دولت اسلامی بازوی اجرایی ولایت فقیه

مجتبی حدادی
انقلاب اسلامی ایران از ابتدا پیروزی داعیه دار نظرات و ایده های وی‍ژه ای در حوزه حکومتداری بوده است. اساسا انقلاب اسلامی ایران یک حرکت متمایز از جنبش های اجتماعی در قرن بیستم بود. انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب کاملا مردمی بود که در عصر دین زدایی و جدایی دین از سیاست داعیه دار بازگشت دین به عرصه اجتماع و سیاست شد.
طی سه دهه گذشته این الگوی سیاسی توانسته است بارها کارآمدی خود را اثبات کند و امروز نظام مردم سالاری دینی بدون هیچ اغراقی یکی از الگوی های موفق در عرصه حکومتداری در منطقه خاورمیانه است. حکومتی مردمی که طی سه دهه گذشته با تمام چالش ها و موانع توانسته است به موفقیت های بسیاری دست یابد و نکته جالب اینکه این موفقیت ها بدون هیچگونه وابستگی به نام سلطه تحقق یافته است.
در این میان نظام اسلامی در مسئله دولت نیز نظریات خاص و وی‍ژه ای دارد که آن را باید دولت اسلامی نام نهیم. به طور کلی سابقه تشکیل دولت به معنای خاص کنونی را باید در نظریه تفکیک قوا جستجو کنیم.
امروزه ساختار سیاسی بسیاری از کشورهای جهان مبتنی بر اصل تفکیک قواست.استقلال یا تفکیک قوا (Separation Of Powers) از جمله مفاهیم بنیادین پذیرفته شده و پیاده‏سازی‏شده در سازماندهی کلان بسیاری از نظام‏های حکومتی دنیای امروزاست. نظریه پردازان علوم سیاسی بر این باورند که تنها قدرت می‌تواند بر توسن بادپای قدرت لگام زند و از همین روست که از دیرباز موضوع تمرکز زدایی از قدرت و تشکیل قوای مستقل از هم مطرح بوده است. اما اصل تفکیک قوا از فلاسفه قرن هجدهم به ارمغان رسیده که مهمترین سهم را منتسکیو دارد . هرچند قبل از وی ارسطو و همچنین جان لاک، مسئله قوا را مطرح ساخته بودند اما از سال 1748 منتسکیو در کتاب روح القوانین خودش به تفصیل درباب تفکیک قوا از جهات حقوقی و سیاسی بحث کرد و ثمره آن نیز در نهایت در نظام های سیاسی به تشکیل سه قوه قضائیه ، مقننه و مجریه تبدیل گشت.
اما در نظام مردم سالاری دینی ضمن آنکه اشاره مصرحی به اصل تفکیک قوا شده است باید به این نکته توجه داشته باشیم که دولت اسلامی شرح وظایف بسیار وی‍ژه و خاص تری نسبت به دیگر دولت ها در نظام های سکولار دارد. دولت در نظام مردم سالاری دینی به یک نوع به عنوان بازوی اجرایی ولایت فقیه محسوب می شود و از همین رو این مجری باید از شرایط و وی‍ژگی های خاصی برخوردار باشد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در بیانات راهگشای خود در خصوص وی‍‍ژگی های دولت اسلامی توضیح فرموده اند که از دل این فرمایشات می توان این نکته را استخراج کرد که دولت در نظام مردم سالاری دینی یک رسالت خطیر دارد و باید به نوعی آن را نماد توانمندی و کارآمدی حکومت اسلامی تلقی کرد.
در ذیل سعی می کنیم با استفاده از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی به برخی از مهمترین ویژگی های دولت اسلامی اشاره کنیم.
