و داشتن رادیوهایی که قادر به دریافت امواج خارجی باشند یا گیرنده تلویزیون های ماهواره ای و نمابر جرم است.
حتی موبایل و دوربین فیلمبرداری نیز جزو ابزار جاسوسی برای دشمن محسوب می شوند و دارنده اش می تواند با مجازات تیرباران در ملاء عام روبه رو شود.» این بخشی از اظهاراتی است که تاکنون درخصوص این کشور ابراز شده است که بخشی از آن واقعیت است و بخشی از آن اغراق؛ اصولادر تاریکخانه هایی که نوری ضعیف تابانده می شود، حقیقت اغراق می شود و بخشی از آن پنهان می ماند. کره شمالی نیز از این قاعده مستثنا نیست.
این کشور اما به تازگی در پی دگرگون کردن چهره خود در عرصه بین الملل است. با روی کار آمدن رهبر جوان، هر چند نقاط ضعف کره شمالی همچنان به قوت خود باقی مانده اما پیونگ یانگ در نظر دارد تا تغییراتی در سیستم سیاسی و اقتصادی و خارجی خود اعمال کند چراکه «کیم سونگ تائک» شوهرعمه رهبر کره شمالی و «مرد پشت پرده» این کشور اعتقاد دارد اگر پیونگ یانگ دست به اصلاحات نزند با سقوط نظام مواجه خواهد شد. در حال حاضر نیز بیشتر ناظران تغییرات رخ داده در کره شمالی را در این راستا ارزیابی می کنند. نگاهی متفاوت به کره شمالی می تواند زوایای تاریک این کشور را بزداید و چهره روشن تری از آن ارایه دهد.
اینترنت داخلی یا اینترانت
واقعیت این است که در کره شمالی هم اینترنت و هم موبایل وجود دارد. براساس آمارها در این کشور نزدیک به یک میلیون نفر از موبایل استفاده می کنند. اما مهم ترین بخش ماجرا وجود اینترنت در کشوری است که گفته می شود حتی افراد نمی توانند از رادیوهای چند موج استفاده کنند. براساس آخرین گزارش ها، بسیاری از مردم کره شمالی تا سال 2009 حتی اسم اینترنت را نشنیده بودند اما از سال 2011 پیونگ یانگ صاحب این تکنولوژی شد و از طریق ماهواره «ثریا» خدمات اینترنتی به مردم این کشور ارایه می دهد.
به نظر می رسد با روی کار آمدن «کیم جونگ اون» درهای فناوری های نوین به روی این کشور باز شده و بر این اساس دولت به طور مستقیم خدمات اینترنتی ارایه می دهد. با این حال باید گفته شود که اینترنت در این کشور به دو گونه ارایه می شود؛ بخش عمده ای از کسانی که از حق اینترنت برخوردارند در واقع به اینترنت داخلی یا اینترانت متصل هستند. بخش دیگر، که افراد کمی در این دایره قرار می گیرند از افراد مورد وثوق نظام کره شمالی هستند و می توانند از «وب» های جهانی نیز استفاده کنند. برای هر دو گونه خدمات ارایه شده افراد باید به حکومت متعهد شوند که استفاده نابجا از آن نخواهند داشت. با این حال براساس قوانین تازه تصویب شده در این کشور برای هر کاربر خانگی سرعت مجاز دانلود 492 کیلوبیت در ثانیه و برای بارگذاری (آپلود) 400 کیلو بیت در ثانیه در نظر گرفته شده است.
پارک آبی پس از سفر به چین
تصویری از رهبر کره شمالی در رسانه های دنیا منتشر شد که او بر چرخ و فلکی در یکی از شهربازی های پکن به سواری مشغول بود. «اون» همچون کودکی ذوق زده حین سواری لبخند به لب داشت. دستاورد نخستین سفر رهبر تازه کره شمالی افتتاح مرکز تفریحاتی جدید در پیونگ یانگ بود. این در حالی است که طی هفته های اخیر سیل در کره شمالی باعث به اتمام رسیدن ذخیره غذایی این کشور شد و از طرفی دیگر 210 هزار نفر از مردم کره شمالی بی خانمان شدند و 168 کشته و 400 مفقود به جا مانده اند. با این وجود کیم جونگ اون، رهبر جوان این کشور همچنان به دنبال افتتاح مراکز سرگرمی مانند پارک موزه هنر، شهربازی با وسایل جدید و پارک دلفین هاست.