خدمت‌مداری:
یکی از اصلی ترین ویژگی های دولت اسلامی را باید خدمت مداری عنوان کنیم. در حکومت اسلامی سیاسیون و صاحبان قدرت باید هدف از رسیدن به قدرت را رضای خدا و حل مشکلات خلق خدا قرار دهند. بر خلاف نظامهای سکولار که در آن صرف دستیابی به قدرت خود یک ارزش به حساب می آید در نظام اسلامی قدرت باید در راستای اهداف و ارزشهای الهی قرار بگیرد.
مقام معظم رهبری در این زمینه می فرمایند: دولت در هر دوره‏ای، دولت مردم است؛ نشان دهنده‏ خواست مردم و جهت‏گیری مردم است... دولت ... شاخصه‏اش عبارت است از تصمیم قاطع بر خدمت خستگی‏ناپذیر به مردم، به میدان آوردن همه‏ توان خود و پُررنگ کردن هدفهای بلند انقلاب. اینها مشخصه‏های این دولت است. این دولت با تکیه بر شعارهای انقلاب و شعارهای امام بزرگوار، بر آن است که همه‏ توان خود را به میدان بیاورد؛ با همه‏ وجود کار کند؛ گره‏های زندگی مردم را باز کند؛ زیرساختهای کشور را هرچه زودتر و هرچه بهتر و جامع‏تر به وضعیت مطلوب برای پیشرفتهای آینده بسازد و در عرصه‏ بین‏المللی بر استقلال ملی و عزت ملت ایران تکیه کند.بیانات در حرم مطهر رضوی ـ 1/1/1385
قانونمداری و تعامل با سایر قوا
یکی دیگر از ویژگی های بسیار مهم و ضروری در دولت اسلامی را باید قانونمداری و تعامل با سایر قوا دانست. در نظام جمهوری اسلامی مجلس شورای اسلامی در راس امور قرار دارد و دولت باید در برابر نص قوانین تمکین کند و سعی در عمل به تمامی مفاد قوانین داشته باشد. از دیگر سو مسئله تعامل با سایر قوا نیز از دیگر ویژگی های دولت اسلامی است. مطمئنا تا زمانی که دولت ها نتوانند با سایر قوا روابطی منطقی داشته باشند نمی توان انتظار دستیابی به اهداف بلند انقلاب اسلامی را داشت.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در این خصوص می فرمایند: تعامل با دو قوه‏ دیگر هم یکی از این توصیه‏هاست. تعامل با مجلس و تعامل با قوه‏ قضائیه، کار لازمی است؛ این را مطلقاً نباید ندیده گرفت. البته ممکن است در این راه تلخیها و مشکلاتی وجود داشته باشد؛ ولی باید تحمل کرد؛ بهتر است.دیدار رئیس‏جمهوری و اعضای هیئت دولت 02/06/1387
رعایت قوانین
رعایت قوانین است. قانون را اهمیت بدهید. قانون - وقتی که با ساز و کار قانون اساسی پیش رفت - حتمیت و جزمیت پیدا می‌کند. ممکن است همان مجلس یا دولت یا دیگران مقدماتی فراهم کنند که آن قانون عوض بشود - با طرحهایی که در مجلس می‏آید، با لوایحی که دولت می‌دهد، با تصمیم‏سازیهایی که در بخشهای مختلف انجام می‌گیرد - عیبی ندارد؛ اگر قانون نقص دارد، ضعف دارد و غلط است، عوض بشود؛ اما مادامی که قانون، قانون است، حتماً بایستی به آن عمل بشود و به آن اهمیت داده بشود. من این را تأکید می‏کنم. در بخشهای مختلف همین‏جور است. ممکن است یک چیزی را شما معتقد باشید که روال قانونی‏اش درست طی نشده، یا متصدی این کار قوه‏ مجریه نیست؛ وقتی که قانون مجلس - با همان ساز و کار قانون اساسی - به دولت ابلاغ شد، قوه‏ مجریه باید آن را قانون بداند. حالا اگر چنانچه ضعف یا چیز دیگری وجود دارد، عواملِ دیگری وجود دارد که اگر قانون مشکلاتی دارد، بایستی آن را از بین ببرند؛ چه در خود مجلس، چه در شورای نگهبان و از این قبیل. به قانون اهمیت بدهید. دیدار رئیس‏جمهوری و اعضای هیئت دولت 02/06/1387
استکبارستیزی و دفاع از استقلال کشور
بدون شک یکی از اصلی ترین ویژگی های دولت اسلامی در عرصه بین الملل و روابط خارجی را باید استکبار ستیزی و دفاع از استقلال کشور دانست. دولت اسلامی بازوی اجرایی حکومت اسلامی است و از همین راه باید از عزت مسلمانان دفاع نماید . در دین مبین اسلام هیچ راهی برای تسلط کفار بر مسلمانان قرار داده نشده است و از همین روست که دولت باید تمام ظرفیت های خود را برای دفاع از عزت مسلمین فعال کند. دوت اسلامی در برابر استکبارگران کوتاه نمی آید و هرگز از مبارزه با جریان سلطه خسته و مغموم نمی شود. دولت اسلامی به دنبال احیای تمدنی بزرگ بر پایه ارزشهای اسلامی است.
حضرت آیت الله خامنه ای در این زمینه می فرمایند: معنای استکبارستیزی دشمنی کردن با دولتهای دنیا نیست، معنایش دشمنی کردن با استکبار است. استکبار - از هر دولتی و از هر نظامی سر بزند - آفتِ برای بشریت است. البته امروز آمریکا و صهیونیسم مظهر استکبارند؛ لیکن هر جا، هر کس، هر دولتی و هر مجموعه‏ای که نسبت به دیگران استکبار بورزند، آفتی در جامعه‏ بشری و در نظام زندگی انسان به وجود می‏آورند. ستیزه‏ با این حالت هم یک حالت مطلوب اسلامی است. دیدار رئیس‏جمهوری و اعضای هیئت دولت 02/06/1387
پیگیری گفتمان انقلاب اسلامی
یکی دیگر از ویژگی های دولت اسلامی را باید پیگیری گفتمان انقلاب اسلامی دانست که این ویژگی به نوعی جامع و مانع سایر خصوصیات دولت اسلامی است. انقلاب اسلامی از ابتدای پیروزی تا کنون ادبیات و اهداف ویژه ای را در تمامی حوزه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی پدید آورده است که تحقق این اهداف باید از آرمان ها و برنامه های اصلی دولت اسلامی باشد. البته در ذیل گفتمان انقلاب اسلامی موارد بسیاری قابل بحث و بررسی است که ما صرفا و خلاصه وار به آنها اشاره می نماییم. جرأت در ایجاد تحول، روحیه‏ مردمی، ساده زیستی ،توجه به فرهنگ اسلامی، توجه به انتقادها و داشتن سعه صدر، رسیدگی به مناطق محروم.
در ذیل با اشاره به بیاناتی از مقام معظم رهبری در خصوص رابطه دولت و گفتمان انقلاب اسلامی این سخن را پایان می بریم.من از دولت حمایت می‏کنم. از همه دولتهای بر سر کار و منتخب مردم حمایت کردم، بعد از این هم همین خواهد بود؛ از این دولت هم به طور خاص حمایت می‏کنم. این حمایت، بی‏دلیل و بی‏حساب و کتاب نیست. اولاً جایگاه دولت در نظام جمهوری اسلامی و در نظام سیاسی کشور ما جایگاه بسیار مهمی است، ثانیاً بیشترین مسئولیتها را دولت بر دوش دارد؛ بعد هم این جهتگیری‏های دینی و این ارزش‏گرایی انقلابی و اسلامی خیلی ارزش دارد. سختکوشی، تلاش فراوان، ارتباط با مردم، سفرهای استانی، جهتگیری عدالت ور زیّ مردمی؛ اینها خیلی قیمت دارد و من قدر این کارها را می‏دانم. من به خاطر این چیزها از دولت حمایت می‏کنم. اجتماع بزرگ زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی 1386/01/01