رهبر کره شمالی اما در نخستین قدم برای ایجاد مراکز تفریحی پارک آبی را افتتاح کرد. در این پارک دلفین های آموزش دیده به نمایش حرکات آکروباتیک می پردازند. در کنار این پارک زمین های گلف، بسکتبال، پارک آبی و ترن هوایی نیز ساخته شده است. با توجه به وضعیت نامطلوب غذا در کره شمالی کیم جونگ اون از سازمان ملل درخواست کمک اضطراری برای مردم سیل زده کرده است. نمایندگان سازمان ملل که از کشور بازدید کرده اند وضعیت سیل زدگان را وخیم توصیف کردند. در این سیل نزدیک به 50 هزار خانه، 1400 مدرسه، کارخانه و بیمارستان تخریب شدند.
تلاش کره شمالی برای توانمند نشان دادن خود با افتتاح چند پروژه سرگرمی در حالی که بلایای طبیعی باعث شده این کشور زمین گیر شود عجیب به نظر می رسد. از طرف دیگر با وجود انتقادات فراوان به وضعیت حقوق بشر در کره شمالی انجام این گونه اقدامات غیرمتعارف به نظر می رسد. مردم کره شمالی حتی در فعالیت های روزانه خود تحت نظارت و کنترل شدید دولت هستند و دارای دسترسی دایمی و کافی به برق و غذا نیستند. از طرفی دیگر با مردم خارج از کشور و جهان خارج ارتباطی ندارند. دولت کره شمالی به جای آنکه با اقدامات بشردوستانه و ارایه خدمات به شهروندان غرور ملی را نمایش دهد، با افتتاح یک پارک دلفین و آب نما قصد دارد چنین کاری را انجام دهد.
دانشگاه خصوصی در دل کمونیسم
با وجود اینکه هفت ماه از زمامداری رهبر کره شمالی گذشته است خبرهای عجیب و غریب کم از این کشور به بیرون درز نکردند. تصور اینکه روزی دانشگاهی در پیونگ یانگ تاسیس شود و مسوول آن یک آمریکایی باشد شاید بیشتر به یک شوخی شبیه باشد تا واقعیت. اما این شوخی در کره شمالی اتفاق افتاده است. از کره شمالی خبری به بیرون درز پیدا کرده است که حاکی از حضور یک دانشگاه خصوصی است که با روح قانون اساسی کره شمالی منافات دارد. چان مو پارک، یکی از بنیانگذاران دانشگاه علم و تکنولوژی پیونگ یانگ درخصوص این دانشگاه در مصاحبه ای گفت که اعتقاد دارد از حمایت مردی که به اعتقاد بسیاری قدرت حقیقی در کره شمالی است، برخوردار است.
اکنون رهبران جدید کره شمالی در این اندیشه هستند که چطور اقتصاد درهم شکسته کشورشان را از سقوط نجات دهند. دانشگاه علم و تکنولوژی پیونگ یانگ که به طور مشترک توسط چان مو پارک بنیان گذاشته شد به ده ها دانشجوی کره شمالی مهارت های یک اقتصاد بازار مدرن را آموزش می دهد. در حالی که این کشور فقیر برای چندین دهه از این مساله اجتناب می کرد. او همچنین گفت: می خواهم هر چیزی این دانشجویان یاد می گیرند برای احیای اقتصاد کشورشان مورد استفاده قرار گیرد. این دانشمند 77ساله علم رایانه که پیشتر رییس یک دانشگاه در کره جنوبی بود، گفت: ما بر واقع بینی و دادن جنبه تجاری به دانش آنها تاکید داریم.
این سخنان «چان مو پارک» در حالی بیان می شود که گمانه زنی ها حاکی از آن است که کیم جونگ اون، در حال برنامه ریزی برای تجربه اصلاحات اقتصادی در کشوری است که دایما در مرز قحطی قرار داشته است. اغلب این تمایل از جانب جانگ سونگ تائک، شوهرعمه او تلقی می شد و گمان برده می شود او نفوذ گسترده ای در اداره کره شمالی و همین طور علاقه به اصلاحات اقتصادی دارد. دانشگاه علم و تکنولوژی پیونگ یانگ در آغاز قرن جدید هنگامی که روابط دو کره پس از چندین دهه اختلاف شروع به گرم شدن کرد، تاسیس شد. این دانشگاه در نهایت در اکتبر 2010 درهای خود را باز کرد و اکنون دارای 300 دانشجوی کارشناسی و 70 دانشجوی فوق لیسانس در سه بخش مهندسی کامپیوتر و برق، مدیریت و علم دارایی بین المللی و کشاورزی و علوم زیستی است.
دانشجویان این دانشگاه از میان آنهایی که دست کم دو سال در کالج های دولتی معتبر کره شمالی درس خوانده اند، دستچین می شوند. تاکنون همه دانشجویان این دانشگاه مرد بوده اند اما دانشگاه در حال بررسی ساخت یک خوابگاه برای زنان است. چان مو پارک تاکید می کند رشته مدیریت و علم دارایی بین المللی بسیار محبوب است شاید علت آن این باشد که رییس این بخش به دانشجویان در سمیناری گفت اگر شما این رشته را بخوانید، می توانید پول بسیاری درآورید. او افزود: دانشجویان به سختی برای یادگیری اقتصاد غربی مطالعه می کنند اگرچه آنها ضعف هایی در مبانی دارند اما هیچ مشکلی در جبران عقب ماندگی خود ندارند زیرا در ریاضی مهارت دارند. در عین حال همه چیز در این دانشگاه از جمله شهریه، هزینه های زندگی و خوابگاه رایگان است.
چین گذرگاه کره شمالی به سوی اصلاحات اقتصادی
برای بسیاری از ناظران، پکن حامی اصلی سیاست های کره شمالی است و به نظر می رسد تحولاتی که در این کشور رخ می دهد با هماهنگی پکن صورت می گیرد. «کیم جونگ اون» بسیار سعی دارد تا از طریق این کشور بتواند درهای جهانی را به سوی خود باز کند. شاید از این رو نخستین سفر خارجی رهبر تازه کره شمالی پکن بود. چین کشوری کمونیستی است که در اقتصاد از کشورهای کاپیتالیست هم پیشروتر است. به گفته برخی کارشناسان، پیونگ یانگ هم قصد دارد کمی از انعطاف برخوردار شود و بتواند دستی به سر و روی اقتصاد این کشور بکشد، پیش از آنکه زنگ های خطر به صدا در بیاید.
آسوشیتدپرس در این باره می نویسد: هفت ماه است که کیم جونگ اون در راس حکومت قرار گرفته است و به نظر می رسد تلاش زیادی دارد تا افکار عمومی را همراه خود کند. کیم جونگ اون که گمان می رود 29 سال داشته باشد در اعتمادسازی میان مردم کره شمالی بسیار سریع عمل کرده و بسیار سریع کنترل نهادهای اصلی کره از جمله ارتش و حزب حاکم کارگر را به دست آورده است. او همچنین بسیار متفاوت از پدرش عمل کرده است.
زندگی خصوصی خود را از عموم مردم مخفی نگه نداشته و برخلاف پدرش که شخصی منزوی بود، در پی ارتباطات خارجی است. این خبرگزاری در ادامه هدف اصلی سفر رهبر کره شمالی را سر و سامان بخشیدن به اوضاع اقتصادی کشورش اعلام می کند و «اون» به «ونگ ژیارویی»، رییس دفتر امور بین المللی حزب کمونیست چین گفت که در حال حاضر تمام تمرکز دولتش بر بهبود اوضاع اقتصادی است. او همچنین از هیات نمایندگان چین دعوت کرد تا در یک ضیافت در روز چهارشنبه شرکت کنند. کیم جونگ اون پس از کسب عنوان مارشالی و کنار زدن رییس ستاد مشترک ارتش در ماه پیش، در میان شگفتی همگان، «ری سول جو»، همسر خود را نیز به عموم جهانیان معرفی کرد.
او هدف اصلی دوران حکومت خود را افزایش استانداردهای زندگی مردم کره شمالی عنوان کرده است. همزمان «کره تایمز» از سفر مدیران «هیوندای» به کره شمالی خبر می دهد. هر چند این سفر به دلیل بزرگداشت مرگ مدیر سابق هیوندای صورت گرفته است اما برخی از تحلیلگران این سفر را مرتبط با اصلاحات اقتصادی در کره شمالی می دانند. شینهوا می گوید کیم جونگ اون اذعان داشته است توسعه اقتصاد و بهبود اوضاع معیشتی مردم هدف اصلی حزب کارگر است. چین نیز قرار است نقش کاتالیزور را در این راستا داشته باشد. اگرچه در بسیاری از مواقع روابط چین و کره شمالی سرد بوده، اما در چند سال اخیر به دلیل اتکای کره شمالی به چین برای دریافت غذا، نفت و تجارت، روابط این دو کشور عمیق تر شده است.
«وونگ» یکی از سیاستمدارانی بوده که این رشته باریک را تاکنون حفظ کرده بود و به طور منظم به پیونگ یانگ سفر می کرد. سال پیش در ماه آگوست نیز وونگ با کیم جونگ ایل دیدار کرد. در میز مذاکره، کانگ سوک جو، دیپلمات کارکشته کره شمالی نی جونگ اون را همراهی کرد. رهبر جدید کره شمالی هم اکنون تمایل خود را به نزدیکی بیشتر به کشورهای غربی ابراز کرده است. در همین حال دیپلمات ها و مقامات کشورهای خارجی اواخر ماه گذشته به مراسم افتتاحیه بازارهای جدید جزیره «رونگنا» دعوت شده بودند که در این میان «بارنابی جونز»، دیپلمات انگلیسی در یک ترن هوایی کنار کیم جونگ اون مشاهده شده و در رسانه های خارجی به عنوان «دوست مرموز» کیم جونگ اون از او نام برده شده است.
این در حالی است که یک مقام ارشد کره شمالی اعلام کرده که دولت پیونگ یانگ قصد دارد مخالفت خود را با فشارهای بین المللی علیه برنامه تسلیحات هسته ای اش سخت تر کند. به دنبال گفت وگوهای غیررسمی سه روزه میان دیپلمات های کره شمالی و یک هیات غیررسمی آمریکایی، «چوی سونگ هی»، یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه کره شمالی، از طریق ای میل متنی را برای سرویس کره شبکه خبری صدای آمریکا ارسال کرد. او در این پیام ارسالی گفته است: «اگر آمریکا به طور صادقانه در گفت وگوها شرکت کند و سیاست های خصمانه خود را کنار بگذارد و روابط بین دو طرف ارتقا پیدا کند، ما مایل به حل مساله هسته ای خواهیم بود.»
از سوی دیگر ورزشکاران کره شمالی در المپیک 2012 لندن عملکرد خوبی داشته و مدال های زیادی را به خود اختصاص داده اند. بسیاری از آنها پس از کسب مدال، موفقیت خود را لطف «کیم جونگ اون»، رهبر کره شمالی عنوان کرده اند. با این حال گفته می شود ورزشکاران کره شمالی در صورتی که در بازی های المپیک به مدال طلابرسند، یک دستگاه یخچال فریزر از سوی دولت کشورشان پاداش خواهند گرفت، ولی در صورت شکست باید به اردوگاه های کار اجباری بروند.